Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Lende akokaso ntana elongamelo ka mɛtɛ?

Lende akokaso ntana elongamelo ka mɛtɛ?

Lende akokaso ntana elongamelo ka mɛtɛ?

TANGO kayɛ hayɔhɛta ndo kambolana. Etana kayangayɛ dia kilɔngɔsɔla, ɛsɔnwɛlɔ efula wambokoyɛ lo yimba. Waa piblisite y’anto walɔngɔsɔla tango yekɔ tɔɔ, mɔtshi ɔnɛ sho mbele pidi l’ɔlɔngɔswɛlɔ wa tanga ndo kina ndjayanyaka. Ko ayoyosala naka wɛ amboshola dia osukanyi ayɛ ɔmɔtshi mbele onto lakasale woho wa tango kele layɛ ambeta ɛnɔnyi efula? Ndo nto, wɛ amboka dia nde ekɔ suke dia kɔlɔngɔsɔlɛ tɔ ofele. Wɛ henganga dia mboshatɔ. Shi mɛtɛ?

Kakianɛ, ɛdika tango kayɛ la dikoka diayɛ dia monga la elongamelo. Naka wɛ ambɛna dia wɛ amboshisha elongamelo, oko wamboshisha anto efula elongamelo lo nshi y’osukusuku nyɛ, lende ayoyanga ekimanyielo? Anto efula sɛmaka dia vɔ koka nkandola ekakatanu w’anto. Koko alako awɔ efula koka mbidja anto lo wengengo ndo tokanyi tawɔ ndɔshanaka. Laasɔ, lande na kahayayange ekimanyelo le Ɔnɛ lakatonge andja akɔ? Bible mbutaka dia nde “bu etale oma le ɔmɔmɔ la l’atei aso” ndo nde nangaka tokimanyiya la lolango tshɛ.​— Etsha 17:27; 1 Petero 5:7.

Elembetshiyelo wa shikaa wendana la elongamelo

Lo Bible, tshɛkɛta elongamelo ndeka mbokɛma hwe ndo monga la shɛngiya y’efula le anto, oleki woho wakamba aseka enganga, ambeyi wa siansɛ ndo wanɛ weka eongelo ka yimba y’onto la yɔ ɛlɔ kɛnɛ. Lo ɛtɛkɛta wakafundama Bible ntondo, tɔtɛkɛta tokadimɔmi ɔnɛ “elongamelo” mbelaka kanyi ya nkongɛ l’asolo ndo nongamɛ dui dimɔtshi di’ɔlɔlɔ. Lo mɛtɛ, elongamelo kengama l’akambo ahende. Dui dia ntondo, tɔ mendanaka la nsaki kele l’onto lo dikambo di’ɛngɔ kɛmɔtshi ka dimɛna ndo dui mendanaka la nto la ɔkɔkɔ wele l’onto w’ɔnɛ dui di’ɔlɔlɔ dialongamɛnde sɔ diayosalema. Elongamelo katosha Bible keema k’anyanya. Tɔ kekɔ elongamelo ka shikaa ndo kohikami la tolembetelo ta mɛtɛ.

Lo dikambo sɔ, elongamelo fɔnaka la mbetawɔ, kele tɔ pombaka mpikama lo wa tolembetelo, koko aha l’akambo w’anyanya. (Hɛbɛru 11:1) Ɔnkɔnɛ, Bible mɛnyaka otshikitanu wele lam’asa mbetawɔ la elongamelo.​—1 Kɔrɛtɔ 13:13.

Tɔshi ɛnyɛlɔ kɛnɛ: Etena kalɔmbayɛ ɔngɛnyi ayɛ ɔmɔtshi w’oshika dia kosalɛ dui dimɔtshi, wɛ koka monga la elongamelo ɔnɛ nde ayokosalɛdiɔ. Elongamelo kayɛ keema anyanya nɛ dia wɛ ekɔ la mbetawɔ le ɔngɛnyi ayɛ ndo wɛ mbeeyaka dimɛna. Ndo wɛ ambɛnaka nde akosalɛ akambo la ngandji ndo la lokaho lo nshi yakete. Mbetawɔ la elongamelo kayɛ nkakatana ndo mbɔtɔnɛka, koko vɔ ntshikitana. Ngande wakokayɛ monga la elongamelo ka ngasɔ le Nzambi?

Ehikamelo ka elongamelo

Nzambi ekɔ kiɔkɔ y’elongamelo ka mɛtɛ. Lo nshi yakafundamaka Bible, Jehowa akelamɛka ɔnɛ: “Elongamelo k’Isariyɛlɛ.” (Jɛrɛmiya 14:8) Elongamelo tshɛ ka shikaa kaki l’ekambi kakaye oma le nde, ɔnkɔnɛ, nde mbaki elongamelo kawɔ. Elongamelo ka ngasɔ komonga tsho oko ka nkombola tsho ɛngɔ kɛmɔtshi. Nzambi akawasha ɛkɔkɔ w’eshika wa vɔ monga la elongamelo. Lo diɔtɔnganelo diaki lam’asande la wɔ l’edja k’ɛnɔnyi efula, nde akayala la lokumu l’onto lakotsha alaka ande. Ɔnɔmbɔdi w’ose Isariyɛlɛ ɔmɔtshi akate ate: “Nyu mbeyaka dimɛna la otema anyu tshɛ ndo la anima anyu tshɛ dia ndooko dui 1 lo alaka tshɛ w’amɛna wakanyolake Jehowa Nzambi kanyu diaki kokotshama. Vɔ tshɛ wakakotshama le nyu. Ndooko kaanga dui 1 diakete pa.”​—Jashua 23:14.

Nunu d’ɛnɔnyi l’ɔkɔngɔ, nde akeyama paka oko onto lakotsha alaka ande. Bible ndola l’alaka wa diambo efula ndo la ɔkɔndɔ wa mɛtɛ wɛnya woho wakakotshama alaka asɔ. Alaka ande wa prɔfɛsiya asɔ wekɔ mɛtɛ, diakɔ diele l’etena kakawalakema, vɔ wakɔsamaka oko alaka wamboshila la kotshama.

Diakɔ diele, sho koka mbɔsa Bible oko dibuku diasha anto elongamelo. Naka wɛ mbeka kekayɛ akambo wakasalɛ Nzambi anto, kete wɛ ayonga l’ɛkɔkɔ wa ndeka monga la elongamelo k’efula le nde. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akafunde ate: “Nɛ dia akambo tshɛ wakafundama lo nshi y’edjedja wakafundama dia tosha wetshelo, dia oma lo ekikelo kaso ndo oma lo esambelo k’oma lo Afundelo, sho monga la elongamelo.”​—Rɔmɔ 15:4.

Elongamelo kakɔna katosha Nzambi?

Etena kakɔna kalekaso monga l’ohomba w’elongamelo? Shi la ntondo ka nyɔi? Koko le anto efula, etena kavushawɔ lakiwɔ ɔmɔtshi la ngandji mbalekawɔ nshi elongamelo. Ko laadiko di’akambo asɔ, onde ekɔ ɛngɔ kɛmɔtshi koka ndekana toshishɛ elongamelo oko nyɔi? Tɔ kekɔ lo tatshanya ɔmɔmɔ la l’atei aso. Hatokoke kiewɔ kaanga yema tshitshɛ ndo hatokoke kidja otshumba. Bible mbelɛka nyɔi ɔnɛ: “Otunyi w’ekomelo.”​—1 Kɔrɛtɔ 15:26.

Ko ngande wakokaso monga la elongamelo la ntondo ka nyɔi? Divɛsa dia lo Bible dielɛ nyɔi ɔnɛ otunyi w’ekomelo mbutaka nto dia otunyi ɔsɔ “wayolanyema.” Jehowa Nzambi ekɔ la wolo ndeka nyɔi. Nde akɛnya wolo ɔsɔ lo waaso efula. Lo woho akɔna? Lo mbolola anto oma lo nyɔi. Bible mɛnyaka waaso divwa wotshikitanyi wakakambe Nzambi la wolo ande dia mbolola anto oma lo nyɔi oya lo lɔsɛnɔ.

Lushi lɔmɔtshi, Jehowa akasha Ɔnande Yeso wolo wa mbolola ɔngɛnyi ande w’oshika Lazaro, laki ambovɔ nshi nyɛi. Yeso kosala dui sɔ lo woshɛshɛ, koko nde akadisale la ntondo k’olui w’anto wakendaka.​—Joani 11:38-48, 53; 12:9, 10.

Wɛ koka ndjambola wate: ‘Lande na kakolɔ anto asɔ? Onde vɔ kotshunda esombe ko ndjovɔ nto? Eelo, vɔ wakatshunde ndo wakayovɔ nto. Koko diɛsɛ l’ɛkɔndɔ wa mɛtɛ wendana la eolwelo ɛsɔ, ɛnyɛlɔ oko wɔnɛ, sho koka monga la nsaki kele bu k’anyanya ka ndjɛna wakiso wa ngandji wakavu. Tekɔ l’ɛkɔkɔ wa mbetawɔ dia vɔ wayolɔ. Lo ɛtɛkɛta ekina, tekɔ la elongamelo ka shikaa.

Yeso akate ate: “Dimi lekɔ eolwelo ndo lɔsɛnɔ.” (Joani 11:25) Nde ekɔ ɔnɛ lele Jehowa ayowosha wolo wa mbolola anto wa lo nkɛtɛ k’otondo. Yeso akate ate: “Wonya wekɔ lo ndjaye wele wanɛ tshɛ wele lo waombo wohɔma wayoka [dui diaki Kristo] ko wayotomba.” (Joani 5:28, 29) Eelo, wanɛ tshɛ woladi lo waombo wekɔ la diɛsɛ dia mbolwama oma lo nyɔi oya lo lɔsɛnɔ lo paradiso ka la nkɛtɛ.

Lo dikambo di’eolwelo, omvutshi Isaya akate ate: “Anto wavɔ wayɔsɛna, alemba awɔ wayɔsɛna nto. Wanɛ woladi djɔ lo nkɛtɛ wayemɔ ndo wayoda ekoko w’ɔngɛnɔngɛnɔ. Nɛ dia lɔpɔpɔ lekɔ lɔpɔpɔ la pindju ndo nkɛtɛ yayosala dia wanɛ wambovɔ edja mbotɔ nto.”​—Isaya 26:19, The New English Bible.

Shi ɔsɔ ekɔ dui di’ekeketshelo? Anto wambovɔ wekɔ mɛtɛ lo dihole dia wɔladi, mbuta ate oko ɔna lele lo ekokelo lo dikundju dia nyango. Ɔnkɔnɛ, wanɛ womuya lo waombo wekɔ lo namema lo yoho ya kokele lo wɔɔngɔ waha la elelo waki Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ. (Luka 20:37, 38) Keema edja vɔ wayolwama ndja ndjɔsɛna l’andja w’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo waloyolongwama oko ɔna ashashi lambowokongɛka oma le nkumbo kɛmɔtshi la ngandji tshɛ. Ɔnkɔnɛ, kaanga la ntondo ka nyɔi, elongamelo kekɔ.

Kɛnɛ kakoka elongamelo kosalɛ

Pɔɔlɔ tetshaka akambo efula wendana la nɛmɔ diele la elongamelo. Nde tɛkɛtaka dikambo di’elongamelo oko ehomɔ kɛmɔtshi k’ohomba efula ka lo nyuma lo kiɛdika la lofulɛ. (1 Tɛsalɔnika 5:8) Kakɔna kakandalange mbuta? Lo nshi yakafundamaka Bible, ɔsɔlayi akalɔtaka lofulɛ la lowolo otsha lo ta ndo mbala efula lɔ laki l’ɔkɔdi wa ekoho ka nyama. Diɛsɛ la lofulɛ lɔsɔ, mpito yakawawokaka l’ɔtɛ kokoka mbookadia waale kana mbosalɛ kɔlɔ. Kakɔna kakalange Pɔɔlɔ mbuta laasɔ? Eelo, oko wakoka lofulɛ nkokɛ ɔtɛ, mbele elongamelo kokɛka yimba ndo akoka aso w’ekanelo ka yimba. Naka wɛ monga l’elongamelo ka wolo kɔtɔnɛ l’asangwelo ande, kete kaanga l’atei w’ehemba, wɛ hoka wɔma ndo honshisha elongamelo; ndo wɛ ayonga la wɔladi wa lo yimba. Onto akɔna lele bu l’ohomba wa lofulɛ la ngasɔ?

Pɔɔlɔ akakambe l’ɛnyɛlɔ kekina ka dimɛna efula kendana la elongamelo kɔtɔnɛ la lolango laki Nzambi. Nde akafunde ate: “Elongamelo kɛsɔ kele la so, kele oko longo la masuwa le anima kekɔ nge.” (Hɛbɛru 6:19) Oko wakandahande mbala efula lo masuwa, Pɔɔlɔ akeyaka dimɛna nɛmɔ diele la longo. Etena kakapɛpaka lɔpɛpɛ la wolo, anduki wa masuwa wakakashaka longo l’ashi. Koko naka lɔ lambohikama dimɛna l’ashi wa dingunda, kete masuwa waki la diɛsɛ dia mpandɔ oma lo lɔpɛpɛ la wolo lɔsɔ, lo dihole dia mɛmbama lɛnɛ la lɛnɛ lo wedi ekina w’ashi ndo mbatshatshema l’ave.

Woho akɔ waamɛ mbele, naka alaka wa Nzambi monga elongamelo ka ‘mɛtɛ ndo ka nge,’ kete elongamelo kɛsɔ kayotokimanyiya dia ndɔshana l’ekakatanu wahomana la so nshi nyɛ. Jehowa tolakaka dia keema edja etena kekɔ lo ndjaye kele anto wa l’andja w’otondo hawotosowa l’ata, la diakatanelo ndo l’ɔkɛyi waya etena kavushaso lakiso la ngandji. (Enda kiombo ya lo lɛkɛ 10.) Naka sho nkukutɛ elongamelo kɛsɔ, kete ayonga wɔdu dia mbewɔ waale, nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ w’ekila lo dihole dia mbokoya yimba ya kɔlɔ yambekɔnɛ l’andja ɔnɛ.

Elongamelo kasha Jehowa mendanaka ndo la yɛ. Nde nangaka dia wɛ ndjonga la woho wa lɔsɛnɔ wakandalange dia wɛ ndjonga la lɔ. Nsaki kande ele dia “weho w’anto tshɛ shimbamɛ.” Lo ngande? Ntondotondo, onto tshɛ pombaka “nkondja ewo k’oshika k’akambo wa mɛtɛ.” (1 Timɔte 2:4) Anto wakatondja periodikɛ kɛnɛ kɔlɔmbaka dia wɛ nkondja ewo katɔla otsha lo lɔsɛnɔ la pondjo, ewo katanema lo Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Elongamelo kakosha Nzambi oma lo tshimbo y’Ɔtɛkɛta ande ndeka woho w’elongamelo tshɛ kakoka andja ɔnɛ kosha.

Naka wɛ monga la elongamelo ka ngasɔ, kete wɛ hɔkɔmɔ nɛ dia Nzambi koka nkosha wolo weyɛ l’ohomba dia nkotsha oseka oyango tshɛ wɔtɔnɛ la lolango lande. (2 Kɔrɛtɔ 4:7; Filipɛ 4:13) Keema ɔsɔ ekɔ woho wa elongamelo keyɛ l’ohomba? Lo tshena pe, naka wɛ ekɔ l’ohomba wa elongamelo ndo naka aya edja katayakiyange, yala la dihonga. Elongamelo kekɔ k’anya wakiyɛ. Wɛ koka kitana!

[Kiombo/Esato]

Ɛkɔkɔ wa monga l’elongamelo

Tokanyi t’oma l’avɛsa anɛ koka kokimanyiya dia nkeketsha elongamelo kayɛ:

◼ Nzambi ekɔ lo ndaka nshi yayaye y’ɔngɛnɔngɛnɔ.

Ɔtɛkɛta ande mbutaka dia nkɛtɛ k’otondo kayokoma paradiso ndo anto nkumbo kele l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo kaamɛ mbayodjasɛ lɔkɔ.​—Osambo 37:11, 29; Isaya 25:8; Ɛnyɛlɔ 21:3, 4.

Nzambi hakoke mbuta kashi.

Nde petshaka toho ta kashi tshɛ. Jehowa ekɔ ekila ndo pudipudi lo tshɛ, laasɔ nde hakoke mbuta kashi pondjo.​—Tokedi 6:16-19; Isaya 6:2, 3; Tito 1:2; Hɛbɛru 6:18.

Nzambi ekɔ la wolo waha l’elelo.

Jehowa oto mbele kanga wolo tshɛ. Ndooko ɛngɔ ɔtɔi kakoka mboshimba dia nkotsha alaka ande.​—Etombelo 15:11; Isaya 40:25, 26.

Nzambi nangaka dia wɛ nsɛna pondjo pondjo.

​—Joani 3:16; 1 Timɔte 2:3, 4.

Nzambi tendaka l’elongamelo ɔnɛ tayotshikitana.

Nde hake washo lo kɔlɔ ndo lo munga yaso, koko waonga aso w’ɛlɔlɔ ndo lo welo wadjaso. (Osambo 103:12-14; 130:3; Hɛbɛru 6:10) Nde nongamɛka dia tayosala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ ndo nde ngɛnangɛnaka etena kasalaso dui sɔ.​—Tokedi 27:11.

Nzambi ndaka dia kokimanyiya dia wɛ nkotsha eyango ayɛ wa lo nyuma.

Ekambi ande hawohombe pondjo mfɔnya dia vɔ bu l’ekimanyielo. La lokaho tshɛ, Nzambi toshaka nyuma kande, wolo woleki nkudu dia tokimanyiya.​—Filipɛ 4:13.

Kitsha elongamelo kayɛ le Nzambi bu dui di’anyanya.

Yaɛkɛ tshɛ le nde, nɛ dia nde hakokalɛki pondjo.​—Osambo 25:3.

[Osato]

Oko wakoka lofulɛ la lowolo nkokɛ ɔtɛ, mbele elongamelo kokɛka yimba

[Osato]

Oko longo la masuwa, elongamelo ka shikaa kohikami nge shikikadiaka

[Efundelo wɛnya kanga]

Avec l’aimable autorisation de René Seindal/Su concessione del Museo Archeologico Regionale A. Salinas di Palermo