¿Jamüsü choʼujaaka kaʼatapalain waya kasa anasü?

DANIEL, chi jintüi waashajaakai achiki suluʼu tü palajatkat pütchi, ¿katüsüjeʼe noʼu nnojoire yüülain nia? Nnojotsü natüjaain aaʼu na tottootkana kasaje alatüin nümüin. Jamüshijaʼa wanee wayuu nnojoishi analaa müin sutuma naʼatapajüin wanee kasa anasü.

Nnojotsü shipin ayuulii tia, müsüinka nünüiki chi tottootkai Nathan Cherney wanaa sümaa nüsakinnüin sutuma CBC News: «Nnojoluinjatü weʼitaain waaʼin sünain naawalaajeechin wanee wayuu sutuma naʼatapajüin wanee kasa». Eeshii na wayuu makana anüiki sümüin naʼwayuuse nnojoleenain naawalaain sutuma nnojoluin jülüjain naaʼin kasa anasü. «Püsirüjaʼa neʼe nnojoluin paawalaain», müshi nümünakai aaʼin sutuma jülüjain naaʼin tia.

Shiimainpajaʼa müliain maʼin naaʼin wanee wayuu kanainka wanee ayuulii eekai mepin, nnojotpejeʼe nacheküin na nüpüshikana mojuinjatüin naaʼin sutuma nanüiki. ¿Nnojotsüche kasain saamüin wamüin kaʼatapalain waya wanee kasa anasü?

Nnojorüleejaʼa shiain tia, naashin chi tottootkai Cherney, nnojotsü shiain naaʼinmaain maʼin niiyajüinjachin wanee wayuu suulia ayuulii, shia naaʼinmaaka anainjatüin naaʼin chi ayuuishikai soʼunnaa eejiraain nia sümaa tü ayuuliikat. Na tottoot ekirajaakana maʼin süchiirua tia shia keeʼireeka naaʼin anainjatüin naaʼin na wayuukana jaʼitaina mayein maʼin naya. Waapüirü nachiki watta naalii wayuu anakana aaʼin sutuma naʼatapajüin wanee kasa, nnojotpejeʼe shiain neʼe tia kasa anasü neʼrakat sünainjee.

Anasü naaʼin wanee wayuu naʼatapajüle wanee kasa anasü

Anasü maʼin tü kaʼatapalaakat wanee kasa anasü naashin chi tottootkai W.  Gifford-Jones. Ekirajaashi nia süchiirua tia süpüla sütüjaanüin aaʼu anain naaʼin wanee wayuu kanainkai wanee ayuulii outasiroʼu anale tü jülüjakat naaʼin. Na wayuu akatsüinraakana aaʼin, kaʼatapalashii jee anasü tü jülüjakat naaʼin. Soʼu tü juyakat 1989 atüjaana aaʼu nnojoleechin outamaatüin wanee wayuu kanainkai wanee ayuulii outasiroʼu nütütüleʼennüle aaʼin, mayaainjeʼe naatain tü aküjünakat jekenainka, ayatüsia atüjaanüin aaʼu anain naaʼin na wayuu akatsüinnakana aaʼin noulia na nnojoliikana akatsüinnüin aaʼin.

Wekirajaa sünain kasain saamüin nümüin wanee wayuu anale tü jülüjakat naaʼin otta ayuulin naaʼin nnojorüle anain tü jülüjakat naaʼin. Ekirajaana achiirua nakuwaʼipa 1.300 wayuu süpüla sütüjaanüin aaʼu anale jee mojule tü kasa jülüjakat naaʼin. Poloo juya süchikijee tia, ekirajaana achiirua nakuwaʼipa jee sütüjaanaka aaʼu ayuulin naaʼin noʼutku naya wayuukana sutuma mojuin tü jülüjakat naaʼin. Wainmaleʼeya na nnojoliikana anain tü jülüjakat naaʼin. Anuu sünüiki Laura Kubzansky, ekirajaalü nachiki na wayuu ayuuishiikana, ekirajüt suluʼu Facultad de Salud pública de Harvard: «Sünüikaʼala neʼe wayuu anain wanee wayuu sutuma tü jülüjakat naaʼin, akatsaʼa shiimain tü namakat na tottootkana ayuulin wanee wayuu sutuma mojuin tü jülüjakat naaʼin».

Jamüshijaʼa nuwaʼnnüle wanee wayuu jee mojule tü jülüjakat naaʼin nnojoishi aawalaamaatüin nia. Aluʼujasaʼa na anakana tü jülüjakat naaʼin aawalaamaatüshii. Ekirajaana achiiruat tü alatakat namüin na laülaayuukana müleka anale jee mojule tü jülüjakat naaʼin. Wanaa sümaa süküjünüin namüin na laülaayuukana natüjain maʼin jee kekiin maʼin naya, akatchinraasü naaʼin. Katsüinsü naaʼin sutuma maʼaka naaʼin wanee wayuu aainjakai ejercicio soʼu apünüin kashi.

 ¿Jamüshi nnojoika ayuulin maʼin wanee wayuu anale tü jülüjakat naaʼin jee naʼatapajüle wanee kasa anasü? Eesüjaʼa süpüla nnojoluin natüjaain saaʼu tia na tottootkana jee na ekirajaakana sünain jamüin sukuwaʼipa tü kasakalüirua otta jamüin katchinka naaʼin wanee wayuu anale tü jülüjakat naaʼin. Na ekirajaaliikana süchiirua tia, wainma nanüiki süchiki. Anuu nünüiki wanee ekirajaai sünain jamüin sukuwaʼipa shikiisholoin wayuu: «Anataʼaleesüjaʼa maʼin talataa aaʼin jee aʼatapajaa wanee kasa anasü. Talatüsü maʼin naaʼin wanee wayuu sutuma tia jee nnojoishi ayuuleein maʼin nia, anasü weʼitaale waaʼin sünain tia süpüla anainjanain waya».

Müsü shiiwaʼatkai saaʼin natüjaain saaʼu tia na tottootkana, na psicólogokana otta na ekirajakana sünain jamüin sukuwaʼipa tü kasakalüirua, akanasaʼa na ekirajaaliikana sünain tü Bibliakat, nnojotsü shiiwaʼalüin namüin tia. Eetaairü maʼaka 3.000 juya alataka süchikijee müin nünüiki chi aluwataaikai Salomón mayaa: «Talatüle naaʼin wanee wayuu, aneechi nia, akatsaʼa mojule naaʼin ayuuijeechi» (Proverbios 17:22). Pansaataʼaleesüjaʼa maʼin tü sümakat tü Bibliakat yaa, nnojotsü süküjain naawalaain wanee wayuu sutuma talatüin naaʼin, anasü naaʼin sutuma.

Müleka shipirejeʼe ayuulii tü aʼatapajaakat wanee kasa anasü, nüküjainjeʼe shia chi tottootkai namüin na ayuuishiikana. Anaʼleesia saaʼin wayuu sutuma saʼatapajüin wanee kasa anasü.

Tü alatakat wamüin anale jee mojule tü jülüjakat waaʼin

Atüjaanüitpa aaʼu analeʼeinya maʼin nakuwaʼipa na wayuu jülüjakana aaʼin kasa anasü. Anasü maʼin tü nakuwaʼipakat sünain tü nekirajaakalü anain, sünain naʼyataain jee waneirua kasa naaʼinraka. Jamüsüjaʼa jekenainka, ekirajaana achiiruat nakuwaʼipa waneinnua jieyuu ayoujiraalii sünain aʼwaatawaa. Na wayuu ekirajakana naya, nekirajaa achiiruat süpüla natüjaain saaʼu müleka kainchoulejüle maʼin na jieyuu aʼatapajakana wanee kasa anasü. ¿Kasa atüjaanaka aaʼu süchikijee tia? Kainchoulejüshii maʼin na jieyuu aʼatapajakana wanee kasa anasü noulialeʼeya na waneinnua nnojoliikana kasain naʼatapajüin. ¿Jamüsü katchinka maʼin naaʼin wanee wayuu naʼatapajüle wanee kasa anasü?

Atüjaanüitpa maʼin aaʼu jamüin nakuwaʼipa na wayuu aʼatapajakana wanee kasa anasü noulia na nnojoliikana aʼatapajüin kasa anasü. Jamüsüjaʼa soʼutpünaa tü juyakat 1960, ekirajaana anainrü jamüin sukuwaʼipa tü mürütkalüirua, sütüjaanaka aaʼu yüülain saaʼin isale süchiki wanee kasa. Eesü süpüla müin nakuwaʼipa na wayuukana naashin na ekirajaakana sünain tia. Anuu wanee sukuwaʼipa: Achuwajaanüsü naʼütpaʼa waneinnua wayuu wanee kasa kaseesü maʼin shiiʼira, süküjünaka namüin eein süpüla nayokojooin shia sükajee waneirua woton, nountuin nayokojooin shia napüshuaʼa.

Suuʼulakünaka süchikuaʼa tüü naʼakajee waneinnua wayuuyaa. Shiasaʼa najüʼttapa tü wotonkat, ayatüsia kaseein maʼin shiiʼira, nooʼulaaka shia, nnojotsü nachajaain sukuwaʼipa süpüla nayokojooinjatüin shia. «Mepisat, nnojoleerü ayokojooin», müshii neʼe. Akanasaʼa na anakana tü jülüjakat naaʼin, nachajaain sukuwaʼipa süpüla noyokojooinjatüin shia.

Chi tottootkai Martin Seligman, ekirajaashi süchiki nakuwaʼipa na wayuu jülüjakana aaʼin aneerüin nakuwaʼipa otta nachiki na jülüjakana aaʼin mojeerüin nakuwaʼipa. Sünainjee tia, nnojotsü anain sukuwaʼipa tü naaʼinrakat otta isasü nachiki aaʼinraa wainma kasa. Anuu nünüiki Seligman süchiki tü jülüjakat naaʼin na wayuu jülüjakana aaʼin mojeerüin nakuwaʼipa jee jamüin sülataka namüin tia: «Soʼunnaa tü 25 juya tekirajaaitpakalü anain, tayaawatüitpa maʼin saaʼu tü jülüjakat naaʼin naya wayuukana. ‹Aleinjatia neʼe tü alatakat tamüin, aleinjatia mojuin takuwaʼipa waneepia›, müshii naya. Müle tü jülüjakat waaʼin mülieena maʼin waya noulia na nnojoliikana jülüjain aaʼin mojeerüin nakuwaʼipa».

Müsü ponokai saaʼin wayuu tia pütchikat, akatsaʼa namüin na ekirajaakana sünain tü Bibliakat, nnojotsü ponuin naaʼin. Müsü sünüiki wanee Proverbio mayaa: «Mojule paaʼin wanaa sümaa müliain pia, matsüinjeerü paaʼin» (Proverbios 24:10). Pansaasü maʼin tü sümakat tü Bibliakat süchiki tü mojuukalü aaʼin, müle nukuwaʼipa wanee wayuu iseerü nüchiki naaʼinrüin wanee kasa. ¿Kasakaʼa waaʼinrüinjatüin süpüla nnojoluinjatüin mojuin tü jülüjakat waaʼin jee waʼatapajüinjanain wanee kasa anasü?

 [Ayaakuaa sünainka süpana 4 otta 5]

Anasü maʼin waaʼin sutuma waʼatapajüin wanee kasa anasü