U kunt vechten tegen pessimisme

HOE beziet u de tegenslagen die u ondervindt? Veel deskundigen zijn tegenwoordig van mening dat uw antwoord op die vraag voor een groot deel bepaalt of u een optimist bent of een pessimist. Wij allemaal hebben soms met zware beproevingen te maken in het leven, sommigen van ons meer dan anderen. Maar waarom schijnen sommigen er na een tegenslag makkelijk weer bovenop te komen, klaar om opnieuw te beginnen, terwijl anderen het al bij betrekkelijk kleine problemen schijnen op te geven?

Stel bijvoorbeeld dat u op zoek bent naar een baan. U gaat naar een sollicitatiegesprek en wordt afgewezen. Hoe denkt u hier naderhand over? U zou het heel persoonlijk kunnen opnemen en het als een permanent probleem kunnen zien, door tegen uzelf te zeggen: ’Wie neemt er nu zo iemand als ik in dienst? Ik kom nooit aan een baan.’ Of erger nog, u zou kunnen toelaten dat u door deze ene tegenslag een andere kijk krijgt op elk aspect van uw leven, en gaat denken: ’Ik ben een volslagen mislukkeling. Niemand heeft iets aan me.’ In beide gevallen is er sprake van een karakteristiek pessimistische denkwijze.

Pessimisme bestrijden

Hoe kunt u terugvechten? Een heel belangrijke eerste stap is het herkennen van zulke negatieve gedachten. De volgende stap is ertegen te vechten. Zoek naar redelijke alternatieve verklaringen. Is het bijvoorbeeld echt zo dat u afgewezen bent omdat niemand u in dienst wil nemen? Of kan het zijn dat de werkgever gewoon iemand met andere kwalificaties zocht?

Gebruik specifieke feiten om pessimistische gedachten die een overdreven reactie zijn, te ontmaskeren. Betekent één afwijzing echt dat u een volslagen mislukkeling bent, of kunt u andere terreinen bedenken — zoals uw godsdienstige leven of de omgang met uw gezinsleden of uw vrienden — waar u het er wel vrij goed van afbrengt? Leer uw sombere toekomstbeelden als pure zwartkijkerij van u af te zetten. Per slot van rekening: hoe kunt u echt zeker weten dat u nooit een baan zult vinden? U kunt nog meer doen om negatieve gedachten van u af te zetten.

Positief denken met een doel voor ogen

In de afgelopen jaren hebben onderzoekers een interessante, zij het wat beperkte definitie van hoop uitgedacht. Volgens hen is hoop de overtuiging dat u uw doeleinden kunt bereiken.  Zoals het volgende artikel duidelijk zal maken, houdt hoop feitelijk veel meer in, maar deze definitie lijkt in een aantal opzichten bruikbaar. Wanneer we ons op dit aspect van hoop concentreren, kan dit ons helpen positiever en met een doel voor ogen te denken.

Willen we ervan overtuigd zijn dat we onze doeleinden kunnen bereiken, dan moeten we eerst ervaring hebben in het stellen en bereiken van doeleinden. Als u vindt dat u die ervaring nog niet hebt, kan het de moeite waard zijn om eens serieus na te denken over de doeleinden die u uzelf stelt. Allereerst: hebt u eigenlijk wel doeleinden? Het is maar al te makkelijk om opgeslokt te worden door onze dagelijkse drukke bezigheden zonder erbij stil te staan wat we echt met ons leven willen doen en wat voor ons het belangrijkst is. In verband met dit praktische beginsel, duidelijke prioriteiten stellen, zien we opnieuw dat de bijbel dit lang geleden heel goed onder woorden heeft gebracht: ’Vergewist u van de belangrijker dingen.’ — Filippenzen 1:10.

Als we eenmaal onze prioriteiten hebben gesteld, wordt het makkelijker om op verschillende terreinen, zoals in ons godsdienstige leven, in ons gezinsleven of daarbuiten, een paar belangrijke doeleinden te kiezen. Maar het is van essentieel belang dat we in het begin niet te veel doeleinden stellen en dat we van elk doel weten dat we het makkelijk kunnen bereiken. Als een doel te moeilijk is, kan het ons afschrikken en zouden we het kunnen opgeven. Daarom is het vaak het beste om veelomvattende langetermijndoeleinden te verdelen in eenvoudiger doeleinden die we op korte termijn kunnen realiseren.

„Waar een wil is, is een weg.” Zo luidt een oud spreekwoord, en er schijnt enige waarheid in te schuilen. Als we eenmaal belangrijke doeleinden hebben gekozen, moeten we de wilskracht — de wens en de vastberadenheid — hebben om ons best te doen ze te bereiken. We kunnen die vastberadenheid versterken door erover na te denken hoe waardevol onze doeleinden zijn, en hoeveel voordeel we ervan zullen hebben wanneer we ze bereiken. Natuurlijk zullen zich hindernissen voordoen, maar we moeten die bezien als een uitdaging in plaats van een uitzichtloze situatie.

Maar we moeten ook praktische manieren bedenken om onze doeleinden te bereiken. De auteur C. R. Snyder, die een uitgebreide studie heeft gemaakt van de waarde van hoop, geeft de raad om voor elk doel meerdere manieren te bedenken waarop het gerealiseerd kan worden. Als het dan op de ene manier niet lukt, kunnen we overstappen op een tweede manier, een derde, enzovoorts.

Snyder beveelt ook aan om te leren wanneer we het ene doel voor het andere moeten verruilen. Als we een bepaald doel echt niet kunnen bereiken, zal het ons alleen maar ontmoedigen als we erover blijven tobben. Maar als we het door een realistischer doel vervangen, hebben we iets anders om op te hopen.

De bijbel bevat in dit opzicht een verhelderend voorbeeld. Koning David wilde heel graag een tempel voor zijn God, Jehovah, bouwen. Maar God zei tegen David dat niet hij maar zijn zoon Salomo dit voorrecht zou krijgen. In plaats van te mokken of te proberen ondanks deze teleurstelling zijn zin door te drijven, koos David andere doeleinden. Hij stak al zijn energie in het verzamelen van het geld en de materialen die zijn zoon nodig zou hebben om het project te voltooien. — 1 Koningen 8:17-19; 1 Kronieken 29:3-7.

Ook al slagen we erin meer hoop aan te kweken door tegen pessimisme te vechten en door te leren positief en met een doel voor ogen te denken, toch kunnen we een serieus gebrek aan hoop hebben. Hoezo? De hopeloosheid waarmee we in deze wereld worden geconfronteerd, is voor een groot deel het gevolg van factoren die we zelf absoluut niet in de hand hebben. Als we stilstaan bij de overweldigende problemen die de mensheid teisteren — de armoede, de oorlogen, het onrecht, de steeds aanwezige dreiging van ziekte en dood — hoe kunnen we dan hoopvol blijven?

[Illustratie op blz. 7]

Als u afgewezen wordt voor een baan die u graag wilde, veronderstelt u dan dat u nooit een baan zult krijgen?

[Illustratie op blz. 8]

Koning David was flexibel in het stellen van doeleinden