Woweegen muite wij hofnung häwe?

WAT küün mit Daniel passijre, dai klair jong wat câncer har, wat wij al sägt häwe, wen hai sij hofnung hule har? Küün hai beeter ware? Küün hai leewig sin hüüt? Kan sin dat sogår dai wat sër anglööwe daue an dai hofnung, dat dat oos helpe kan gesund sin, däire ni jå antwoore tau dës fråge. Un dat kan oos wat inlëre. Wij koine ni säge dat bloos hofnung häwe, ales in’t raich bringe däit. Dai hofnung mökt ni dai gans nood al.

Aine dag ine televison, dai dokter Nathan Cherney hät sägt oiwer ni taufeel an dai hofnung glööwe taum slechte krankhëte kurijre. Dës dokter hät soo sägt oiwer ain kërl un sijn fruug wat câncer har: “Dai kërl is sër wüütend woore mit dai fruug, weegen hai däir maine dat sai ni naug glööwt dat sai beeter ware küün”. Den, dai dokter hät soo forståe: “Dat is ain droom wen ain mësch maine däit dat bloos feel hofnung häwe mökt dat dai câncer ni slimer wart. Den, wen dai câncer slimer wart, wek anfänge andenke dat dai krank mësch hät schuld dåroiwer weegen dai ni naug glööwt hät. Åwer dai krank is ni dår wërd, dat is ni richtig mit dës mësch.”

Dat is ni richtig weegen dai wat dës krankhët doirsete daue, sin dat al lëgt dårmit. Den, wee wat ain krank mësch lijbe däit, wil ni dat dës mësch sich schuldiger forneeme däit, weegen eer dracht is al sër swår taum drågen. Den, schule wij denke dat dai hofnung kaine wërd hät?

Gans sicher ni! Dai dokter Cherney, wat wij al sägt häwe, däit ni dai lüür uppasse taum eer krankhët kurijre, åwer dat sai sich beeter befijne daue un dat sai kraft krijge koine taum dai krankhët doirsete. Dokters soo as hai, daue wirklig glööwe dat hät feele wërd dai helpe wat slecht krankhët häwe taum frööliger sin. Den, hät feel prööw dat dai hofnung kan dat måke un nog mër.

Wofeele wërd hät dai hofnung?

Dai jornalista un dokter W. Gifford-Jones hät soo sägt: “Dai hofnung däit wirklig helpe”. Hai hät saie wat passijrt is mit feel lüür, wat taum doodblijwen laige, taum waite of wërd har dës lüür helpe sich beeter befijne. Dårmit däit hai maine dat wen dai lüür hülp krijge taum dai krankhët doirsete koine sai mër hofnung häwe. In 1989 ain upsuiken is uk måkt woore un hät dat weese: wek krank lüür wat hülp krëge taum dai krankhët doirsete, häwe nog länger leewt. Åwer upsuiken wat spårer hen måkt woore sin, hät ni dat gans sicher weese. Kan sin wat is, dai upsuiken häwe weese dat dai lüür wat hülp kreege häwe taum sich beeter befijne, häwe wënig depressão un wënig waidåg as dai wat dat ni kreege häwe.

Anerd upsuiken oiwer härts krankhëte hät weese woo hofnung häwe urer ni kan dai härts angåe. Doir dës upsuiken lang, fon ain grup mit 1.300 kërls is ruuterfuune woore wee in leewend hofnung hare un wee ni. Tëgen jåre nåheer, 12% fon dës kërls häwe härts krankhët hat. Fon dës wat krankhët hat häwe, dai wat kain hofnung hare wäire bijnå twai mål mër as dai wat hofnung hare. Dai schaullërersch Laura Kubzansky, fon dai Escola de Saúde Pública de Harvard, sägt soo: “Airer as dës upsuiken wij hare kain sicherhët wen dai hofnung wirklig oos gesundhët helpe kan. Åwer, dës upsuiken wat dai dokters måkt häwe, däit klår wijse woo gaud is hofnung häwe wen man härts krankhët hät.”

Wek upsuiken häwe weese dat dai wat maine daue dat eer gesundhët swak is, ware ni soo rasch beeter nå ain cirurgij as dai wat maine daue dat sij gesundhët gaud is. Is sogår ruuterfuune woore dat dai wat hofnung häwe daue länger leewe. Ain upsuiken oiwer uld ware, hät weese woo hofnung häwe urer ni, kan dai ule lüür angåe. Nå dat dai ule lüür häwe wek daile höört un saie wat wijse däire dat uld ware hät besägen mit klaukhët, sai häwe anfånge an stark gåe. Dun, sai sin beeter woore un sin stark woore soo as sai 12 weeke ine academia gåe däire!

Woweegen kan hofnung häwe un an gaud daile denke oos gesundhët beeter måke? Kan sin dat dai uutgelërte un dai dokters ni oos gedanke un körper gaud forståe daue taum dës fråg antwoore. Lijkerst soo, dai dokters wat dës upsuiken måkt häwe, koine daile fortele wat wat up sich häwe. Ain schaullërer fon neurologia sägt soo: “Fröölig sin un hofnung häwe is sër gaud, däit oos helpe oos gaud befijne, ruig ware un dat oos körper gesund wart. Is nog ain dail wat dai lüür måke koine taum gesund sin.”

Wek psicólogos, dokters un uutgelërte lüür koine sich bewuunre dårmit, åwer dat is kain nijg dail tau dai wat dai Bijbel lëre daue. 3 duusend jåre trööguut dai klauk köönig Salomão hät ine Bijbel soo sreewe: “Ain fröölig härts is ain gaur melicin, åwer dai forsocht mësch bliwt åne kraft.” (Provérbios 17:22) Sai dat dai spruch sägt ni dat ain fröölig härts däit ain krankhët kurijre, åwer dat dat bloos “ain gaur melicin is”. Un dat wirklig t’hoopstime däit.

Nå as wij dit ales saie häwe, is gaud oos fråge: wen dai hofnung ain melicin wäir, wat fon dokter däir ni dat upsrijwe? Un nog, hofnung häwe däit mër ruutergeewe as bloos gaud gesundhët häwe.

Hofnung häwe urer ni kan dij leewend angåe

Dai uutgelërte häwe ruuterfuune dat wee hofnung hät, eer leewend wart beeter ine schaul, ine arbëd un wen sai esportes smijte daue. In ain grup fruuges wat loope däire taum gewine, dai wat eer helpe däire, häwe saie wat fon dai wäire dai beste taum loopen. Sai sin uk uutfrågt taum waite wen sai glööwe däire dat sai gewine küüne. Dårmit, dai wat eer helpe däire häwe saie dat wen sai glööwe däire dat sai gewine küüne, dat har mëre wërd as gaud loope forståe. Woweegen kan dai hofnung oos soo dul mithelpe?

Dai uutgelërte daue uk lëre oiwer kain hofnung häwe, dårmit häwe sai wek daile ruuterfuune. In dai jåre 1960, dai uutgelërte häwe wek tijre ankeeke taum oiwer eer wat lëre. Nåheer häwe sai neemlig måkt mit dai lüür. Un sai häwe ruuterfuune wat passijrt mit dai tijre un uk mit dai lüür. Ain grup lüür müst ain slecht gewald hööre wat eer ni gefale däir. Dai uutgelërte häwe sai uutdüürt sai küüne wek knööp genau ruperdrüke taum dat ni mër hööre. Un sai häwe kreege dat måkt.

Neemlig soo, is mit anerd grup lüür måkt woore – åwer mit dai, dat hät ni richtig geewt. Dai knööp häwe ni funktionijrt. Dårweegen feel in dëse grup sin forsocht woore ån waite wat sai måke küüne. Dun, in andrer daile wat sai in dai neemlige dag måke müste, sai häwe ni dai belërung någåe. Weegen dat wat airer passijrt is, sai häwe maint dat nischt loone däir. Dai psicólogos daue dës moor nene soo as “desamparo aprendido”. Åwer, sogår in dës twait grup, dai wat hofnung hare sin ni nålåte, sai sin ni forsocht woore.

Dai dokter Martin Seligman, wat dës upsuiken anfånge hät, hät wijrerlërt oiwer hofnung häwe urer ni. Hai hät feel upsuiken måkt mite lüür wat mëst ümer sich forsocht forneeme däire. Hai hät saie dat wen dai mësch ümer sich forsocht forneeme däit, dat kan eer leewend sër forstööre un mite tijd dai mësch wil nischt mër måke. Dokter Seligman hät soo sägt oiwer kain hofnung häwe un woo dat dai lüür angåe kan: “Doir dës 25 jåre lang dat ik dës upsuiken måkt häw, ik häw lërt un ik bün sicher dat wen wij ümer denke soo as air wat ümer forsocht is un maine dat ales forkërd gët, nischt sägen wat wij måke daue, wij häwe den mër swårhët as wen wij hofnung häwe.”

Wek koine maine dat is ain nijg dail, åwer dai wat dai Bijbel lëre daue dat al waite. Sai wat sägt Provérbios 24:10: “Wen’s duu forsocht ware däist in dai swår tijd, den, dijn kraft wart wënig.” Soo as duu saie kast, dai Bijbel däit klår låte dat forsocht ware un kain hofnung häwe, kan dijn kraft wegneeme. Wat kast duu den måke dat’s duu hofnung häwe däist un dat’s duu ni forsocht ware däist?

[Bijld upe sijr]

Mit hofnung ales kan aners sin