Bai na kontenido

Bai na kontenido

Kiko Ta Intoleransia pa Laktose?

Kiko Ta Intoleransia pa Laktose?

Kiko Ta Intoleransia pa Laktose?

TA KASI un ora ku bo a kaba di saboriá bo eiskrim òf keshi faborito. Bo stoma ta kima, tin un tenshon den dje i bo ta sinti manera gas ta kore. Atrobe bo ta buska alivio di un remedi ku últimamente bo a kuminsá tene na man. Bo ta puntra bo mes awor: ‘Pakiko mi stoma ta iritá asina lihé?’

Si despues ku bo a bebe lechi òf kome produkto di lechi bo sinti walmentu di stoma, kram, diarea òf manera kos ku bo stoma a blas, kisas bo tin intoleransia pa laktose. Intoleransia pa laktose ta un reakshon komun riba produktonan di lechi. E Instituto Nashonal di Diabétis i Malesa Digestivo i di Nir ta informá ku “entre 30 pa 50 mion merikano no por ku laktose.” E buki The Sensitive Gut (Tripa Sensitivo), publiká dor di Skol Médiko di Harvard, ta bisa ku segun kálkulonan “70 porshento di e poblashon di mundu tin un òf otro problema ku laktose.” Pero kiko kier men intoleransia pa laktose?

Laktose ta e suku ku bo ta haña den lechi. Bo tripa chikitu ta produsí un enzima ku yama laktase. Su tarea ta pa kibra laktose den dos suku mas simpel ku yama glucose i galactose. Esaki ta permití bo sanger apsorbé e glucose. Si no tin sufisiente laktase pa hasi e trabou aki, e laktose ta pasa den forma intakto bai den e tripa grandi i kuminsá fermentá, lokual ta produsí zür i gas.

E kondishon aki, ku yama intoleransia pa laktose, ta resultá den sea algun òf tur e síntomanan menshoná ariba. E kurpa ta produsí laktase na gran kantidat durante e promé dos añanan di bida, despues di kua e produkshon ta baha konstantemente. P’esei, hopi hende, sin ku nan sa, por desaroyá e kondishon aki.

E Ta un Alergia?

Algun hende ta pensa ku nan ta alérgiko pa lechi pa motibu di e reakshonnan ku nan ta haña despues ku nan tuma un produkto di lechi. Awor, kiko e kos ta, un alergia òf un intoleransia? Segun algun spesialista riba tereno di alergia, ta masha poko hende, apénas 1 òf 2 porshento di e poblashon, tin un berdadero alergia pa sierto alimento. Serka mucha, e sifra aki ta mas haltu pero ménos ku 8 porshento. Ounke e síntomanan di un alergia i un intoleransia pa laktose por ta meskos, tin diferensia.

E síntomanan di un alergia pa sierto alimento ta bini ora e kurpa su sistema di inmunidat defendé e kurpa kontra algu ku el a kome òf bebe dor di produsí histamina. Algun síntoma ta bini den forma di hinchamentu di lep òf lenga, uitslag na kueru (grawatamentu), òf asma. Ora e kurpa no por ku laktose, e no ta kousa e síntomanan aki pasobra e no tin nada di haber ku e sistema di inmunidat. Intoleransia pa laktose ta nifiká ku e kurpa no por digerí e kuminda na un manera apropiá, i esei ta kousa un reakshon.

Kiko por yuda bo sa e diferensia? E buki The Sensitive Gut ta kontestá: “Berdadero reakshonnan di alergia . . . ta tuma lugá un par di minüt despues ku bo kome un kuminda ku no ta bai bon ku bo. Síntomanan ku ta surgi mas ku un ora despues muy probablemente ta indikashon di un intoleransia.”

Efekto Riba Mucha Chikitu

Ora un beibi òf un mucha chikitu haña un reakshon riba lechi, e por ta algu doloroso tantu p’e mucha komo p’e mayornan. Si un mucha haña diarea, e kurpa por deshidratá. Lo ta sabí pa mayornan bai un dòkter di mucha. Ora konstatá intoleransia, algun dòkter ta rekomendá pa duna e yu algu otro en bes di lechi. Dor di esei hopi mucha ta haña alivio for di e síntomanan doloroso.

Den kaso di un alergia, e preokupashon ta mas grandi. Algun dòkter ta preskribí un anti-histamina. Sin embargo, si e ta stroba halamentu di rosea, e dòkter lo tin ku hasi algu mas pa aliviá e situashon. Den kasonan eksepshonal, por desaroyá asta un kondishon ku yama shòk anafiláktiko, lokual ta pone bida di e persona na peliger.

Ora un kriatura kuminsá saka, un kondishon masha eksepshonal ku yama galactosemia ta otro motibu di preokupashon. Manera a ser menshoná anteriormente, e galactose ta wòrdu separá dor di laktase, pero e galactose mester wòrdu kombertí den glucose. Si un akumulashon di galactose tuma lugá, e por kousa daño serio na higra. Tambe e por kousa deformashon di nir, retardo mental, suku apnormalmente abou den sanger i asta katarata. P’esei ta vital pa for di trempan eliminá laktose kompletamente for di dieta di e beibi.

Kon Serio e Problema di Intoleransia pa Laktose Ta?

Pa un tempu un señora hóben a haña e síntomanan króniko di gas i kram den stoma. Su kondishon a bira asina malu ku el a buska tratamentu médiko. Despues di un seri di tèst, dòkter a konstatá ku e tabatin un malesa ku ta kousa inflamashon di tripa. * Pa kontrolá e malesa aki, dòkter a preskribí remedi. Sin embargo, e señora a sigui usa produkto di lechi tur dia manera tabata su kustumber; i su síntomanan no a bai. Despues ku e señora mes a investigá un ke otro, el a realisá ku ta su dieta lo por ta e kousa di su problemanan, di manera ku sistemátikamente el a kuminsá evitá sierto kuminda. Ku tempu, el a eliminá produkto di lechi, i su síntomanan a kuminsá disparsé! Den un aña—i despues ku el a hasi mas tèst—su dòkter a bis’é ku no ta inflamashon di tripa e tabatin. Mas bien, e tabatin problema ku laktose. Bo por imaginá bo e alivio ku el a sinti?

Aktualmente, no tin tratamentu ku por pone e kurpa humano produsí laktase. Sin embargo, intoleransia pa laktose no ta pone bo bida na peliger. Pues, kiko bo por hasi pa kaba ku e síntomanan di laktose?

Algun persona a siña—dor di purba—ki kantidat di produkto di lechi nan kurpa por tolerá. Dor di studia e kantidat di produkto di lechi ku bo ta tuma i e reakshon di bo kurpa, bo por determiná kuantu bo kurpa por digerí.

Algun hende a disidí di legumai produktonan di lechi kompletamente. Dor di hasi investigashon personal òf dor di bishitá un dietista, algun hende a haña otro maneranan p’e kurpa haña kalsio. Sierto berdura i algun tipo di piská i nechi ta riku na kalsio.

Pa esnan ku kier sigui disfrutá di produkto di lechi, tin artíkulonan riba merkado den forma di píldora òf líkido ku por yuda. E produktonan aki ta kontené laktase ku por yuda e tripa kibra e laktose. Dor di ingerí esakinan, un persona por evitá e síntomanan di intoleransia pa laktose.

Den e mundu djawe, no ta fásil pa kuida nos salú. Pero danki na investigashon médiko i e kapasidat di nos kurpa pa rekuperá, nos por sigui lucha te ora yega e dia ku “ningun habitante lo no bisa: ‘Mi ta malu.’”—Isaias 33:24; Salmo 139:14.

[Nota]

^ par. 15 Tin dos tipo di malesa di inflamashon di tripa, esta, e asina yamá enfermedat di Crohn i úlsera den kanal di tripa. E malesanan hopi serio aki por pone un hende pèrdè parti di su tripanan. E tipo di komplikashonnan aki por ta fatal.

[Kuadro/Plachinan na página 26]

E KOSNAN AKI TAMBE POR KONTENÉ LAKTOSE:

▪ Pan i produktonan trahá di hariña

▪ Bolo i kuki

▪ Kos dushi

▪ Batata machiká na puiru

▪ Margarina

▪ Hopi remedi riba resèpt

▪ Remedi sin resèpt

▪ Meskla pa traha pancake, biscuit i kuki

▪ Grano (sereal) pa desayuno

▪ ‘Dressing’ pa salada

▪ Belèg

▪ Sòpi