Suroya ang Tipiganan ug Bino sa Moldova

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA MOLDOVA

NATAGO sa halos 80 metros ilalom sa Cricova, usa ka sikbit nga balangay sa Chişinău, ang kaulohan sa Moldova, mao ang 120-kilometros nga kalay-on sa daghang nag-ekis-ekis nga mga tunel nga ginama sa tawo. Kining dulom nga mga langob kaniadto giminahan ug anapog.

Apan, sa miaging 50 ka tuig, ang bugnaw nga mga lawak sa ilalom sa yuta nahimong maayo kaayong dapit nga tipiganan sa pipila ka kinalamiang mga bino sa Uropa. Ang kapin sa 60 kilometros nga mga tunel sa daang minahan napunog daghang laray sa mga baril ug mga botelya. Tungod kay may kapasidad sa pagtipig ug 350,000,000 ka litrong bino, gikaingon nga kini mao ang kinadak-ang tipiganan ug bino sa ilalom sa yuta sa habagatan-sidlakang Uropa.

Pagpadayon sa Usa ka Karaang Tradisyon

Maayo kaayong tamnan ug ubas ang Moldova. Kini nahimutang ubay sa ekwetor sama sa iladong prodyuser ug bino nga probinsiya sa Burgundy sa Pransiya nga adunay kasarangang klima nga igong makapainit sa tabunok nga yuta niini. Ang produksiyon sa bino sa Moldova nagsugod pa sa 300 W.K.P., sa dihang ang mga negosyanteng Grego unang nagdalag mga paras niining yutaa. Sa misunod nga mga siglo, ang tradisyon sa produksiyon sa bino nagpadayon, bisan pag ang nasod gibuntog sa mga Goth, mga Hun, ug sa nagkalainlaing mga magmamando.

Ang Ottoman nga Imperyo maoy nagmando sa nasod tali sa ika-16 ug ika-18ng mga siglo ug tungod sa relihiyosong mga katarongan wala idasig ang produksiyon ug bino. Apan, sa ika-19ng siglo, giangkon sa mga haring Ruso ang yuta ug masibotong nagdasig sa industriya sa bino. Nag-importar silag klaseklaseng paras gikan sa Pransiya, ug ang parasan milambo. Human sa ikaduhang gubat sa kalibotan, ang bag-ong magmamando sa Moldova, ang Unyon Sobyet, sistematikong nagpamoderno sa industriya sa bino. Ngani, kini naghimo sa Moldova nga sentro sa bino ug ubas sa tibuok Unyon Sobyet. Ang mga Sobyet maoy unang miila niining maong mga tunel ingong labing maayong dapit nga tipiganan ug bino. Uban kanamo sa pagsuroy niining talagsaong mga tipiganan sa ilalom sa yuta ug kat-oni ang pipila sa mga sekreto niini.

Pagmaneho Padulong sa Usa ka Lungsod Ilalom sa Yuta

Samtang nagpadulong kami sa gam-anag bino, among namatikdan ang usa ka entrada nga torre, nga  maoy bahin sa usa ka tinukod nga gisapsap diha sa anapog. Ang tinukod susama sa usa ka Pranses nga balay sa banika. Apan, kining maong estruktura wala maghatag ug timaan sa usa ka dakong tinukod nga anaa ilalom sa yuta. Dili layo gikan sa pangunang ganghaan, kami nag-atubang sa usa ka dakong portal sa tunel ug nahingangha kami sa kadako niini. Sayon ra kaayong magkatagbo ang duha ka trak diha niana.

Sakay sa kotse milugsong kami paingon niining daghang nag-ekis-ekis nga mga tunel ilalom sa yuta, ug human sa pipila lamang ka minutos nga pagmaneho, ang among giya mikuyog kanamo sa pagsuroy. Ang daghang kurbada niining nag-ekis-ekis nga mga agianan nakapaamgo kanamo nga kami dali rang mawala kon walay kauban nga giya.

Usa kanamo nangutana, “Unsay gihimo sa anapog nga gimina dinhi kaniadto?”

“Gigamit kadto sa mga proyekto sa konstruksiyon sa Chişinău,” siya mitubag. “Ang anapog maoy maayong materyales sa pagtukod, kay maayo kini alang sa insulasyon ug pagpamenos sa kabanha.”

Samtang mibahada kami sa halos 70 metros ilalom sa yuta, medyo mingitngit ang tunel, nga nagpatunghag makapahadlok nga palibot sa kilumkilom. Mihunong kami sa usa ka interseksiyon diin ang daghang dalan nagpadulong sa nagkalainlaing direksiyon, nga sa masigkadaplin dihay taas nga mga laray sa dagkong mga baril sa bino. Among namatikdan nga ang mga dalan gingalan sumala sa nagkalainlaing matang sa bino. Ang Pinot, Feteasca, ug ang Cabernet maoy pipila lamang sa mga ngalan nga nagpukaw sa among handurawan.

Giingnan kami sa among giya nga ang mga baril nga ginama sa kahoyng oak maoy gigamit ilabina sa paggama ug mga bino nga dili-magbulabula, samtang ang mas gagmayng mga baril nga metal gigamit sa paggama ug mga bino nga magbulabula. Pipila ra ka trabahante ang among nakita, mao nga nangutana kami bahin sa ilang gidaghanon. Ang babaye mitubag: “Aduna kamiy mga 300 ka tawo nga nagtrabaho dinhi. Sa tibuok tuig magsul-ob sila ug baga nga mga sinina tungod sa bugnaw nga temperatura. Ang among mga trabahante nagtuo nga kini maayo dili lamang sa bino kondili makapabatan-on usab sa mga tawo, mao nga dili ra nila igsapayan ang kabugnaw.”

Ang produksiyon sa bino nga magbulabula maoy sunod namong gisuroy. Among nakita ang ginatos ka  botelya nga gipahirig pagtuwad diha sa 30-grado nga anggulo. Kami giingnan: “Kon ipahirig ang botelya sa ingon niini nga anggulo, ang linugdang matigom ibabaw sa sungsong. Inigkatigom sa linugdang, ang sungsong mokaging. Sa ingon ang sungsong dali rang mahulbot uban sa mga linugdang, ug himoon dayon ang pangataposang pagsungsong.”

Wala madugay nakaabot kami sa tipiganan sa mga botelya sa dekalidad nga mga bino sumala sa tuig sa paggama niini. Ang among giya nagpailaila niini pinaagi sa pag-ingon: “Gitipigan dinhi ang kapin sa usa ka milyong botelya sa dekalidad nga mga bino sumala sa tuig sa pagkagama niini. Halos ang tanang nasod sa Uropa nga naggamag bino nagtipig sa pipila sa ilang kinalamiang mga produkto sa among mga tipiganan ilalom sa yuta. Ang kinakaraanang dekalidad nga bino mao kanang sa 1902, usa ka botelya sa bino gikan sa Jerusalem nga gigamit panahon sa Hudiyohanong Paskuwa. Pipila ka tuig kanhi usa ka tigsubasta mitanyag ug $100,000 alang sa maong botelya. Apan, kadto wala ihatag. Ang botelya giisip gayod nga mahal kaayo.”

Giingnan usab kami nga ang mga botelya sa bino niining dapita sa naandan gitipigan diha sa bug-os nga kangitngit, gawas lamang sa pipila ka minutos nga moduaw ang mga grupo nga nagsuroy. Samtang gidalidali namog basa ang mga etiketa sa mga botelya nga naputos ug abog, among nasayran nga kadaghanan sa maong mga bino mas tigulang pa kay kanamo!

Ang among pagsuroy nahuman didto sa mga lawak nga tilawanan ug bino. Ang kinadak-ang lawak ginganlag Presidential Banquet Hall. Kini adunay taas nga solidong lamesa nga gama sa kahoyng oak nga adunay angay nga mga lingkoranan, nga igo sa 65 ka tawo. Panahon sa pagmando sa Sobyet, kining lawaka gigamit alang sa opisyal nga mga bangkete sa Estado. Sa pagkakaron kining hayag ug dan-ag nga pagkapintura nga lawak maoy usa gihapon ka haom nga dapit alang sa opisyal nga mga kalihokan sa Estado.

Ang Sala Casa Mare (ang Lawak sa mga Bisita) makapalingkod ug 15 ka tawo ug gidayandayanan sa usa ka tradisyonal nga estilo sa Moldova, samtang ang Bottom of the Sarmatic Sea Banquet Hall kasudlag 10 ka tawo nga makatilaw ug makakaon diha sa usa ka lingin nga lamesa. Ang labing makaiikag nga bahin ning maong lawak mao ang kisame niini. Sa sinugdan kining lawaka maoy usa ka langob ilalom sa tubig, ug ang mikaging nga mga kinhason ug ubang nahibilin nga mga butang sa dagat dayag pa kaayo. Kami gipahinumdoman sa among giya nga sa usa ka panahon ang tibuok modernong-adlaw nga Moldova maoy, sa pagkatinuod, nahimutang “ilalom sa Sarmatic Sea.”

Ang mga kahoyng oak nga makaplagan sa maong dapit maoy gigamit nga mga kahoy alang sa mga muwebles niining tanang lawak, lakip na ang Yury Gagarin Banquet Hall. Kining iladong cosmonaut miduaw sa Cricova niadtong Oktubre 8-9, 1966. Misulat siyag sulat sa pasalamat, nga nag-ingon nga dinhi ‘bisan ang labing eksperto sa pagtilaw ug bino makakaplag ug bino nga iyang magustohan.’

Ang among giya miingon: “Duna kamiy mga bisita gikan sa kapin sa usa ka gatos ka nasod sulod sa 50 ka tuig nga naglungtad kining mga tipiganan ug bino ilalom sa yuta. Panahon sa mga Sobyet ang among mga bino nga magbulabula nailhang Sobyet nga champagne. Pipila ra ka tawo ang nahibalo nga kini naggikan sa Moldova. Karon among gibaligya ang among mga bino nga magbulabula nga may etiketang Cricova, ug kami adunay pula ug puti niining mga klaseha sa bino.” Mapasalamaton kami sa daghang detalye nga iyang gipaambit kanamo ug nagpasalamat kaniya sa makalingaw nga pagsuroy kanamo.

Samtang kami mibiya niining daghang nag-ekis-ekis nga mga tunel ilalom sa yuta, among gibati nga kami gikan sa laing kalibotan. Init ug sanag ang adlaw sa gawas. Tin-aw kaayo ang langit. Sa nagpadulong na kami sa Chişinău, naagian namo ang daw way-kataposang laray sa maayong pagkagalam nga mga parasan nga napuno sa nagpungpong nga mga ubas nga halos hapit nang anihon.

[Mga mapa sa panid 25]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

UKRAINE

ROMANIA

MOLDOVA

Chişinău

[Hulagway sa panid 24]

Ang Cricova Winery, uban ang entrada nga torre niini

[Hulagway sa panid 24]

Usa sa mga karatula sa dalan diha sa 120-kilometros nga nag-ekis-ekis nga mga tunel ilalom sa yuta

[Hulagway sa panid 24]

Entrada sa mga sakyanan padulong sa mga tipiganag bino ilalom sa yuta

[Hulagway sa panid 24]

Kapin sa usa ka milyon ka dekalidad nga mga bino sumala sa tuig sa paggama niini ang gitipigan dinhi