Geno Madier Yudore Kanye?

PAR ane ranyisini. Sa mitueyo e lweti ok ti kendo onenore ka gima otore. Sama itere mondo olose ka fundi, iyudo ka nitie funde mang’eny mopogore opogore, to giduto giwacho ni ginyalo loso sano. Kata kamano, paro ma gichiwo opogore opogore kendo moko pingore. To nade kifwenyo ni ng’at ma noloso sano higni mang’eny mokalo en jirandi? E wi mano, onyisi ni onyalo losonigo nono ma onge chudo. Donge en e ma ibiro miye sano mondo olosnigo?

Koro wapim ane sanino kod geno ma in-go. Ka ifwenyo ni geno ma in-go osechako dok chien mana kaka osetimore ne ji mang’eny e piny mopong’ gi chandruokni, ere kama inyalo manyoe kony? Ji mang’eny wachoga ni ginyalo konyo ji bedo gi geno, kata kamano, paro ma gichiwoga ng’eny kendo moko pingore. Donge ber dhi ir Jal ma nochueyo dhano gi nyalo mar bedo gi geno? Muma wacho ni “ok en mabor gi ng’ato ka ng’ato kuomwa,” kendo ni oikore konyowa.​—Tich Joote 17:27; 1 Petro 5:7.

Tiend Geno Madier

Muma lero tiend geno e yo matut moloyo kaka lakteche, jo sayans, kata jomamoko nyalo lere. Weche ma nokwong tigo ka nindiko Muma ma iloko ni “geno” tiende en kiyo gimoro maber gi siso. Geno oriwo gik moko ariyo madongo. Gigo gin, gombo gimoro maber kaachiel gi bedo gi gimomiyo in gadier ni gino biro timore. Geno ma Muma chiwo ok en gima iparo apara. Otenore kuom gik madier.

Wanyalo wacho ni geno chalo gi yie, nikech yie bende nyaka tenre kuom gik madier. (Jo-Hibrania 11:1) Kata kamano, Muma nyiso pogruok mantie e kind yie kod geno.​—1 Jo-Korintho 13:13.

Kuom ranyisi, ka ikwayo osiepni moro mondo okonyi e yo moro, inyalo bedo gi geno ni obiro konyi. Genonino ok en kayiem nono nikech in gi yie ni onyalo konyi​—ing’eye maber, inge’yo ni ong’won-ga, kendo osegatimoni gik mabeyo e kinde mokalo. Yie ma in-go kod geno ma in-go otudore, kata kamano, nitie kaka pod gipogore. Ere kaka inyalo bedo gi geno ma kamano kuom Nyasaye?

Gimomiyo Wanyalo Bedo gi Geno

Nyasaye e wuon geno madier. Muma wacho ni Jehova e ma ‘Israel nogeno.’ (Jeremia 14:8) Geno moro amora ma Jo-Israel ne nigo noa kuome; kuom mano, ninyalo wachni en e ma ne en geno margi. Geno ma kamano ne ok en mana gombo mar yudo gik mabeyo kende. Nyasaye nonyiso Jo-Israel gimomiyo nonego gibed gi geno madier chuth. Kuom higni mang’eny, nosingonegiga gik moko kendo notimoga gik mosingogo. Jatendgi ma Joshua nonyisogi niya: “Ung’eyo malong’o . . . ni onge singo kata achiel kuom singo mabeyo duto ma Jehova Nyasachu ne osingonu ma pok otimore.”​—Joshua 23:14.

Kata obedo ni higni mang’eny osekalo, pod Nyasachwa timoga gik mosingo. Muma nigi singo mang’eny ma Nyasaye nochiwo, kendo onyiso bende kaka singogo nochopo. Singo mag Nyasaye gin adier, ma seche moko iwuoyoga kuomgi ka gima gisetimore.

Mano e gimomiyo wanyalo wacho ni Muma en bug geno. Kaka imedo somo gik ma Nyasaye nosingo ne dhano ma otimonegi, e kaka ibiro medo gene. Jaote Paulo nondiko niya: “Weche duto ma ne ondik chon, ne ondikgi mondo gipuonjwa, mondo kokalo kuom sinani ma watimo, kendo kokalo kuom hoch moa e Ndiko, wabed gi geno.”​—Jo-Rumi 15:4.

En Geno Mane ma Nyasaye Osemiyowa?

En kinde mane ma dwarorega ni wabed gi geno ahinya? Donge en sama tho ochomowa? Kata kamano, ji mang’eny laloga geno ma gin go sama watgi kata osiepgi moro otho. Donge en adier ni onge gima nyalo nyoso chunywa ahinya ma loyo tho? Tho en gima nyalo mako ng’ato ang’ata kuomwa. Wanyalo temo geng’e kuom kinde, kata kamano, gikone to nyaka oyudwa. Mano e gima omiyo Muma luonge ni “jasigu mogik.”​—1 Jo-Korintho 15:26.

Kuom mano, ere kama wanyalo yudoe geno sama ng’atwa otho? Wes achiel-achiel e Muma ma luongo tho ni jasigu mogik, bende wacho ni jasiguno “ibiro tiek.” Nyasaye nigi teko moloyo tho. Nitie gima osetimo ma nyiso ni oloyo tho. Gino en ang’o? En chiero jomotho. Muma wuoyo kuom ji ochiko mopogore opogore ma Nyasaye notiyo gi tekone e chiero.

E achiel kuom chier ma Muma wuoye, Jehova nomiyo Yesu Kristo Wuode teko mar chiero osiepne ma Lazaro ma noyudo osetho moyiki kuom odiechienge ang’wen. Yesu ne ok ochiere aling’ ling’, to ne otimo mano e nyim oganda ma ne ni kanyo.​—Johana 11:38-​48, 53; 12:​9, 10.

Kata kamano, inyalo penjori ni, ‘Ang’o momiyo ne ochier jogo? Donge ne gibedo moti mi githo kendo?’ En adier ni ne githo. Kata kamano, weche kaka mago miyo wagombo neno jowa mosetho ka gingima kendo. Bende, gikonyowa ng’eyo gimomiyo wanyalo bedo gadier ni ibiro chier ji. Wechego nyiso ni wan gi geno madier.

Yesu nowacho niya: “An e chier kendo an e ngima.” (Johana 11:25) En e ma Jehova biro miye teko mar chiero jomotho e piny mangima. Yesu nowacho kama: “Sa biro ma ji duto manie liete nowinj [dwond Kristo] mi giniwuog oko.” (Johana 5:​28, 29) Ee, wan gi geno ni ji duto manie liete ibiro chier mi gidag e paradiso e piny ka.

Janabi Isaya nowuoyo e wi chier ka nowacho kama: “Jogi motho biro bedo mangima. Kitundni maga biro a malo. Chung’uru malo mondo ukog gi mor, un jo ma odak e lowo! Nimar tho magi momoko e lum chalo gi tho mokinyi. Kendo piny biro golo jo motho mondo gibed mangima.”​—Isaya 26:19.

Donge wechego hoyowa ndi? Inyalo pim joma nie liete gi nyathi matin manie i min-gi. Kuom adier, Nyasaye paro ji duto manie liete. (Luka 20:37, 38) Kendo machiegnini, ibiro chiergi ma rwakgi gi mor e piny manyien, mana kaka jonyuol morga rwako nyathigi moa nyuol! Omiyo, wan gi geno kata sama tho ochomowa.

Kaka Geno Nyalo Konyi

Paulo nopuonjowa weche mathoth e wi ber mar bedo gi geno. Nopimo geno gi ogudu ma rito wi jalweny. (1 Jo-Thesalonika 5:8) En ang’o ma notemo wacho? E ndalo ma ne indikoe Muma, jalweny ne rwakoga ogudu mar chuma e wi pien sama ne odhie lweny. Oguduno ne konyega mondo kik hiny wiye mi otho. En puonj mane ma wayudo? Mana kaka ogudu mar chuma ne ritoga wi jalweny, e kaka geno bende nyalo rito pachwa. Ka po ni in gi geno motegno ni gik ma Nyasaye osingo biro timore, ibiro bedo gi paro mokue kata sama iromo gi chandruoge. Donge waduto dwaher bedo gi ogudu ma chal kamano?

Paulo notiyo gi ranyisi machielo e nyiso tudruok mantie e kind geno kod dwach Nyasaye. Nondiko kama: “Wan gi genoni ma chalnwa kaka nanga mar meli mosiro ngimawa; en geno madier, kendo motegno.” (Jo-Hibrania 6:​19) Meli nosekethore ne Paulo nyading’eny ka en e nam. Omiyo, nong’eyo kaka nanga konyoga meli ahinya. Ka ne apaka mager otugore e nam, jokwang’ meli ne bologa nanga e i pi. Ka nangano nodhi momako gimoro matek e i pi, ne okonyo meli mondo ochung’ kar tiende, ma apaka ok otere kuonde monyalo tuomoe lwendni mi obarre.

Kamano bende, ka singo mag Nyasaye obedonwa madier kendo motegno, geno ma wan-go biro konyowa siko kar tiendwa ma ok wayiengni sama waromo gi chandruoge madongo ma chalo apaka mager. Jehova singo ni e kinde mokayo machiegni, chandruoge kaka lwenje, mahundu, kuyo, kod tho ok nochak oyud dhano kendo. (Ne sanduk manie ite mar 10.) Mako genono matek nyalo konyowa chung’ motegno kendo luwo chike Nyasaye, kar donjo e timbe maricho mopong’ e piny e kindegi.

Geno ma Jehova chiwo mulo ngimani achiel ka achiel. Odwaro ni idag e ngima maber kaka nodwaro chakre chon. Dwache en ni mondo “ji duto oresi.” E yo mane? Mokwongo, odwaro ni ng’ato ka ng’ato obed gi “ng’eyo malong’o chuth e wi adiera.” (1 Timotheo 2:4) Joma ondiko gasedni kwayi ni irwak adiera mar Wach Nyasaye. Adierano e ma biro miyo iyud ngima ma nyaka chieng’. Geno ma Nyasaye miyi duong’ moloyo geno moro amora ma pinyni nyalo miyi.

Chunyi ok bi nyosore nikech Nyasaye biro miyi teko mar timo gimoro amora mowinjore gi dwache. (2 Jo-Korintho 4:7; Jo-Filipi 4:​13) Donge mano e geno ma diher bedogo? Omiyo, ka po ni sani ionge geno, kata isebedo ka imanyo geno kuom kinde malach, chunyi kik nyosre. Geno madier nitie. Kendo inyalo yude!

[Sanduk]

Gik Momiyo Wan gi Geno

Ndiko ma luwogi nyalo tego geno ma in-go:

▪ Nyasaye singonwa ngima maber e kinde mabiro.

Wachne nyisowa ni piny duto biro bedo paradiso, kendo joma biro dak e iye biro bedo gi kuwe kod mor.​—Zaburi 37:11, 29; Isaya 25:8; Fweny 21:3, 4.

▪ Nyasaye ok nyal riambo.

Nyasaye osin gi kit miriambo duto. Jehova en Nyasaye maler chuth, omiyo, ok onyal riambo.​—Ngeche 6:16-19; Isaya 6:2, 3; Tito 1:2; Jo-Hibrania 6:18.

▪ Nyasaye nigi teko duto.

Jehova e Nyasaye ma nyalo duto. Onge gimoro amora e polo kata e piny ma nyalo mone chopo dwache.​—Wuok 15:11; Isaya 40:25, 26.

▪ Nyasaye dwaro ni idag nyaka chieng’.

​—Johana 3:16; 1 Timotheo 2:3, 4.

▪ Nyasaye rango gik mabeyo ma watimo.

Nyasaye ok ketga pache mana kuom richo kod rem magwa, to oketoga pache kuom kido mabeyo ma wan-go kod kindawa. (Zaburi 103:12-14; 130:3; Jo-Hibrania 6:10) Ogeno ni wabiro timo gik mabeyo, kendo omor sama watimo kamano.​—Ngeche 27:11.

▪ Nyasaye osingo ni obiro konyi chopo chenro magi motudore gi lame.

Jotichne ok onego opar ni onge ng’at ma nyalo konyogi. Nyasaye chiwoga rohone maler, ma en teko moloyo duto, mondo okonywa.​—Jo-Filipi 4:13.

▪ Keto geno kuom Nyasaye ok en kayiem nono.

Onge chieng’ ma ibiro ywago ang’e ka iketo genoni kuom Nyasaye chuth.​—Zaburi 25:3.

[Picha]

Mana kaka ogudu mar chuma ne ritoga wi jalweny, e kaka geno bende nyalo rito pachwa

[Picha]

Mana kaka nanga mar meli miyo meli chung’ kar tiende sama apaka ger, e kaka geno miyo wasiko kar tiendwa sama waromo gi chandruoge mager

[Credit Line]

Courtesy René Seindal/Su concessione del Museo Archeologico Regionale A. Salinas di Palermo