Agllashca temata ricungapaj

Temacunata ricungapaj

Esperanzata charinaca ¿imashpata minishtirishca can?

Esperanzata charinaca ¿imashpata minishtirishca can?

Esperanzata charinaca ¿imashpata minishtirishca can?

Chaishuj articulopi parlashca Daniel huahuagu cancermanda ali tucuna esperanzata charishpa catishca cajpica ¿imashi pasanman carca? ¿Cancerta mishai ushanmanllu carca? ¿Causashpa catinmanrachu carca? Esperanzata charij gentecunapashmi chai tapuitaca na contestaita ushanmanllu carca. Esperanzata charishcamandalla tucuimi ali llujshinga nitaca na ushanchichu. Esperanzaca tucuipa jambimanga na canllu.

CBS News revistapa shuj entrevistapica doctor Nathan Cherneyca millai ungüita charijcunahuan yapata esperanzata charinaca peligrosomi can nishpami advirtirca. Paica: “Huaquin cusacuna paicunapa huarmigucunata can na cushilla cashcamanda, ali tucushami yashpa na pensarishcamandami ashtahuan nali tucujungui nishcatami uyashcanchi. Shina pensashpa imatapash nijunaca nalichu can. Chaica huarmiguta na ali sintichishpa canba culpamandallatami ashtahuan tucujungui nijuj cuendami can” nircami.

Millai ungüicunahuan padecijcunaca cada punllami chai ungüita aguantangapaca ninanda esforzarinajun. Chashnapira canba culpamandallata shina sufrijungui ninaca na alichu canman. Shinapash ali tucuna esperanzata charinaca ¿imapipash na ayudanllu nipanchimanllu?

Na, na shina pensanachu capanchi. Por ejemplo, doctor Cherneyca shuj tratamientocunata catichishpami huañui punllacaman cushilla, tranquilo sintirichun millai ungüicunata charij gentecunataca ayudan. Shina trataj shuj doctorcunapashmi, shina tratamientocunahuan huañujujcunata ayudanaca, millai ungüita charishpapash cushilla aguantashpa catichun ayudajtaca seguropacha can. Ali tucuna esperanzata charinaca ninanda ayudajtami huaquingunaca ricushca.

Esperanzata charinaca minishtirishcami can

Doctor y periodista W. Gifford-Jonesca, “esperanzata charinaca shuj alipacha terapiami can” nircami. Imapash na jambirinalla ungüita charijpi, familiapa apoyo imashina ayudajta ricungapami chai doctorca huaquin investigaciongunata rurarca. Chai investigaciongunapica familiapa apoyo huañujujcunata esperanzata charichun, cushilla cachunbash ninanda ayudajtami ricushca. Huata 1989​pica shuj investigacionbica familiacunapa, amigocunapa apoyota chasquijcunaca ashtahuan tiempota causashpa catishcatami ricurca. Chashna investigaciongunata rurashpami na jambiri ushanalla ungüita charij gentegucunaca familiacunapa, amigocunapa apoyohuanga na yapata pinarishpa llaquiyajtami cuenta japishca.

Cunanga cardiopatía isquémica o shungu nanaimanda investigacionda rurashcata ricupashun. Mil trecientos jaricunatami paicunapa causaipi cushilla cajta o na causashpa catingapaj munashcata ricungapaj huaquin investigaciongunata rurarca. 10 huatacuna jipaca cutinmi cai mil trecientoscunatallata chai investigaciondallata rurarca. Chaimi paicunapuramanda 12 por cientoca shungupi cardiopatía isquémica nanaita charishcata cuenta japirca. Shinallata Paicunamandaca casi doblemi na causashpa catingapaj munajcuna cashcarca. Salud y Conducta Social de la Facultad de Salud Pública de Harvardpi trabajaj Laura Kubzansky profesoraca “Cushilla causaita charina munaihuan causanami ñucanchi saludpica ayudan nircami. Cai investigaciongunapica llaquilla, desanimado o na causashpa catingapaj munajcunaca cai cardiopatía o shungu nanaihuanmi japi tucun” ninmi.

Huaquin investigaciongunapica shuj operación jipa na ali tucushachu yashpa pensajcunaca na uchalla ali tucujtami ricushca. Cutin ali tucushami yashpa pensajcunaca ñapash ali tucushcatami cai investigaciongunapica cuenta japishca. Mayorllagucunata examengunata rurashpaca paicunamanda ali o nali shimicuna paicunata imasha sintichijtami cuenta japishca. Shinaca paicunamanda alita parlashpa aliguta animajpica paicunapashmi cushilla, fuerzahuan caita ushashca. Ali parlashca shimicunaca ashtaca semanacunata ejerciciocunata rurashcatapash yalimi mayorgucunataca ashtahuan ayudashca.

Esperanzata charina, cushilla cana, ali tucushami yashpa pensanaca ¿ciertopachachu ñucanchi saludpica ayudan? Ñucanchi cuerpopi o ñucanchi umapi imapacha pasajtaca talvez doctorcuna, estudiashcacunapash na cabaltaca yachangachu. Shinapash huaquin especialistacunaca cushilla canapash, esperanzata charinapash ninanda ayudajtami cuenta japishca. Por ejemplo, Neurologiata yachachij shuj profesorca “Cushilla cana, jipacunapi imapash mejoranata crishpa esperanzata charinami ñucanchi saludpipash, ama yapata estresado cachunbash ayudan” nircami. Shinallata “sano causangapaj munashpaca esperanzata charina, cushilla canami ayudan” nircami.

Chai yuyaicunataca chairami huaquin doctorcuna, psicologocuna, shuj estudiashcacunapash yachajushca pero testigo de Jehovacunaca cai yuyaicunataca ñami yachaparcanchi. Bibliapica 3 mil huatacuna huashamanllatami: “Cushilla shunguhuan causanaca, cuerpopajpash ali jambigumi. Ashtahuangarin llaquilla shunguhuan causashpaca, tullucamanmi chaquichijun” nishcataca ricuchijurca (Proverbios 17:22). Cai shimicunaca cabalpachami capan. Cai textopica shungupi cushilla causanaca shuj ali jambi cuendami can ninmi. Pero shinapash ungüimanda ali tucunataimanga na nijunllu. Sino que ungüihuan cajpipash aguantashpa catichun ayudajtami nijun.

Esperanzata charina shuj jambi cajpica tucui doctorcunami esperanzata charichun mandanman. Esperanzata charinaca ñucanchi causaipi ayudashpapash shuj cosascunapipashmi ayudan.

Cushilla cana o llaquilla canaca ¿imashinata ñucanchitaca afectan?

Según investigadorcunaca imapipash positivo canaca ali causachun, shinallata trabajocunapi, pugllaicunapi colegiocunapipash ashtahuan ali imagutapash rurachunmi ayudan ninmi. Por ejemplo, huarmicuna pugllanajuj shuj equipohuanmi shuj investigacionda rurarca. Chai equipopa entrenadorcunaca, chai huarmicunaca alipacha pugllanata yachashcatami nirca. Shinallata paicunataca shuj entrevistatapashmi rurarca. Chaimi ganana esperanzata charimandaca ali pugllashpa ganashcata cuenta japirca. Chai huarmicunaca ganana esperanzata charimandami ashtahuan ali pugllarca. Pero esperanzata charinaca ¿imashpata ninanda ayudan nipanchi?

1960 huatacunapica investigadorcunaca, animalcuna imatapash na rurai ushashpaca chaipi saquijlla cashcatami yachaj chayarca. Chaimi investigadorcunaca gentecunahuanbashmi shinallata pasai ushan nirca. Por ejemplo, chaita ricungapami huaquin gentecunataca shuj bulla bulla ucupi churarca. Chai bullata apagai ushangapaca huaquin botongunata shuj ordenbi llapina cashcatami nirca. Ima ordenbi llapina cashcataca tucuicunallatami ali yachajurca.

Jipamanga shuj grupo gentecunahuanbashmi shinallata rurashpa ricurca. Pero paicunaca chai bullata apagangapaj botongunata ordenbi llapijpipash bullaca na apagarircachu. Chaimi huaquingunaca yangallatami shina ruranajunchi nishpa chaipi saquirca. Jipaman cutin shuj oportunidadta cujpica paicunaca ñana imatapash rurangapaj munarcachu. Pero chai grupomandallata huaquingunaca usharingami yashpa esperanzata charimandami ninanda esforzarirca.

Cai investigaciongunapi ayudashca Martin Seligman doctorca cai investigaciongunata rurashca jipaca cushilla canamanda, llaquilla canamandapashmi ashtahuan yachajui callarirca. Shina yachajui callarishpami na esforzarishpa imatapash chaipi saquij gentecunataca, paicunapa causaipi nali rijta o imatapash na ali rurai ushajta chai dortorca cuenta japirca. Chaimanda parlashpami chai doctorca nirca: “Veinticinco huatacunata estudiashpaca caitami yachajushcani. Si ñucanchicunallata ñucapa culpamandallatami shina pasahuan, siempremi llaquicunahuan cani o solo ñucatallami shina pasahuan nijushpaca, ashtahuan llaquicunata chari ushana cashcatami yachajurcani” nircami.

Tauca gentecunapaca cai yuyaicunaca talvez mushujchari capanga. Pero Testigocunaca Bibliapi chaita nijujtaca ñami yachajupashcanchi. Bibliapica: “[Shinlli punllacunapi desanimarishpaca, TNM ] ushai illajmi tucungui” nijunmi (Proverbios 24:10). Bibliapica desanimarina o llaqui llaqui pensamientocunata charinaca imatapash rurachunga na ayudanllu ninmi. Shinaca ushashapachami yashpa esperanzata charingapaca ¿imatata rurana capanchi?

[Epigrafe]

Imapipash shuj esperanzata charinaca ninandami ayudan