Wuarom ons Hopninj fält

WEET, woo daut wudd utjekomen sennen, wan Daniel, de Jung waut Kjräft haud, nich Hopninj oppjejäft haud? Wudd de Kjräft dan wajchjegonen sennen? Wudd dee woomäajlich noch läwen? Daut weet kjeena, un nich mol deejanje, waut sea doafäa enstonen, daut Hopninj väl aun eenem doonen kaun, wudden soo wiet gonen un sajen, daut dee nich wudd jestorwen sennen. Un daut es een wichtja Punkt: Hopninj kaun nich aules doonen, dee es nich een Wundameddel.

Em Tellewizhen säd een Dokta Nathan Cherney mol, waut passieren kaun, wan eena daut äwadrift, waut Hopninj bie Kranke aules deit. Dee säd: “Wie haben daut beläft, daut Mana äare kranke Frues väaschmeeten, daut dee bloos nich jenuach äwa goodet nojedocht hauden.” Dan säd dee noch: “Väle haben de Iedee jekjräajen, daut eena aules selfst lenkjen kaun. Oba daut wudd je bedieden, daut deejanje, waut nich jesunt woaren, sikj nich sea jenuach aunjestrenjt haben, om dän Kjräft unja Kontroll to kjrieen. Doamet deit eena dee oba sea orrajcht.”

Werkjlich haben dee, waut soo krank sent, aulmols aul eenen schwoaren Kaumf un sent sea meed. Secha wudd eena dee dan nich uk noch wellen beschuljen un dee daut doamet noch schwanda moaken. Oba bediet daut, daut Hopninj rein nuscht halpt?

Nä, daut uk nich. Dis Dokta Cherney vesteit sikj biejlikj uk met Doktarieen, waut nich doatoo jedocht sent, de Krankheit to heelen ooda daut Läwen to velenjren, oba leewa dän Kranken dee Tiet, waut dän noch blift, daut Läwen leichta un scheena to moaken. Doktasch, waut soone Doktarieen derchfieren, sent sikj secha, daut daut sea väl deit, wan eena dän Kranken halpt, schaftja to sennen. Un doa es väl Bewies, daut de Hopninj krakjt daut doonen kaun – un soogoa noch väl mea doonen kaun aus dit.

Woo Hopninj halpt

“Hopninj es eene sea goode Doktarie”, säd de Dokta W. Gifford-Jones. Hee forscht doaräwa, woo väl daut halpt, schwoa Kranke Moot tootospräakjen. Daut späat sikj soo, daut dee dan mea Hopninj haben un mootja no väaren kjikjen. Aune 1989 säden Forscha, daut de Kranke, waut opp dee Wajch jeholpen wort, lenja läwden. Lota beduaden aundre Forscha, aus daut werkjlich soo väl holp. Oba aulmols haben se rutjefungen, daut Kranke, waut Moot jemoakt woat, nich soo foaken met de Narfen rauf sent un uk weinja Weedoag haben.

Eemol forschten se uk, waut daut aum Hoat deit, wan eena em Läwen eene goode ooda eene schlajchte Enstalunk haft. Doatoo unjasochten se äwa 1 300 Mana, om to seenen, woo dee enjestalt wieren. Tieen Joa lota hauden mea aus 12 Prozent von dise Mana eene Hoatkrankheit. Von dee, waut eene schlajchte Enstalunk hauden, wieren meist tweemol soo väl Mana krank aus von dee, waut eene goode Enstalunk hauden. Laura Kubzansky, eene Doktasche, waut bie de Harvard School of Public Health aundre Doktasch utlieet, sajcht: “Väle hauden daut aul lang soo tohoolen, daut eene goode Enstalunk fa de Jesuntheit goot es, oba nu hab wie toom ieeschte Mol Bewies doafäa, daut daut bie Hoatkrankheiten werkjlich soo es.”

Forscha haben uk rutjefungen, daut et Menschen, waut äare ieejne Jesuntheit fa prost talden, no een Oppereeschen schlajchta jinkj aus soone, waut sikj selfst fa sea jesunt talden. Un eene goode Enstalunk kaun mau rajcht halpen, daut eena lenja läft. Forscha wullen biejlikj mol weeten, waut de Enstalunk bie oole Menschen deed. Dee fungen rut, daut oole Menschen sikj bäta bewäajen deeden, wan dee emma wada to hieren kjrieejen, daut metem Ella uk Weisheit un Erfoarunk kjemt. Daut deed soo väl aun dee, aus wudden dee haben 12 wäakjenlank Ekserseis jemoakt.

Wuarom deit daut soo väl aune Jesuntheit, wan eena Hopninj un eene goode Enstalunk haft un mootich no väaren kjikjt? De Forscha un Doktasch weeten daut nich krakjt, veleicht wäajen dee noch nich jenuach vestonen, woo daut Vestaunt un de Kjarpa soo rajcht schauft. Oba dee denkjen sikj daut aul een bät, woo daut sennen kunn. Een Dokta säd: “Daut jeit scheen, wan eena schaftich es un Hopninj haft. Eena feelt dan väl weinja Stress, un daut es goot fa dän Kjarpa. Daut es eent von daut, waut eenen Mensch halpt, jesunt to bliewen.”

Fa eenje Doktasch un Forscha es dit veleicht een bät nie, oba Menschen, waut de Schreft studieren, haben daut aul lang jewist. Meist 3 000 Joa trigj leet Gott dän weisen Kjennich Salomo dit oppschriewen: “Een frooet Hoat deit krakjt soo väl goot aus Medizien, oba eenen bedrekjten vedrieejen de Knoakes” (Spricha 17:22, PB). Daut es een sea utjejlikjta Rot. Daut sajcht nich, daut een frooet Hoat aule Krankheiten heelt, oba daut daut goot es fa de Jesuntheit.

Wan Hopninj wudd eene Pell sennen, dan wudd secha jieda Dokta eenem dee jäwen. Un Hopninj kaun noch väl mea doonen, aus bloos de Jesuntheit bäta moaken.

Waut eenem siene Enstalunk aun eenem sien Läwen deit

Forscha haben rutjefungen, daut Menschen met eene goode Enstalunk en väl Stekjen eenen Nutzen doavon haben. Jeweenlich doonen dee sikj leichta enne School, oppe Oabeit un mau rajcht biem Sport moaken. Biejlikj unjasochten se mol eene Grupp Frues, waut sikj eewden toom reessen. Dee äara Liera musten utfinjen, woo goot jieda Fru oppe Been wia. To selwje Tiet befruagen se de Frues, om ruttofinjen, woo daut met dee äare Hopninj stunt, to jewennen. Schlieslich sagen se, daut aun de Hopninj väl bäta to seenen wia, woo een Rees wudd utkomen, aus doaraun, waut de Lierasch aun dee jeseenen hauden. Oba woo kaun de Hopninj soo väl doonen?

Doaräwa haben se väl jelieet doaderch, daut se daut Jäajendeel von eene goode Enstalunk unjasochten, aulsoo eene schlajchte Enstalunk. Enne 1960ja Joaren kunnen se bie Tieren waut beoobachten, waut de Forscha “aunjewande Helploosichkjeit” nanden. Un see fungen rut, daut Menschen daut uk haben kjennen. Doatoo leeten see Menschen een ommakeljet Jelud hieren un säden dee, see kunnen daut utmoaken, wan see jewesse Knupsen hinjarenaunda drekjten. Dee drekjten de Knupsen un daut Jelud wia ut.

To eene tweede Grupp säden see dautselwje, oba stalden daut soo en, daut de Knupsen nuscht deeden. Soo aus eena sikj denkjen kaun, feelden väle von de tweede Grupp sikj boolt helploos. Lota bie aundre Tests wuach de tweede Grupp sikj meist nuscht mea to doonen. Dee wieren sikj secha, daut et aulmols nuscht holp, endoont waut see deeden. Oba deejanje von de tweede Grupp, waut aulmols emma eene goode Enstalunk hauden, leeten sikj nich von dise helploose Enstalunk metrieten.

De Dokta Martin Seligman, dee bie dise Tests metschauft, wort sikj eenich, hee wull noch mea doaräwa studieren, waut de Enstalunk aun eenen Mensch deit. Hee unjasocht daut, woo Menschen denkjen, waut sikj leicht mol helploos feelen. Hee sajcht, daut soone Enstalunk de Menschen en äa Läwen foaken doavon trigjhelt, irjentwaut auntofangen; eenje sat daut soo sea too, daut dee nich emstaunt sent, verheipts waut to doonen. De Dokta Seligman fot daut soo aus dit toop: “Ekj hab daut nu aul 25 Joa unjasocht, un äwa eent sie ekj mie gaunz secha, un daut es: Wan eena eene schlajchte Enstalunk haft un sikj aunjewant haft to jleewen, daut aules emma schlajcht utkomen woat un daut eena selfst doaraun schult es, dan woat uk foakna waut schlajcht utkomen aus bie soone Menschen, waut eene goode Enstalunk haben.”

Soo aus wie aul säden: Väl Menschen hieet sikj daut no waut nieet, oba soone, waut de Schreft studieren, hieet sikj daut bekaunt. En Spricha 24:10 (NW) sajcht daut: “Wan du en schwoare Tieden mootloos woascht, dan woascht du mau weinich Krauft haben.” De Schreft wiest kloa, daut eena, waut mootloos es un sikj nich weet, nich de Krauft haft, waut to doonen. Oba woo kaun eena eene schlajchte Enstalunk äwakomen un enne Städ daut eene goode Enstalunk un Hopninj kjrieen?

[Bilt]

Hopninj kaun sea väl aun eenem doonen