Pannakaawat iti Lactose Intolerance

DANDANIN maysa nga oras manipud idi nalpasmo a kinnan ti paboritom a sorbetes wenno keso. Agbisaleg ken nasakit ti tianmo, sa kasla agbubussogka. Nabang-aranka manen gapu iti panagtomarmo iti agas a kanayon nga itugtugotmo. Ita, saludsodam ti bagim: ‘Apay a nakadeldelikado ti tianko?’

No marurusok, agbisaleg, agbubussog, wenno agtakkika kalpasan nga imminumka iti gatas wenno nanganka iti aniaman a nalaokan iti gatas wenno keso, mabalin nga agsagsagabaka iti lactose intolerance. Ti lactose intolerance ket maysa a gagangay a reaksion ti maysa a tao iti gatas wenno taraon nga adda laokna a gatas wenno keso. Ipadamag ti National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases a “30 agingga iti 50 a milion nga Americano ti agsagsagaba iti lactose intolerance.” Sigun iti libro a The Sensitive Gut, nga impablaak ti Harvard Medical School, napattapatta nga “agingga iti 70 a porsiento iti amin a tattao iti lubong ti addaan iti dadduma a parikut a nainaig iti lactose intolerance.” No kasta, ania ti lactose intolerance?

Ti lactose isut’ asukar nga adda iti gatas. Agpataud ti bassit a bagis iti enzyme a maawagan iti lactase. Trabahona a runawen ti lactose tapno agbalin daytoy a dua a nasimsimple nga asukar a maawagan iti glucose ken galactose. Gapu iti daytoy, maagsep ti glucose iti dara. No kurang ti lactase a mangaramid iti daytoy a trabaho, lumasat ti di nabalbaliwan a lactose iti dakkel a bagis ket mangrugin nga umalsem, isu a tumaud dagiti acid ken gas.

Gapu iti lactose intolerance, rumsua ti dadduma wenno amin a sintoma a nadakamat nga immuna. Nagadu ti  mapataud a lactase kabayatan ti umuna a dua a tawen ti panagbiag. Kalpasanna, bumasbassiten ti mapataud. Gapuna, adu ti mabalin a maaddaan iti lactose intolerance ngem dida ammo dayta.

Allergy Kadi Dayta?

Pagarupen ti dadduma nga allergic-da iti gatas gapu kadagiti sagabaenda kalpasan nga imminumda iti gatas wenno nanganda iti nalaokan iti gatas wenno keso. No kasta, allergy * kadi dayta wenno intolerance? Sigun iti dadduma nga eksperto iti allergy, manmano dagiti pudno nga allergy gapu iti taraon. Maapektaran ti 1 agingga iti 2 laeng a porsiento iti kaaduan a populasion. Kadagiti ubbing, ad-adu dagitoy ngem basbassit ngem iti 8 a porsiento dayta. Nupay mabalin nga agpada dagiti sintoma ti allergy ken lactose intolerance, adda nagdumaanda.

Dagiti sintoma ti allergy iti taraon ket resulta ti panangpataud ti sistema ti imiunidad iti histamine​—a kontra iti aniaman a kinnan wenno ininummo. Ti dadduma pay a sintoma ket pakairamanan ti panagebbal ti bibig wenno dila, panaggagatel, wenno angkit. Ti lactose intolerance dina patauden dagitoy a sintoma agsipud ta saan a nairaman ti sistema ti imiunidad. Ti lactose intolerance ramanenna ti di panangrunaw a naimbag ti bagi iti taraon, isu a tumaud ti kasta a reaksion.

Ania ti makatulong tapno makitam ti nagdumaanda? Kastoy ti sungbat ti libro a The Sensitive Gut: “Dagiti agpayso a pakakitaan iti allergy . . . ket mapasamak iti las-ud ti sumagmamano a minuto kalpasan a nakakaan wenno nakainumka iti kontra ti bagim. Dagiti sintoma a rumsua kalpasan ti nasurok a maysa nga oras ket posible a mangipasimudaag nga addaanka iti lactose intolerance.”

Ti Epektona Kadagiti Maladaga

No adda lactose intolerance ti maysa a maladaga wenno ubing kalpasan a simmuso wenno imminum iti gatas, mabalin a marigatan ti ubing  agraman ti dadakkelna. No agtakki ti ubing, mabalin a maibusan ti bagina iti pluido. Mabalin a nainsiriban kadagiti nagannak nga agpabalakadda iti maysa a doktor ti ubbing. No nadayagnos ti dadduma a doktor nga adda lactose intolerance ti maysa a maladaga, isingasingda a maipainum iti maysa a suplemento imbes a gatas. Gapu iti dayta, adun ti nabang-aran kadagiti narigat a sintoma.

No rumsua ti allergy, adda pay maysa a pakaseknan. Mangipaay ti dadduma a doktor iti antihistamine. Nupay kasta, no marigatan nga aganges, ad-adu ti masapul nga aramiden ti doktor tapno mabang-aran ti kasasaad. Nupay manmano, mabalin a mapasamak ti makapapatay a kasasaad a maawagan iti anaphylaxis.

No mangrugin nga agsarua ti maysa a maladaga, ti manmano a kasasaad a maawagan iti galactosemia ti sabali pay a pakaseknan. Kas nadakamat itay, isina ti lactase ti galactose, ngem ti galactose ket masapul a mapagbalin a glucose. No maurnong ti galactose, madangran unay ti dalemda, maaddaan iti depekto ti bato ken depekto ti panunotda, maaddaanda iti hypoglycemia, ken uray pay iti katarata. Gapuna, napateg ti nasapa ken naan-anay a pannakaikkat ti lactose iti taraon ti maladaga.

Kasano Kagrabe ti Lactose Intolerance?

Adda agtutubo a babai nga agsagsagaba kadagiti nakaro a sintoma ti panagbubussog ken panagsakit ti tian. Kimmaro ti kasasaadna isu a nagpadoktor. Kalpasan ti agsasaganad a panangeksamen, nadayagnos nga addaan iti inflammatory bowel disease (IBD), wenno sakit a mangpaebbal iti bagis. * Tapno makontrol daytoy a sakit, naireseta nga agtomar iti agas. Ngem dina insardeng ti kanayon nga iyiinumna iti gatas ken pannanganna kadagiti nalaokan iti gatas wenno keso isu a nagtalinaed dagiti sintomana. Kalpasan ti panagsukisokna a mismo, naamirisna a mabalin a ti ipapaunegna ti makagapu isu nga in-inut a din nangan iti sumagmamano a taraon. Idi agangay, saanen nga uminum iti gatas ken mangan iti nalaokan iti gatas wenno keso isu a napukawen dagiti sintomana! Iti las-ud ti makatawen​—ken kalpasan ti ad-adu pay a panangeksamen​—imbaga ti doktorna nga awanen ti sakitna nga IBD. Agsagsagaba gayam idi iti lactose intolerance. Anian a pannakabang-arna!

Agingga ita, awan pay agas a mangpaadu iti itataud ti lactase iti bagi ti tao. Ngem naammuan a saan a mamagpeggad iti biag ti lactose intolerance. Ania ngay ti maaramidam a mangparmek kadagiti sintoma ti lactose intolerance?

Babaen ti mamin-adu a panangpadas ti dadduma, naammuanda no kasano kaadu a gatas wenno taraon a nalaokan iti gatas wenno keso ti kabaelanda nga ipauneg a dida agsagaba iti lactose intolerance. Babaen ti panagbalinmo a managpaliiw iti kaadu ti gatas wenno taraon a nalaokan iti gatas wenno keso nga ipaunegmo ken ti reaksion ti bagim, mabalinmo nga ikeddeng no kasano kaadu ti kabaelam wenno dimo kabaelan a runawen.

Inkeddeng ti dadduma a pulos a didan uminum iti gatas wenno mangan iti aniaman nga adda laokna a gatas wenno keso. Babaen ti panagsirarak a mismo ti dadduma wenno pannakiumanda iti dietitian, nakasarakda iti dadduma a wagas a mangsupusop iti kasapulanda a calcium. Adda dadduma a berde a nateng ken kita ti ikan, lames, ken bukbukel nga aduan iti calcium.

Kadagidiay kayatda latta ti uminum iti gatas wenno mangan iti taraon a nalaokan iti gatas wenno keso, adda dagiti magatang a kita ti pildoras wenno likido a mabalin a makatulong. Dagitoy a produkto ket addaan iti lactase a tumulong iti bagis a mangrunaw iti lactose. Ti panagtomar ti maysa a tao kadagitoy ti makatulong tapno saanda a maaddaan kadagiti sintoma ti lactose intolerance.

Iti agdama a lubong, saan a nalaka nga aywanan ti salun-at ti maysa a tao. Ngem gapu iti panagsirarak ti medisina ken ti kinamannakibagay ti bagitayo, kabaelantayo a tamingen dagiti pakarigatan agingga a dumteng ti tiempo inton “awanto ti agtataeng nga agkuna: ‘Masakitak.’”​—Isaias 33:24; Salmo 139:14.

[Footnotes]

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 26]

MABALIN NGA ADDAAN LACTOSE DAGITOY:

▪ Tinapay ken produkto nga adda laokna a tinapay

▪ Keyk ken biskuit

▪ Kendi

▪ Dagiti instant potato

▪ Margarina

▪ Adu a maireseta nga agas

▪ Agas a magatang uray awan reseta

▪ Panglaok kadagiti pancake, biskuit wenno tinapay

▪ Naproseso a bukbukel wenno cereal a pamigat

▪ Sarsa ti salad

▪ Mailaklako a naluton a karne a kas iti ham

▪ Sopas