Чьма Мәрʹа Лазьм ә Һеви?

ҺӘРГЕ Данийел кʹижан кӧ жь кʹансәре мьр, һевийа хԝә хԝәйи кьра, кʹансәра ԝи ԝе ԛәнщ буйа? Әԝ ԝе иро сах буйа? Һәла һе әԝ мәрьв жи йед кӧ баԝәр дькьн, ԝәки һеви мәрьва ԛәнщ дькә, ве йәкерʹа ԝе рʹази нәбьн? Бь рʹасти нәлазьм ә һевийе ӧса һʹәсаб кьн, кӧ әԝ дәрмане һʹәму нәхԝәшийа йә.

Чахе жь Дохдьр Нейтан Черни ԛьсәкьрьн һьлдьдан, әԝи гот, ԝәки хоф ә һәрге ԛәԝата һевийе пʹьрʹ зедә һʹәсаб кьн чахе хәбәрдан дьчә дәрһәԛа ԝан мәрийа, йед кӧ гьран нәхԝәш ьн. Әԝи зедә кьр: «Дәрәщед ӧса һәнә, кӧ мер, жьнед хԝәрʹа шәрʹ дькьн сәва ԝе йәке, кӧ әԝана гәләк ԝәʹдә хәрщ накьн сәр рʹьһʹәтийа дьле хԝә у позитив нафькьрьн. Ньһерʹандьна ӧса кӧ йан чь кʹансәре дькарьн контрол кьн, нәрʹаст ә. Һәрге әв йәк бь рʹасти ӧса буйа, демәк һʹале мәрьве нәхԝәш ве йәкева ԝе гьредайи буйа, кӧ әԝ чь щурʹәйи сәр нәхԝәшийа хԝә дьньһерʹә. Ле әв йәк ӧса нинә».

Бь рʹасти мәрьве бь нәхԝәшийа гьран кӧ найе ԛәнщкьрьне, дькʹәвә нав шәрʹәки гьран һьмбәри нәхԝәшийе, кʹижанеда әԝ гәләк ԛәԝат хәрщ дькә. Нәфәред мале гәрәке әви шәрʹи ӧса гьран нәкьн, кӧ йе нәхԝәш хԝә нәһәԛ тʹәхмин кә. Ле гәло әв те һʹәсабе, кӧ кʹара һевийе ԛә тʹӧнә?

Һәмьки әм гәрәке нәфькьрьн, кӧ кʹара һевийе ԛә тʹӧнә. Мәсәлә, әԝ дохдьре кӧ ԝан мәрийа дьньһерʹә, нәхԝәшийа кʹижана найе ԛәнщкьрьне, шьхӧле ԝи әԝ ә ԝәки ешед ԝан, кем кә. Дохдьред ӧса баԝәр ьн, ԝәки метода ви щурʹәйи гәләк ԛимәт ә, чьмки нәхԝәш ида зәʹф начәрчьрә у мәʹде хԝә накә. Гәләк избатийед дьн жи һәнә, ԝәки һеви дькарә һе зедә аликʹарийе бьдә йед нәхԝәш.

Ԛимәта Һевийе

Рʹожнәмәван Гиффорд-Щонс, йе кӧ дәрһәԛа тʹемед медисинайе дьньвиси, ӧса готийә: «Һеви дәрманәки ԛәԝи йә». Әԝи гәләк леколин дькьрьн, кӧ тедәрхә ԝәки чьԛас фәрз ә мәрьвед кӧ нәхԝәшийа ԝан найе ԛәнщкьрьне, алийе емосийалида бенә ԛәԝикьрьне. Гәләк мәрьв дьбежьн, кӧ пьштгьрийа ви щурʹәйи али мәрийа дькә, ԝәки ньһерʹандьна позитив хԝәй кьн. Леколина кӧ сала 1989-да дәрбаз бу, да кʹьфше, кӧ әԝ нәхԝәшед кӧ аликʹарийа ви щурʹәйи дьстиньн, дьреж дьжин. Ле леколинед кӧ паше һатьбун кьрьне әʹйан кьрьн, кӧ гәрәке әве йәке сәд сәләфи рʹаст һʹәсаб нәкьн. Чь жи һәбә леколина избат кьрьнә, ԝәки нәхԝәшед кӧ әве аликʹарийе дьстиньн, ешед ԝан һаԛас тʹӧнә нә у әԝана накʹәвьнә депресийайе һаԛас, чьԛас әԝед кӧ әԝе кʹомәке настиньн.

Ԝәрен әм леколина дьн бьньһерʹьн, кʹижан кӧ дьдә кʹьфше ԝәки ньһерʹандьна позитив чаԝа һʹӧкӧм дькә сәр нәхԝәшед кӧ нәхԝәшийа ԝан тамаред дьльква гьредайи йә. Жь ԝәкә 1 300 мера зедәтьр һатә пьрскьрьн, кӧ әԝана сәр жийине ча дьньһерʹьн, позитив йан нәпозитив. Паши дәһә сала щәм 12 сәләфа зедәтьр жь ԝан мера әв нәхԝәшийа тамаред дьльква гьредайи һатә дитьн. Жь ԝана ԝәкә 2 щара зедәтьр әԝ мәрьв бун, ньһерʹандьна кʹижана нәпозитив бу. Лора Кубзански, зандара сьһʹәт-ԛәԝатева гьредайи, йа кӧ заньнгәһа дохдьртийеда дәрс дьда, ӧса дьбежә: «Әв фькьра кӧ ньһерʹандьна позитив баш һʹӧкӧм дькә сәр сьһʹәт-ԛәԝате, бәре сәр һʹиме избатийа нибу. Ле әв леколина тʹәзә, избати да ве йәке».

Һьнә леколина данә кʹьфше, ԝәки әԝед кӧ дьфькьрьн кӧ сьһʹәт-ԛәԝата ԝан сьст ә, паши операсийоне дәрәнг тенә сәр хԝә. Ле әԝед кӧ дьфькьрьн ԝәки сьһʹәт-ԛәԝата ԝан баш ә, һе зу ԛәнщ дьбьн. Һьнәк мәрьв дьбежьн кӧ мәрьвед позитив дьһа дьреж дьжин! Мәсәлә, ԝәʹде леколинәке дьхԝәстьн бьдитана, кӧ чаԝа ньһерʹандьна позитив у нәпозитив һʹӧкӧм дьбә сәр мәрьвед әʹмьрда мәзьн. Мәрьвед мәзьнрʹа сәр екране һьнә тьшт нишан кьрьн, чь кӧ да кʹьфше, ԝәки йед әʹмьрда мәзьн билан у щерʹьбанди нә. Паше пе рʹечуйина ԝан һатә кʹьфше кӧ ԝана ԛәԝат станд у шьдийан. Демәк әве йәке ӧса рʹьнд сәр ԝан һʹӧкӧм кьр, ча кӧ 12 һʹәфтийа спортева мьжул буна.

 Чаԝа шьровәкьн, ԝәки һеви, ӧса жи ньһерʹандьна позитив у рʹаст, бона сьһʹәт-ԛәԝате керһати нә? Дьԛәԝьмә зандар у дохдьр һʹәта ньһа һʹьш у бәдәна мәрьва һаԛас рʹьнд леколин нәкьрьнә, кӧ бькарьбьн щаба рʹаст бьдьн. Ле диса жи һьнә мәрьвед щерʹьбанди кӧ ви алида дьхәбьтьн, шьровәкьрьна ԝейә һʹимли дьдьн. Мәсәлә, професорәки-невролог ӧса дьбежә: «Баш ә тʹьме дьлша у бь һевийе бьжин. Әв тьштәкә баш ә, кӧ наһелә стрес пешда бе у баш һʹӧкӧм дькә сәр бәдәне. Әв диса методәк ә, бь сайа чь жи мәрьв дькарьн сьһʹәт-ԛәԝата хԝә баш хԝәй кьн».

Һьнә дохдьр, психолог у зандар әве йәке һʹәсаб дькьн метода тʹәзә, ле бона леколинкʹаред Кʹьтеба Пироз әв тьштәкә ну нинә. Ԝәкә 3 000 сал пешда, Сьлеман пʹадше билан, жь бина бәр Хԝәде ӧса ньвиси: «Дьле ша мина дәрмане керһати йә, ле дьле хәм у хәйал һʹьшкбуна һәстуйа йә» (Мәтʹәлок 17:22). Әв йәк бь рʹасти жи тьштәкә логики йә. Ве рʹезеда найе готьне, ԝәки дьле ша дькарә һʹәму нәхԝәшийа ԛәнщ кә, ле дьбежә әԝ «мина дәрмане керһати йә».

Бь рʹасти жи һәрге һеви дәрман буйа, һәр дохдьрәки ԝе бьгота, кӧ әви дәрмани бьдьнә хәбате. Хенщи ԝе йәке, һеви нә тʹәне бона сьһʹәт-ԛәԝате баш ә.

Ньһерʹандьна Позитив, Нәпозитив у Жийина Тә

Зандара тедәрхьстьн, ԝәки ньһерʹандьна позитив һʹәму алийава гәләк баш һʹӧкӧм дькә сәр мәрийа. Мәрьвед ӧса мәкʹтәбеда, сәр хәбате у һәла һе спортеда жи сәрфьраз ьн. Леколинәк әве йәке избат дькә, кʹижан кӧ сәр кʹомәкә кәчʹька, йед кӧ спортева мьжул дьбун, һатә кьрьне. Жь мамостәйед кʹома ԝан һиви кьрьн, ԝәки гьли кьн кӧ һәр кәчʹькәк спортеда чьԛас тьшт дькарә бькә. Ле һәма ԝе дәме жь ԝан кәчʹька жи пьрсин, кӧ бежьн ԝәки һевийа ԝан чьԛас ԛәԝи йә. Ахьрийе һатә кʹьфше, ԝәки әԝед кӧ һевийа ԝан ԛәԝи бу, дьһа сәрфьраз бун, нә кӧ йед бь фәрәсәтед баш. Гәло чьма ԛәԝата һевийе ӧса мәзьн ә?

Зандар жь леколина ньһерʹандьна нәпозитив жи, гәләк тьшт пеһʹәсийанә. Сала 1960-да, сәр һʹәйԝана леколин дькьрьн, у синдромәкә тʹәзә пеһʹәсийан. Әв нав кьрьн «аликʹарийа һинкьри». Ԝана тедәрхьст, ԝәки щәм һьнә мәрийа жи синдрома ви щурʹәйи һәйә. Мәсәлә, ԝана кʹомәкә мәрьва щерʹьбандьн. Әԝ мәрьв кьрьнә одәке у дәнге ӧса вехьстьн, кӧ әԝана әʹщьз дьбун, у ԝанарʹа готьн, ԝәки әԝана дькарьн әви дәнги весиньн һәрге һьнә бьшкока пәй һәв бьгӧвешьн. Ԝана карьбу әви дәнги бьбьрʹьн.

Кʹома дӧдарʹа жи готьн, ԝәки бьшкока бь ви щурʹәйи бьгӧвешьн, кӧ дәнг весиньн. Ле пе гӧваштьна ԝан, әв дәнг венәсийа. Чьмки жь ԝана гәләка хԝә бе һеви тʹәхмин дькьрьн у бәрхԝәдькʹәтьн. Ԝәʹде щерʹьбандьнед дьн жи ԝана ида нәдьхԝәст тьштәки бькьн, чьмки баԝәр бун, ԝәки чь жи бькьн ԝе бадиһәԝа бә. Ле диса жи ве кʹомеда һәбун мәрьвед бь ньһерʹандьна позитив, кʹижана кӧ нәдьһиштьн һʹале дәр-доре ԝан, сәр ԝан һʹӧкӧм бә.

Мартин Селигман, йе кӧ ԝан щерʹьбандьнада аликʹари дьда, сафи кьр ԝәки жийина хԝәда һе зедә леколина бькә дәрһәԛа ньһерʹандьна позитив у нәпозитив. Әԝи дәстпекьр ньһерʹандьна ԝан мәрийа леколин кә, йед кӧ дьфькьрин ԝәки ԝе кери тьштәки нәйен. Ахьрийе әԝ һатә сәр ԝе нете, кӧ ньһерʹандьна нәпозитив рʹийа мәрийа дьгьрә, ԝәки тьштәки жийина хԝәда бькьн у пешда һәрʹьн. Мартин Селигман паши леколина хԝәйә дәрһәԛа ньһерʹандьна нәпозитив, ӧса гот: «Паши леколинед нава 25 салада, әз һатьмә сәр ве нете, кӧ мәрьвед нәпозитив баԝәр дькьн, ԝәки чь тьште нәбаш те сәре ԝан, жь бәхте ԝан ә у чь жи әԝана бькьн ԝе нәбаш дәре. Ле әз баԝәр ьм, ԝәки тʹәви мәрьвед позитив ԝе әв йәк нәԛәԝьмә».

Иро әв гьли бона һьнәка тьштәкә тʹәзә йә, ле леколинкʹаред Кʹьтеба Пироз зудава әве йәке заньн. Дина хԝә бьдьне Кʹьтеба Пироз чь дьбежә: «Һәгәр тӧ тәнгасийеда дьлсьст би, кӧ ӧса йә тӧ нә хӧрт и» (Мәтʹәлок 24:10). Бәле, Кʹьтеба Пироз зәлал дькә, ԝәки дьлтәнги кӧ фькьред нәрʹаст пешда тинә, мәрьва ӧса беԛәԝат дькә кӧ нькарьн тьштәки бькьн. Гәло чь бькьн кӧ ньһерʹандьна нәпозитив жь хԝә дур хьн, ньһерʹандьна позитив ԛазанч кьн у бь һевийе бьжин?

 [Шькьл сәр рупела 4, 5]

Һеви дькарә пʹьрʹ керһати бә