¿Ambeksïni jarhuataa parajtsï erokuarhikua ma jatsini?

ERANHASKA je eska chaari reloji xerekuarhiska. Ka engajtsï jirinhantajka né engaksïni uaaka reloji jatsichintani, uánikuaksïni arhisïndi eskaksïni uaaka jatsichintani. Joperujtsï tátsekua niárasïnga míteni eska chaari besinu ma, jindeeska enga ióntki uaapka indeni járhati relojichani ka uékasïndiksïni jarhuatani no ma sentabu jimbo. Indeni ambe míteparini, nóterujtsï úkua jukanchaakia erakuni néntsï íntskua chaari relojini paraksïni jatsichintani.

I ejemplujtsïni jarhuatasïndi kurhanguni néna engachi uaaka erokuarhikua ma jatsini. Ini jurhiatikuecha jimbo engaksï xáni úkua jukaka, uánikua kʼuiripu nóteru jatsistia erokuarhikua ma. Engajtsï chájtu niáraaka májkueni pʼikuarherani, ¿néksïni úpirini jarhuatani? Uánikua kʼuiripuechaksïni mámaru ambe arhiati paraksïninha jarhuatani chaari uandanhiatecha jingoni. Peru, ¿andijtsïsï no andarhierajki Imani enga kueraaka kʼuiripuni parajtsï úni erokuarhikua ma jatsini? Biblia uandasïndi eska ima no iauani jarhaska mándani arini juchantsïni jingoni ka eska jingontku jarhasïnga parajtsïni jarhuatani (Ukuecha [Hechos] 17:27; 1 Pedru 5:7).

Ambe engamindu arhikuekajka erokuarhikua ma jatsini

Nájkirukaksï doktoricha, sientifikuecha ka sikóloguecha mámaru ambe uandajka erokuarhikueri ambe, Biblia sési uandantasïndi ambe enga arhikuekajka erokuarhikua ma jatsini. Enga Bibliarhu uandajka erokuarhikua ma jatsini, arhikuekasïndi kánikua tsitini o erokuarhini jarhani eska ambakiti ambe úkuarhiaka. Parachi erokuarhikua ma jatsini, tsimani ambe uétarhisïndi: uékani eska ambakiti ambe úkuarhiaka ka sési míteni andichisï jakajkujki eska inde ambe niáraaka úkuarhini. Erokuarhikua engajtsïni Biblia jorhendajka, no ískuesti. Mámaru ambe jarhasti engachi jimbo uaaka mintsikani eska ísïmindu úkuarhiaka eska Biblia na uandajka.

Erokuarhikua ma jatsini, sáno ísïisti komueska mintsikani Tata Diosïni, uétarhisïndi eskachi sési míteaka andichisï seguru jaki eska úkuarhiaka ambe ma ka no solu ísku jakajkuni mámaru ambe (Ebreu 11:1). Peru Biblia uandasïndi eska ma ambeeska mintsikani Tata Diosïni ka máteru ambe erokuarhikua ma jatsini (1Korintu 13:13, Táta Diósïri Uandakua Tata Jesukristueri Aiatsperakua).

Parachi kurhanguni, ju je eratsentani arini ejempluni: engachi amiguni ma kurhakujka eskajtsïni jarhuataaka, juchachi erokuarhisïnga eskajtsïni jarhuataaka. Ka juchachi erokuarhisïnga eska ima uaaka indeni ambe jimbokachi sési míteska imani ka desde iónisïa exeskachia eska ima pʼamojpitiska ka intsïmpitini, jimbochisï mintsikajka. Nájkiruka mintsikani ka erokuarhikua jatsini márkuksï jaka, nóksï májku ambe arhikuekasïndi. ¿Nénachi uaa ini jásï erokuarhikua ma jatsini para Tata Diosïni jingoni?

Nani enga jupindaskuarhijka erokuarhikua

Tata Diosïsï újti eskachi jatsiaka erokuarhikua ma. Ióntki, uandasïrendiksï eska Jeoba jindeespka ima enga ueenga eska ireta Israeli erokuarhikua ma jatsipiringa (Jeremías 14:8). Iámindu ambakiti ambe engaksï imeecha erokuarhienga, Jeobani jimboespti, jimboksïsï uéndi uandani eska ima jindeespka imeecheri erokuarhikua. I ambe no arhikuekasïreendi solu uékani ambe ma. Sánderu sési, Tata Diosï xarhatakuaspti andiksïsï úpirini mintsikani eska úkuarhipiringa ambe ma. Iámu imani tiempu jimbo engaksï israelitecha jindeepka Tata Diosïri ireta, ima méntkisï úspti iámu ambe enga xáni aiakuapka. Josué enga orhejtsïkuenga imani iretani, arhiaspti: “Ka iásï exe je, no ióni jimbo uarhiakia ka chájtsï sési mítetixaka iámu chaari mintsita jingoni ka alma jingoni, eska iámindu ambe engaksïni chaari Tata Diosï Jeoba aiachika, niárasti ísï úkuarhini. Méntku iámindu ambe niárastia ísïmindu úkuarhini. No ma uandakua jarhasti enga no niáraka ísï úkuarhini” (Josué 23:14).

Nájkiruka ióni nitamakia, Jeoba májkueni mítekuarhisti asta iásï jamberi. Biblia uánikua ambe uandasïndi ambe enga Tata Diosï aiatspipka ka ístu uandasïndi na enga niárapka ísïmindu úkuarhini iámindu ambe. Iámindu ambe enga Tata Diosï aiatspejka, mintsinharhikuesti, jimbosï uánikua ambe ísï karakata jati enajki úkuarhia.

Jimbochisï újka uandani eska Biblia jindeeska libru enga erokuarhikua íntspijka. Engajtsï na jorhenguarhipani jauaka Bibliani, niáraakajtsï sánderu mintsikani Tata Diosïni ka mintsikani eska úkuarhiaka iámindu ambe enga ima aiatspejka. Apostoli Pablu karaspti ini ambe: “ Jimboka iámindu ambe enga ióntki karakata jaka, karakata jarhaska parajtsïni jorhendani, para eska Diosïri karakatechani jimbo jucha tekaantskua jatsiaka ka uinhapini korokanchi ka ísï ambakiti ambe erokanchi” (Roma 15:4).

¿Ambejtsïni aiachisïni Tata Diosï para sánderu orhepani?

Enga uarhijka nema engachi kánikua xénchajka, jiánichisï sánderu uétarhinchajka erokuarhikua ma jatsini. Joperu enga i ambe úkuarhijka, uánikuechaksï ísï pʼikuarherasïndi enajki jima kʼamakurhijki iámindu ambe. Úpiringachi ísï pʼikuarherani jimboka no nema úsïnga erokani uarhikuani nijtuchi jatsi uinhapikua parachi tsítantaani imeechani engachi uarhiranchajka. Jimbosï Biblia uandajti eska uarhikua jindeeska “últimu ikiatspiti” (1 Korintu 15:26).

Joperu, ¿jaki erokuarhikua ma para imeecha engaksï uarhikia? Jimini mismu enga Biblia arhijka eska uarhikua jindeeska últimu ikiatspiti, ístu uandasïndi eska niáraaka andanhani. Tata Diosï Jeoba sánderu uinhapisti eska uarhikua. ¿Nénachi míteski inde ambe? Jimboka Biblia uandasïnga nuebe xanhari enga Tata Diosï úrapka imeeri uinhapikuani para tsítantaani máru kʼuiripuechani.

Pori ejemplu, ma jurhiatikua Tata Diosï Jeoba íntskuspti uinhapikua imeeri uájpa Jesúsini paraka úpiringa tsítantani Lásaruni, imeeri amigu ma enga tʼámu jurhiatikua páni japkia uarhirini. Jesúsi tsítantaspti uánikua kʼuiripuechani japarini (Juanu 11:38-48, 53; 12:9, 10).

Jamberijtsï chá eratsejka: “Peru imaksï kʼuiripuecha niáraspti jatiriini ka ménderu uarhini, jimajkani, ¿para ambeksï úni tsítanhantapi?”. Ísïisti inde ambe. Peru ambe enga Biblia uandajka i kʼuiripuecheri engaksï tsíntapka, xarhatachesïndijtsïni eskachi uaaka mintsikani eska imeecha engaksï uarhikia niáraakaksï tsíntani. I ambe, ambakiti erokuarhikua máesti.

Jesúsi uandaspti: “Ji jindeeska tsíntskua ka tsípikua” (Juanu 11:25). Tata Diosï Jeoba íntskuati uinhapikua Jesúsini para iámu parhakpinirhu tsítantaani imani kʼuiripuechani engaksï uarhikia. Ístu Jesúsi uandaspti: “Jimboka niáraaka jurhiatikua enga iámindu imeecha engaksï inchatsikurhini jaka, kurhaaka imeeri uandakuani [tata Jesukristueri], ka [...] tsíntaatiksï” (Juanu 5:28, 29). Ísïisti, imeecha engaksï uarhikia uaatiksï tsítanhantani para irekani ini Echeri jimbo jiáni enga paraisu máeuakia.

Profeta Isaías ini ambe uandaspti na engaksï tsíntaaka uarhiricha: “Chiiti uarhirichaksï irekaati. Juchiiti uarhirichaksï jauaraati. ¡Tsínhari je ka uinhacha je xáni tsípini chá engajtsï tʼupurirhu jaka! Jimboka chiiti xúmu ísïiska komueska xúmu enga tsípa úkuarhijka, ka echeri jurajkuati eskaksï ménderu irekaaka imeecha engaksï iásï no ma ambe újka úni jimbokaksï uarhirixaka” (Isaías 26:19).

Kánikuajtsïni uinhaperantasïndi i aiatsperakua. Uaakachi seguru jarhani eska imeecha engaksï uarhikia ka engachi xáni xéncheenga, tsíntaakaksï. Jimboka juchaari Tata Diosï enga xáni K’éri ambeeka, sési miáxaka mándani kʼuiripuni enga uarhikia. Ima no nemani mirikurhiati (Lukasʌ 20:37, 38). No ióni jimboksï tsíntaati ka imeecha engaksï kánikua xénchaajka, tsípikua jingonksï erontaati jimbanhi parhakpinirhu. Ísïisti, jarhasti erokuarhikua ma asta para imeecha engaksï uarhikia.

Nénajtsïni jarhuatasïni erokuarhikua ma jatsini

Apostoli Pablu jorhendasïndijtsïni na enga xáni jukaparhakueka erokuarhikua ma jatsini. Uandasti eska ma partiiska enga kánikua jukaparhakueka uarhipetarakuarhu anapu xukuparhakueri enga jindeeka: kájtsïkua tiámueri (1 Tesalonika 5:8). ¿Ambe arhikuekaxapi? Ióntki, soldaduecha engaksï nireenga uarhipeni, kájtsïkua tiámueri maksï jukasïrendi, peru sáno méntkisï orheta takusï o sïkuiriksï ma irijtsïsïreendi. Engaksï ísï kájtsïkua tiámueri úreenga, marhuasïrendi parakaksï no uarhipiringa engaksï éjpurhu ataminhapiringa. Májkueni eska i kájtsïkua tiámueri na kuájchakuenga éjpuni, erokuarhikua ma jatsini kuájchakuasïndi juchaari eratsekuechani. Engachi kánikua mintsikaska Tata Diosïri aiatsperakuechani, inde ambe kuájchakuati juchaari eratsekuechani parachi no jukari uandanhiani jarhani nájkirukachi kʼérati uandanhiatechani jatsiauaka. Iáminduechachi uétarhinchasïnga ini jásï jarhuajperatani.

Apostoli Pablu úraspti máteru ejemplu parajtsïni jorhendani na enga xáni jukaparhakueka erokuarhikua ma jatsini. Ima karaspti: “Ka i ambe enga jucha erokani jaka, ísïisti para juchaari almecha komueska ma ankla enga jupikuarhitini jaka” (Ebreu 6:19). Apostoli Pablu uánikua uelta no sési nitamakuarhispti marirhu, jimbosï sési mítepti na enga xáni jukaparhakuepka para anklani ma úrani. Enga ueenenga xarharani eska no sési jánhaskuarhipiringa marirhu, imeecha engaksï barkurhu nireenga, anklanksï kʼuanimasïreendi marirhu. Enga ankla sési mátsepiringa, mari no xáni no sési kántapirindi barkuni ka no uátatapirindi tsakapuecharhisï.

Ka májkuenisti, engachi mintsita jingoni erokani jaka imani ambe engajtsïni Tata Diosï aiachika, inde ambejtsïni uaati jarhuatani parachi tekaantani ini jurhiatikuecha jimbo engachi irekani jaka ka enga xáni úkua jukaka. Tata Diosï Jeoba aiatspesïndi eska nóteru ióni jimbo kʼuiripu nóteru kómu nitamakuarhiakia guerra jimbo, atajperakua jimbo, kómu nitamakua jimbo ka nijtu uarhikua jimbo ( exe je rekuadruni enga pájina 10 jimbo jaka). I ambe engajtsïni Tata Diosï aiachijka, uaatijtsïni kuájchakuni ka uinhapikuajtsïni íntskuni parachi úni ambe enga Tata Diosï uandajka ka no no sési ambe úni eskaksï na újka iásï anapu kʼuiripuecha.

Tata Diosï uékasïndi eskajtsï chájtu jatsiaka i ambakiti erokuarhikua. Ima uékasïndi eskajtsï tsípikua jingoni irekaaka ka uékasïndi eska iámindu kʼuiripuecha pʼímutantskateuaka. ¿Néna uaa ma kʼuiripu pʼímutantskateni? Orheta jatsisti para míteni ambe enga jurhimbitkueka (1 Timoteo 2:4). Pʼímarhisïngaksïni parajtsï jorhenguarhini jurhimbikua ambe enga Tata Diosïri Karakata uandajka. Ambe engaksïni Tata Diosï aiachijka, iauani sánderu ambakitisti eska i parhakpini anapu ambe.

I erokuarhikua engajtsïni Tata Diosï íntskujka, jarhuataatijtsïni parachi seguirini jánguarhintani ka no kuatantani jimbokajtsïni Tata Diosï íntskuaka uinhapikua parachi imani ambe úni engachi eratsetini jatsika ka enga terukuntaaka imani ambe jingoni enga Tata Diosï jaiapanhentajka (2 Korintu 4:7; Filipenses 4:13, Traducción del Nuevo Mundo). Iáminduechachi uékasïnga ini jásï erokuarhikua ma jatsini. Ísï jimbo, asï kuatanta je. Chájtujtsï uaaka jatsini.

[Komentariu]

Máru ambe engachi jimbo uaaka erokuarhikua ma jatsini

Ari Biblieri anapu tekstuechajtsïni uaati jarhuatani parachi ambakiti erokuarhikua ma jatsini:

Tata Diosï aiatspesïndi eska no ióni jimbo tsípikua jingoni irenhaaka.

Tata Diosïri Karakata uandasïndi eska iámu Echeri sési jándentaaka ka iáminduecha engaksï jiáni irekaaka, k’éri familiaksï máeuati engaksï sési pájperaaka ka tsípikua jingonksï irekani (Salmo 37:11, 29; Isaías 25:8; Jaŋaskuecha [Apocalipsis] 21:3, 4).

Tata Diosï no chkuanderasïndi.

Ima kánikua no sési exesïndi chkuanderakua ambe. Tata Diosï Jeoba méntku pímbinhasïsti, ísï jimbo, ima no úsïndi chkuanderani (Proverbios 6:16-19; Isaías 6:2, 3; Titu 1:2; Ebreu 6:18).

Tata Diosï jatsisti uinhapikua para méntku iámindu ambe úni.

Tata Diosï Jeobajkusï újti iámindu ambe úni. No nema ka no ma ambe jarhasti enga ójkutaaka para ima no úni ambe enga aiatspejka (Éxodo 15:11; Isaías 40:25, 26).

Tata Diosï uékasïndi eskachi irekaaka para méntkisï.

(Juanu 3:16; 1 Timoteo 2:3, 4).

Tata Diosï exesïndi eskachi jucha uaaka kurhajchani.

Ima sánderu exesïndi ambakiti ambe engachi újka ka no imani ambe engachi no újka sési úni (Salmo 103:12-14; 130:3; Ebreu 6:10). Ima mintsikasïndi eskachi uaaka ambakiti ambe úni ka sési pʼikuarherasïndi engachi ísï újka (Proverbios 27:11).

Tata Diosï uandasïndi eskajtsïni jarhuataaka parachi imani ambe úni enga ima jaiapanhentajka.

Jucha engachi imani marhuakujka, nóchi jatsiska para eratseni eskachi jandiajku jarhaska. Tata Diosïjtsïni íntskusïndi imeeri espiritu santu parajtsïni jarhuatani, jimboka ima jindeesti uinhapikua enga sánderu kʼériika (Filipenses 4:13, Traducción del Nuevo Mundo).

Engachi mintsikaska Tata Diosïni, imajtsïni no méni jurajkuati.

Uaakachi iámu mintsita jingoni mintsikani Tata Diosïni. Ima méntkisï úsïndi ambe enga aiatspejka (Salmo 25:3).

[Imajeni]

Májkueni eska ma kájtsïkua tiámueri na kuájchakujka éjpuni, erokuarhikua ma jatsini kuájchakuasïndi juchaari eratsekuechani.

[Imajeni]

Májkueni eska ankla ma, ambakiti erokuarhikua ma jatsini jarhuataatijtsïni parachi seguirini jánguarhintani ka no kuatantani.

[Nani enga uéraka ilustrasioni]

I fotu íntspisti René Seindal/Su concessione del Museo Archeologico Regionale A. Salinas di Palermo