Belastingen — Is er steeds meer weerstand tegen?

„Al zwoeg ik nog zo hard, het wordt me toch weer afgenomen.” — Babylonische spreuk (rond 2300 voor onze jaartelling).

„Niets is zeker in deze wereld behalve dood en belastingen.” — Benjamin Franklin, Amerikaans staatsman (1789).

REUBEN werkt als verkoper. Elk jaar gaat bijna een derde van zijn zuurverdiende geld op aan belastingen. „Ik begrijp niet waar al dat geld heen gaat”, klaagt hij. „De regering doet niets anders dan bezuinigen en de voorzieningen gaan meer dan ooit achteruit.”

Maar of we het nu leuk vinden of niet, belastingen horen bij het leven. De schrijver Charles Adams zegt: „Zolang er beschavingen zijn, hebben regeringen op vele manieren belastingen opgelegd.” Belastingen hebben vaak weerstand opgeroepen en soms opstand uitgelokt. In de oudheid streden de Britten tegen de Romeinen onder het motto: „Het is beter te sneuvelen dan gebukt te gaan onder een belasting!” In Frankrijk vormde de haat tegen de gabelle, een belasting op zout, een van de aanleidingen tot de Franse Revolutie. Tijdens deze revolutie werden belastinginners onthoofd. Verzet tegen belastingen speelde ook een rol in de Amerikaanse Vrijheidsoorlog tegen Engeland.

Het wekt geen verbazing dat er tot op de dag van vandaag weerstand tegen belastingen bestaat. Deskundigen zeggen dat belastingstelsels in ontwikkelingslanden vaak „inefficiënt” en „partijdig” zijn. Volgens een onderzoeker is er een verarmd Afrikaans land dat „ruim 300 plaatselijke belastingen kende, waarvan beheer en uitvoering zelfs met het beste personeel onmogelijk was. Óf er zijn geen methoden om goed te innen en te controleren, óf ze worden niet gebruikt, . . . waardoor er gelegenheden worden gecreëerd voor misbruik.” BBC News berichtte over een Aziatisch land waar „plaatselijke autoriteiten heel wat . . . onwettige belastingen hieven — van heffingen op bananenteelt tot belastingen op het slachten van varkens — om óf de plaatselijke kas óf hun eigen beurs te spekken”.

De sterke gevoelens van weerstand worden nog gevoed door de kloof tussen rijk en arm. Africa Recovery, een publicatie van de VN, zegt hierover: „Een van de vele economische verschillen tussen geïndustrialiseerde landen en ontwikkelingslanden is dat de boeren in geïndustrialiseerde landen subsidie krijgen terwijl ze in ontwikkelingslanden belasting moeten betalen. . . . Onderzoeken van de Wereldbank wijzen erop dat alleen al vanwege Amerikaanse subsidies het jaarlijkse inkomen uit de katoenexport van West-Afrika met $250 [miljoen] wordt gereduceerd.” Boeren in ontwikkelingslanden zijn daarom misschien verontwaardigd als hun regering belasting inhoudt van hun toch al schamele inkomen. Een boer in een Aziatisch land zegt: „Telkens als hier [regeringsambtenaren] kwamen, was het om geld te vragen.”

Een soortgelijke weerstand was onlangs te zien in Zuid-Afrika toen de regering grondbelasting ging heffen van boeren. De boeren dreigden naar de rechter te stappen. De belasting „zal onder  boeren faillissementen veroorzaken en onder loonarbeiders nog meer werkloosheid”, beweerde een woordvoerder van de boeren. Weerstand tegen belasting heeft soms nog steeds geweld tot gevolg. BBC News bericht: „Vorig jaar werden twee [Aziatische] boeren gedood toen de politie een dorp aanviel waar boeren tegen de buitensporige belastingen protesteerden.”

Maar het zijn niet alleen de armen die een hekel hebben aan belastingen. Een Zuid-Afrikaans onderzoek bracht aan het licht dat veel welgestelde belastingbetalers „niet bereid zijn extra belasting te betalen — zelfs niet als dat betekende dat de regering de voorzieningen die belangrijk voor hen waren, niet zou kunnen verbeteren”. Beroemdheden in de wereld van de muziek, film, sport en politiek hebben de krantenkoppen gehaald vanwege belastingontduiking. Het boek The Decline (and Fall?) of the Income Tax merkt op: „Helaas zijn onze hoogste regeringsambtenaren, onze presidenten, ook niet bepaald de perfecte rolmodellen geweest om de gewone burger te stimuleren zich aan de belastingwetten te houden.”

Misschien vindt u ook wel dat belastingen onredelijk zijn en zo buitensporig hoog dat men haast onder de last ervan bezwijkt. Hoe dient u het betalen van belastingen dan te bezien? Hebben ze werkelijk nut? Waarom zijn belastingstelsels vaak zo ingewikkeld en schijnbaar onredelijk? De volgende artikelen gaan op die vragen in.

[Illustratie op blz. 4]

In ontwikkelingslanden draaien armen soms op voor een onredelijk deel van de belastingdruk

[Verantwoording]

Godo-Foto