Ye Tëno Lëu Bïï Ɣook Ŋɔ̈th Yic Yök Thïn?
Ye Tëno Lëu Bïï Ɣook Ŋɔ̈th Yic Yök Thïn?
Jɔ thɔ̈ɔ̈ŋic da, thaadu acï riääk ku acï kɔ̈ɔ̈c bï cïï lui. Ku wën cïï yïn ye lɛɛr të ye yen guiir thïn, yïn cï kɔc bɛ̈n lɔ yök, kɔc ye lueel ŋickë të ye yen guiɛɛr thïn, ku kuɛɛrken ye keek ke ye guiɛɛr thïn, aa wääciic. Yen aca jä bɛ̈n ŋic raandun thiääk ke yïn, yen apelnɔm ku ee yen ë loi ë thaa kënë, ku aŋic të ye guiɛɛr thïn. Ku yen anhiɛɛr bï yï kuɔny, bï thaadu guiir ke cïn wëu ba ke tääu piny. Nadɛ̈ cie yen raan piɛɛth lëu bï thaadu guiir yen raan kënë?
Ëmën, thɔ̈ɔ̈ŋë thaadun kënë ke ŋɔ̈thdun tɔ̈u ke yïn. Na ye rot yök ke yï cïn ŋɔ̈th cït man kɔc juëc cï ke puɔ̈th pälwei ë wɛ̈t käriliic dhal keek, ke ye tëno lëu bïï yïn kuɔɔny yök thïn? Anɔŋ kɔc juëc ye lueel nɔn lëu bïï keek raan kony bï naŋ ŋɔ̈th, ku kuɛɛrken ye keek kɔc kuɔnykä, aa wääciic. Ka yeen, ye wɛ̈tŋö cïï yïn lɔ tënë raan töŋ ë cak mɛnh ë raan ëbën, të kɔɔr yïn ŋɔ̈th? Aye Baibol lueel, ‘acïï mec tëde wook wodhie’ ku yeen, acï rot guiir ke bï ɣo kuɔny.—Luɔi de Tuuc 17:27; 1 Petero 5:7.
Ŋɔ̈th, Wɛ̈tde Yic Yeŋö?
Të ye Baibol ŋɔ̈th laaric thïn, awääc ke të ye thanytïïth, dïktoor, ku jɔl ya kɔc cï kuen ë tɛ̈ktɛ̈k ë mɛnh ë raan ye laaric thïn. Wɛ̈t cï waaric kë ye “ŋɔ̈th” ë thoŋ Liŋëlith ë thoŋ thɛɛr ë Gïrïkic, wɛ̈tde yic, aye Baibol lueel, ee bï raan tïït kë lir puɔ̈u ku ye këpiɛth ŋɔ̈ɔ̈th ë pïïrde yic. Ŋɔ̈th anɔŋic karou. Anɔŋic wɛ̈t bïï yïïn ye tääu yïpuɔ̈u nɔn bïï këpiɛth rot looi ku wɛ̈t ye yïn ye gam nɔn bïï yen rot tiɛŋ tëde. Ŋɔ̈th ye Baibol gäm kɔc, acie ŋɔ̈th wën ye thɔ̈ɔ̈ŋic, ee ŋɔ̈th yic, ku abï rot tiɛŋ tëde.
Ka yeen, ŋɔ̈th athöŋ ke gääm cï kan ë kën yic kɔ̈u, ku acie kë wën ye thɔ̈ɔ̈ŋic. (Ɣeberuu 11:1) Ku yeen, Baibol aŋot ke ye ŋɔ̈th tek thok ke gääm.—1 Korinthoi 13:13.
Ku buk thɔ̈ɔ̈ŋ: Na thiëc mäthdu bï yï kuɔny, ka ye dhiɛl ŋɔ̈ɔ̈th nɔn bïï yen ye looi. Ŋɔ̈thdu acïï bï ya ŋɔ̈th wën cïnic wɛ̈tde yic, ë wɛ̈tŋö, yïn nɔŋ gääm tënë mäthdu, ku yen ë raan kënë, aŋic apiɛth, ku anɔŋ këpiɛɛth cï kaŋ luɔ̈ɔ̈i yïn ë dhaman tueŋ. Gäämdu ku ŋɔ̈thdu, aa thöŋ amääth ku keek aa tɛ̈k thook. Ye këdï bïï yïn nɔm naŋ ŋɔ̈th riil cït kënë tënë Nhialic?
Ye Wɛ̈tŋö ye Yïn Naŋ Ŋɔ̈th?
Nhialic ee Yen raan lëu bï kɔc gäm ŋɔ̈th yic. Ë dhaman thɛɛr ë Baibol, Yekoba ee ye cɔɔl ‘ŋäth töŋ de Yithriɛl.’ (Jeremia 14:8) Ŋɔ̈th yic ë tɔ̈u ke kɔcke Yithrɛɛl, ee ye bɛ̈n tënë Yekoba, ku ee yen wɛ̈t ye keek ye cɔɔl ŋɔ̈thden. Ŋɔ̈th cït kënë, acie ŋɔ̈th cïnic wɛ̈tde yic. Nhialic acï kɔcke paan Yithrɛɛl kuɔny bïk yen ya ŋɔ̈ɔ̈th. E dhaman thɛɛr ë Yithrɛɛl, Nhialic acï käk ke cï ke thɔn ëbën bɛ̈n tiɛɛŋ nïïm tëden. Acïï raan wat ke nïïm ye cɔɔl Jocua bɛ̈n lueel: “Ku raan ëbɛ̈n në weyiic, aŋic në piɔ̈nde ëbɛ̈n, ka piɛth kiith cïï Bɛ̈nydït [Yekoba] Nhialicdun looi, në luɔi cï yen we gäm këriëëc ë cï than ëbɛ̈n.”—Jocua 23:14.
Agut wään cïï run juëc lɔ, kä wään cïï Yekoba ke thɔn ëbën ku tiiŋ kë röt tëden, aa ŋoot keke yekë ke takiic. Baibol athiäŋic ke käjuëc cïï Nhialic ke thɔn, ku tëden cïï keek röt bɛ̈n tiɛɛŋ thïn, acï gät piny ë Baibolic. Kä cïï Nhialic ke thɔn bï röt tiɛɛŋ tëden cï ke gɔ̈t ë Baibolic, keek aa yith ku aa lëu bï ke gam, ku keek aa röt looi cït keke cï rot tiɛɛŋ tëden ë dhaman ë lueel keek.
Kënë, ee yen wɛ̈t ye ɣook Baibol cɔɔl buŋ ë kɔc gäm ŋɔ̈th. Të kueen yïn kä cïï Nhialic ke luɔ̈ɔ̈i mɛnh ë raan ë dhaman thɛɛr, kënë, alëu bï ŋɔ̈thdu looi bï riɛl apɛi. Acïï dutuc Paulo lueel: ‘Ku ka cï gɔ̈ɔ̈r ɣɔn thɛɛr kedhie aake gäär ë wëët bï wo wɛ̈ɛ̈t, ke wo bï dɛ aŋäth ŋäthku në guömdekäŋ ayï muŋdepiɔ̈u kacïgɔ̈ɔ̈r yiic.’—Romai 15:4.
Ye Ŋɔ̈th no Ye Nhialic Gäm Ɣook?
Ye dhaman no ye ɣook ye nhiaar buk nïïm naŋ ŋɔ̈th? Nadɛ̈ cie dhaman cïï raandan nhiarku thou? Cït man, kɔc juëc ayekë nhiaar bïk nïïm naŋ ŋɔ̈th të cïï raanden nhiarkë thou, ku ŋɔ̈th kënë, ee yic riɛl bïï kɔc juëc dac gam. Ku yeen, thuɔɔu ee kë wën rac arëët cïï lëu bï raan gäm ŋɔ̈th. Thuɔɔu arɛ̈ɛ̈r ke tit ɣook. Yen acukku lëu buk göök ku ɣok cïn riɛl lëu bïï ɣook pïïrda dhuɔ̈k ciëën të cïï ɣook thou. Ku ee yen wɛ̈t ye Baibol thuɔɔu cɔɔl raan “Ater.”—1 Korinthoi 15:26. LEK JOT
Ka yeen, ye këdï lëu bïï ɣok nɔŋ ŋɔ̈th cɔk aa nɔn ye ɣok thou? Cöök töŋ ë Baibol ë thuɔɔu cɔɔl raan ater, aye lueel aya, Thuɔɔu, abï “nyaai.” Yekoba Nhialic aril apɛi ka wär thuɔɔu. Acï riɛl kënë nyuɔɔth ë ɣɔ̈n juëciic arëët. Ye këdï cïï yen ye nyuɔɔth? Acï kɔc cï thou jɔt ë thuɔɔu yic. Aye Baibol lueel nɔn ë cïï Nhialic kɔc kadhoŋuan jɔt ë thuɔɔu yic bïk bɛn pïïr.
Kë töŋdïït ye nyuɔɔth, Yekoba ee cï Wënde Yecu gäm riɛl bïï yen mäthde Ladhorou jɔt ë thuɔɔu yic, cɔk aa nɔn e cïï yen nïn kaŋuan nɔ̈k ë raŋic. Yecu ee cï kënë looi ke kɔc juëc daai ëbën.—Jɔn 11:38-48, 53; 12:9, 10.
Yïn lëu ba gäi, ‘Ye wɛ̈tŋö ë jɔt keek ë thuɔɔu yic? Nadɛ̈ kɔc ke cï ke jɔt ë thuɔɔu yic kä, këckë bɛ̈n dhiɔp ku thou kä?’ Ee yic, acï bɛ̈n dhiɔp ku thou kä. Jön cïï kɔc jɔt ë thuɔɔu yic kënë, ee ɣo kuɔny buk gam, kɔckuɔn nhiarku keek cï thou, aa bï röt jɔt ë thuɔɔu bïk bɛ pïïr, ë pïïr bï bɛ̈n tueŋic. Yic adil, ɣo nɔŋ ŋɔ̈th yic.
Acïï Yecu lueel: “Yɛn ee jönërɔt, kekë pïïr.” (Jɔn 11:25) Yecu ee yen raan töŋ bïï Yekoba gäm riɛl bï kɔc jɔt ë thuɔɔu yic ë pinynɔm ëbën. Acïï Yecu lueel: “Kööl abɔ̈, kööl bï kɔc nu ë rɛ̈ŋ yiic rölde piŋ kɔc kedhie, agokï bɛ̈n biic.” (Jɔn 5:28, 29) Kɔc cï thou tɔ̈u ë rɛ̈ŋiic ëbën, aa nɔŋ ŋɔ̈th bïï ke jɔt ë thuɔɔu yic bïk bɛn pïïr ë paraditho yic ë pinynɔm tënë.
Raan käk ë Nhialic tïŋ ye cɔɔl Yithaya, acï jam ë biäk ë jön ë rot ku lueel: “Kɔckuɔn cï thou abïk bɛ pïïr! Gupken abïk röt dɔ̈k ë pïïr yic. Kɔc nin në rɛ̈ŋken yiic ëbɛ̈n abïk pääc ku kïtkï ë miɛtëpiɔ̈u. Cït man ye thɛ̈ny thiin lɔ bilbil piny tɔ dëk, yen abï Bɛ̈nydït kɔc cï thou thɛɛr bɛ tɔ pïïr.”—Yithaya 26:19.
Nadɛ̈ cie kënë ɣook ë dɛɛt puɔ̈th? Cït man ë mɛnh thiin dhie tɔ̈u yiëëc tit dhaman bïï ye dhiëëth, kɔc cï thou tɔ̈u ë rɛ̈ɛ̈ŋiic, aa tit dhaman bïï keek röt jɔt ë thuɔɔu yic. Ku keek ëbën ke kɔc cï thou tɔ̈u ë rɛ̈ɛ̈ŋiic, aa muk Nhialic Awärjäŋ keek ë yenɔm. (Luk 20:37, 38) Ku keek ë dhaman thiɔ̈ɔ̈k bï bɛ̈n bïï keek röt jɔt ë thuɔɔu yic, aa bïï kɔc ruääi ke keek ke loor keke mit puɔ̈th bïk bɛ̈n piny piɛɛth jedït cït man ye mɛnh thiin ë puɔc dhiëëth loor e kɔcke paanden keke mit puɔ̈th! Ka yeen, kɔc aa lëu bïk nïïm naŋ ŋɔ̈th cɔk aa nɔn ye kɔc thou.
Yeŋö Lëu Bïï Ŋɔ̈th Kuɔ̈ny Yïn?
Paulo, ee ɣo piɔ̈ɔ̈c ë biäk ë thiɛk yic ë ŋɔ̈th. Acï lueel, ŋɔ̈th ee töŋ thiekic ë käk ë tɔŋ ë wëi yiic, acï thɔ̈ɔ̈ŋ ke akum ë nɔm. (1 Thethalonikei 5:8) Yeŋö ë wïc Paulo bï lueel? Ë dhaman thɛɛr ë Baibol, muɔny jiec ku le tɔɔŋ, ke ceŋ akum ë nɔm, ku ye yeyic duut ë gaac. Ë wɛ̈t ë ye jieec akum ë nɔm ceŋ, ee ke gël nïïm bï ke cïï moc nïïm. Ka yeen, yeŋö ë kɔɔr Paulo bï lueel? Cït man ye akum ë nɔm muɔny jiec tiit nɔm bï cïï moc nɔm, Ke yeen tëde aya, ŋɔ̈th ee ɣok tiit nïïm ë tɛ̈ktɛ̈k rac. Na nɔŋ nɔm ŋɔ̈th ë kä cïï Nhialic ke thɔn yiic ëbën, ke dɔ̈ɔ̈r ë nɔmdu acïn kë lëu bï yen kaŋ racic cɔk aa nɔn cïï käriliic yïn yök. Nadɛ̈ yeŋa cïï wïc ë ŋɔ̈th cït kënë?
Paulo acï kääŋ däŋ luɔ̈ɔ̈i bïï yen ŋɔ̈th laaric. Acïï Paulo lueel: “Wok de nïïm aŋäth dït cï mac piny cïn kë lëu en në wuök [nyaai] tëde.” (Ɣeberuu 6:19) Ë wɛ̈t cïï Paulo poth ë riän wïïric ë dhaman gäkic, acï thiɛk ë yic adindïït ë riän wïïr kuɔny bï ye yic cïï kum piny bɛ̈n ŋic. Të cïï yomdït bɛ̈n wïïr, kɔc ë riän wïïr kuaath, aa dindïït wën ë riän wïïr kuɔny bï ye yic cïï kum piny luaac wïïr. Na cä adindïït kënë jä ɣet ë wɛ̈ɛ̈r cöök ku le rot kaak ë kuriic, ka lëu bï riän wïïr kuɔny bïï yom cïï kuɛɛth ë wɛ̈ɛ̈r thok ku le rot dɛɛny ë kur ku riɛ̈ɛ̈k.
Ka yeen, na cuk kä cïï Nhialic ke thɔn gam ë ɣopuɔ̈th ëbën, ke käkë aa lëu bïk ɣo kuɔny buk “kɔ̈ɔ̈c ke ɣo ril” buk käk ë ɣo jöör tiaam. Acïï Yekoba thɔn ë dhaman thiɔ̈ɔ̈k bï bɛ̈n, mɛnh ë raan acïï bɛ mam ë wɛ̈t ë tɔŋtɔɔŋ, kärɛc ë röt looi, dhiëëu ku jɔl ya thuɔɔu. (Tïŋ thanduŋ tɔ̈u awereŋ ë thiëër 10.) Na tɛ̈ɛ̈uku ë löŋ kënë ɣopuɔ̈th apiɛth, ku yeku lööŋke Nhialic tɔ̈u Baibolic tääu ë pïïrda yic, ke kënë abï ɣok kuɔny buk cïï lööny ë riääkic ku jɔl ya pïïr rɛɛc ë käk bal cï pinynɔm thiɔ̈ɔ̈ŋ yeköölë.
Ŋɔ̈th ye Yekoba gäm kɔc kënë, alëu bï yïn kuɔny aya. Akɔɔr yïn ba pïïr ke yïn mit puɔ̈u athɛɛr. Aye Baibol lueel, Yekoba ee “raan de piɔ̈u luɔi bïï [yen] kɔc kony wëi kedhie.” Ye këdï bïï yen kënë looi? Këtueŋ, Aa bï ke kuɔny bïk yic ŋic “ku yökkï ŋïny de yic.” (1 Timotheo 2:4) Kɔc ke gɛ̈t awereŋ kënë, aa yï dɛɛt puɔ̈u ba yiny tɔ̈u ë Baibolic ŋic. Ŋɔ̈th ye Nhialic gäm yïïn, athiekic apɛi ka wär ŋɔ̈th lëu ba yök ë pinynɔm tënë.
Ë wɛ̈t bïï ŋɔ̈th kënë tënë Nhialic, yïn cïï lëu ba diɛɛr ë wɛ̈tŋö, Nhialic aba yï yiëk riɛl bïï yïn käkun ke wëi ca ke kuany ba ke looi thöl ë luɔi. (2 Korinthoi 4:7; Pilipoi 4:13) Nadɛ̈ cie yen ŋɔ̈th kɔɔr kan kënë? Ka yeen, na wïc ŋɔ̈th, ku aca yɔ̈ɔ̈p ë dhaman gäkic, ke yï deet yï puɔ̈u. Apiɔlic ba yök. Ku alëu ba yök!
[Thanduk/Thura]
Ye Wɛ̈tŋö Wïc Ɣok Ŋɔ̈th?
Cökke Baibol kä, aa bï yïn kuɔny ba ŋɔ̈thdu looi bï riɛl:
◼ Nhialic acï pïïr piɛth thɔn, pïïr bïï kɔc rëër thïn keke mitpuɔ̈th.
Aye Baibol lueel pinynɔm abï looi bï ya paraditho, ku kɔc bï rëër thïn, aabï ya rëër keke mitpuɔ̈th ku rëërkë mät.—Kɛ̈ŋ 6:16-19; Yithaya 6:2, 3; Tito 1:2; Ɣeberuu 6:18.
◼ Nhialic acie jam ë lueth.
Nhialic aman lueth ëbën. Yekoba ee Nhialic lajik, ka yen, acïï lëu bï lueth lueel.—Bɛ̈nbei 15:11; Yithaya 40:25, 26.
◼ Nhialic anɔŋ nɔm riɛldït cïn ke thöŋ ke yen.
Yekoba yetök ee yen Nhialic Awärjäŋ. Ka yeen, acïn kë lëu bï ye pëën bï käken cï ke thɔn cïï tiiŋ tëden ë pinynɔm ëbën.—Bɛ̈nbei 15:11; Yithaya 40:25, 26.
◼ Nhialic akɔɔr yïn ba pïïr, ë pïïr athɛɛr.
◼ Nhialic ë ɣo tïŋ ke ɣo ye kɔc wën lëu buk pïïr athɛɛr yök.
Ka yeen, aye Nhialic lɔc bï yenɔm tääu ë käpiɛthkuɔn yeku ke looi yiic, ku acie käkuɔn yeku ke wuɔ̈ɔ̈c yiic. (Diɛt 103:12-14; 130:3; Ɣeberuu 6:10) Aye ŋɔ̈ɔ̈th, ɣo bï këpiɛth looi, ku buk miëët puɔ̈u.—Kɛ̈ŋ 27:11.
◼ Kä cïï Nhialic ke thɔn ëbën, aa lëu bïk yï kuɔny ba käkun ke wëi ca ke kuany thöl ë luɔi.
Ka yeen, Nhialic awïc kɔcken ye door bïk cïï ye diɛɛr. Nhialic ee ɣo gäm wëiken dït ɣer bï ɣo gam riɛl ku kony ɣook.—Pilipoi 4:13.
◼ Raan ë Nhialic ŋɔ̈ɔ̈th, acïï rot bï kaŋ gɔ̈k.
Na ye Nhialic gam ku ye ŋɔ̈ɔ̈th ë piändu ëbën, ka cïï yï bï kaŋ pälwei.—Diɛt 25:3.
[Thura]
Cït man ye akum ë nɔm raan gël nɔm, ŋɔ̈th ee tɛ̈ktɛ̈k ë raan gël aya
[Thura]
Cït man ye adindïït ye luaac wïïr ë riän wïïr kuɔny bï ye yic cïï kum piny ë dhaman ë yomdït, ŋɔ̈th aya, ee raan kony bï kɔ̈ɔ̈c ke ril të nɔŋ en käriliic dhal en
[Credit Line]
Courtesy René Seindal/Su concessione del Museo Archeologico Regionale A. Salinas di Palermo