Ngenyi Tinoda Vetero?

ZVICINYI Zvaizoitika na Dhanyeri cimujaha caihwisanaya no kankro canangwaya pa divi rokutanga ro musoro uwu, no kwainga kuti acizivi kuruza vetero? Waizokwanisa kuhwisana no kankro? Waizopona mbhera na nyamasi? Icokwadi kuti vaya vanonangaya kuti vetero inobesera pa upenyu, avacaizokwanisa kudavira muvhunjo iji. Kuvhira pa vandhu ava, tingajija zviri zvese. Atidikani kureja-reja vetero. Pikija iyona, aipeji zvineso zvese.

Pa kuvhunjiswa kumweni kwakaitwa mu terevhizori yo CBS News, Dhiretori Nathan Cherney vakananga kuti pano ngozi maningi kureja-reja simba rino vetero patinonga tecirapa vandhu vano ndhendha jakakura: “Pakava no mugariro wokuti mwanarume umweni wakavhunja mukaji magama akavanga okuti: iwewe auzivi kunasa kurangarira ushoni.” Iyena wakaengejera eciti: “Izvi zvinovonesa kuti zvinokwanisika kuvonerera kukura kunoita tumori, ngo iyo ndava ndhendha iyi painokura, tinoguma pambhejiso yokuti mundhu uwu, aazivi kunasa kuvonerera ushoni tumori inga zvaidikana kuita, izvi azvizivi kunaka.”

Kunasa kunanga, vaya vanohwisana no ndhendha inouraisa ngo kukasika, vari pa mugariro unonesa. Kuengejera kusuruvara kwavanako, pacina kukana-kana, izviro zvakashata maningi zvaizonangwa ngo vadiwa vavo. Izvi zvinodikana kutiita kuti tigume pa mbhejiso yokuti vetero aisisiri?

Andizvopi! Dhiretori cherney, anonasa kuziva ushoni kurapa kuciripi kuengejera upenyu hwo mundhu ari kuhwaja. kusiyapo izvo, vanoneseka ngo kugara ushoni ko mundhuwo no kumubesera kuhwisana no cineso cake. Mamedhiko anoziva ushoni kurapa pa ndhendha jondhojo, vanothemba kuti manera o vanotaja, zvinobesera vanohwajaro kuti vave no mudakaro pamwepo na vaya vanotohwaja maningi kamare. Pano zvinovonesa kuti vetero ingaita izvi—kubatanijavo no zvimweni zvakatowanda.

Kubesera Kunoita Vetero

Medhiko umweni anozvi Gifford-Jones wakanaga kuti vetero mutombo unoshanda kamare. Iyena wakanasa kupopora muviyo jakawanda jakavepo kuvhira pa kupsakisisa kwavakaita kuti vabesere vandhu vainga no ndhendha jinouraya ngo kukasika. Zvinovetehwa kuti zvakaithwari zvibesere vandhu ava kuti vave no vetero. Kupsakisisa kwakaithwa mu gore ra 1989 kwakavonesa kuti vandhu vaihwaja vakaashira besero iri vakararama mukuvo wakareba, Pikija kuti vapsakisisi va wari avanasi kutenderana nazvo. Kusiyapo izvo zvinojijwa zvinovonesa kuti vandhu vaya vakaashira besero iri ro murangariro, vakabesereka maningi kupinda vaya vacizivi kuashira besero iri.

Ngativone vajiji vamweni vakapopora ngo pamusoro po kuva no mavonero akanaka no mavonero akashata vecinangira ndhendha inozwi coronárias. Cikwata cimweni co vandhu vanopindirija kuita 1.300 vakapopohwa kuti vavoniwe kuti vainga no mavonero akadini ngo pamusoro po shwiro iyi yo mavonero akanaka no mavonero akashata mu upenyu. No pakhirira makore anokwana kuita gumi, vajiji vamweni vakananga kuti 12% yo vandhu vo pacikwata cakavhujiswaya vakabathwa ngo ndhendha iyi yo coronárias. Pakati pa vese ava, mutengo wo vainga no mavonero akashata waipethwa kaviri mu kuezana no vaya vainga no mavonero akanaka. Pirisori Laura Kubzansky, anobesera kucikora yokurapa yo ku Harvard, wakati: vandhu vanonangaya kuti kuva no mavonero akanaka kunobesera upenyu, vainga no mathangwe okunanga zvondhozvo ngokuti vakazvipsakisisa. Asi kupsakisiswa uku, kunovonesa kuti kuva no mavonero akanaka, kunobesera paya pokuti mundhu anondhendha icikanesi kuuraya.

Mabhuku amweni anovonesa kuti vaya vanohwaja vecijivona kuti upenyu hwavo uri pa ngozi, vanonoka maningi kutamba, kuveni vaya vanojivona kuti vanoita nane vanokasika maningi kutamba. Zvakavoneka kuti kuva no mavonero akanaka kunobesera kuti mundhu ararame maningi. Mabhuku amweni anovonesa kuti vasharuka vanopsaswa maningi ngo kuva no mavonero akanaka kana akashata ngo kuva kwavo zvikarahwa. Pakupera kubudiswa masoko okuti vasharuka vano ruzivo wakakura no zviro zvizinji zvakavaitikira, zvakavavangisa voenderera mberi no simba. Kuenderera kwavo mberi, kwakava kwakakura maningi kotoezaniswa no muviyo unovepo ngo kuita ezerisisiyo ku mweji mutatu!

Ngenyi kuva no mavonero akanaka no vetero zvinovoneka inga kuti zvinobesera upenyu? Kangaije mamedhiko no masiyentista avato vanasa kuziva murangariro no muviri o mundhu kuti vakwanise kudavira muvhunjo iji. Pikija zvakadaro vajiji vanojija ngo pamusoro po shwiro iyi vangatonanga zviri zvese. Inga muezaniso, pirisori umweni anoshanda no zvo uruzvi, wakati: “Zvinosisira maningi kuva no mudakaro no vetero. Izvi zvinobesera kuti titame kuthimwa-thimwa no kubeserazve kuti muviri ushande ushoni. Izvi zvingaitwa ngo mundhu ari wese kuti angwarire uhomi hwake.”

Izvi zvingashamaisa mamedhiko, vanojijaya ngo zvomusoro no masiyentista, vanovona izvi ngo kupsakisisa, kuveni asipi masoko mapsa ku vajiji vo Bahibheri. Ko makore anokwana 3.000, muzivi Mambo Soromona wakafemehwa kuti atare kudari: “Mwoyo wakadakara unodakajisa muviri; mwiha wakacamwa unoomesa maphondo (Mazwi 17:22) Vonanyi kuezanana kuri pa tsamba iyi. Vhesi iyi aizivi kunanga kuti mwoyo wakadakara unorapa ndhendha iri yese, asi yananga kuti “unodakajisa muviri.”

Zvaizova zvaushoni kujivhunjisa kudari: “Kudari vetero yainga mutombo, medhiko wapi waizotama kuipa vandhu? Kusiyapo kubesera pa uhomi, vetero ino muviyo jakawanda maningi.

Mavonero akanaka, mavonero akashata no upenyu hwenyu

Vapsakisisi vakavona kuti kuva no mavonero akanaka kuno muviyo jakawanda maningi. Ikona kunobesera ku cikora, ku basa no kwiya kunoitwa mutambo jo bhora. Inga muezaniso, vonanyi zvakaitika no vasikane vanotamba bhora. Vajijisi vakapopora zvaikwaniswa kuitwa no vasikane vaya. Pa mukuvo wondhowo, vasikane ava, vakavhunjiswa i zvakakwanisika kuvoniwa manera ovaithemba. Muviyo wakatatija kuti kuthemba ko vasikane ava, kwainga kwakakura kupinda kurovejwa kovakaitwa ngo vajijisi. Ngenyi kuthemba no kuva no mavonero akanaka kunobesera maningi?

Vandhu vazinji vari kuva no cijijo cinosisira ngo kujija ngo pamusoro po kuva no mavonero akashata. Kuvhira mu dhekadha 60, zviitiko zvimweni zvakavonesa zviro zvainga zvicikavetehwi ngo pamusoro pokutama kurangarira ushoni, zvoita kuti vapsakisisi vapfure gama rokuti: “kuva no cijijo ngo manera akashata”.ivona vakapfumbhura kuti vandhu vangatambujikavo munjira iyi. Inga muezaniso, cikwata co vajiji vakapsaswa ngo bharulhu raivanyangajisa vovhunjwa kuti vaizokwanisa kurinyaraja, kudari vakajima ngo butau kwaro. Ivona vakakwanisa kupeja bharulhu iri.

Vo gurupu ro cipiri, vakavhunjwavo kuita izvi, asi ivona vakavona kuti azvicaizobesera. Izvi zvinovonesa kuti vandhu ava vo gurupu ro cipiri, vainga vatopera simba pa mugariro uwu. Ivona vakatosiya kuzwira ndhungamiriro. Ivona vakaguma pa mbhejiso yokuti izvi azvicaizobesera. Asi vamweni vo pa gurupu iri ro cipiri, vainga no mavonero akanaka, vakaramba kupsaswa ngo mavonero akashata.

Dhiretori Martin Seligman vakabesera pa kuronga zviitiko izvi zvo kutanga, vakatema civaringo co kujija ngo pamusoro po mavonero akanaka no mavonero akashata. Ivona vakanasa kupopora murangariro ya vaya vanojizwa vecithimwa-thimwa. Ivona vakananga kuti kurangarira zviro ngo mavonero akashata zvinophingaija maningi vandhu ku zviya zvavanoita mu upenyu hwavo. Dhiretori Seligman wakananga kuti uu i muviyo wo kuita zviro ngo mavonero akashata. Iyena wakati: “ pa makumaviri na mashanu o makore, pondakajija ngo pamusoro po shwiro iyi, ndakazwisisa kuti kuva no mavonero akashata no okujipa ndava nguva jese, zvingapsasa upenyu hwedu hwese, azvibeseri nee padoko.”

Izvi zvingatova zviro zvipsa ku vandhu vazinji nyamasi, asi asipi zvipsa kuno vajiji vo Bhaibheri. Vonanyi Mazwi Akangwara aya basi: “Ukarembesesa pa njiku yo khombo, simba rako i doko.” (Mazwi 24:10) inga zvamuri kuvona, Bhaibheri rakanasa kujekesa kuti, kuthimwa-thimwa no kuva no murangariro jakashata, zvingamupeja simba. Waro mungaitenyi kuti mukwanise kuhwisana no mavonero akashata mova no mavonero akanaka no vetero?

[Pikica pa pheji]

Vetero ingacinja upenyu hwenyu