Ajawule pa ndandanda

Ajawule pa ndandanda wa yindu

Ana Chembecheyo Chisyesyene Mpaka Tuchipate Kwapi?

Ana Chembecheyo Chisyesyene Mpaka Tuchipate Kwapi?

Ana Chembecheyo Chisyesyene Mpaka Tuchipate Kwapi?

TUWANICHISYE kuti wochi jawo jijonasiche. Pajawile kukulinganyisya akusimana kuti kwana ŵakulinganya mawochi ŵajinji, mwamti yikwasawusya kusagula. Wosope akulilapilila kuti akusakombola kulinganya mawochi kwabasi. Kaneko akupikana kuti mjawo ni juŵapanganyisye wochi jelejo yaka yejinji munyumamu. Soni mjawojo akwasalila kuti chiŵalinganyichisye wochijo kwalulele. Ana pelepa mpaka yasawusyesoni kusagula jwakuti alinganye wochi jawojo?

Wochiji mpaka tujiwanichisye ni chembecheyo chawo. Ŵandu ŵajinji ngakukolaga chembecheyo ligongo lya yakusawusya yakusimana nago. Naga wawojosoni yikwatendechela yeleyi, ana mpaka ajawule kwapi kuti akapate chikamuchisyo? Ŵandu ŵajinji akusaŵecheta kuti mpaka akombole kumalana ni yakusawusya. Nambo yakusaŵecheta jemanjaji yikusaŵa yangakamuchisya soni akusagamba kusisyana. Sano uli ngagamba kwawula kwa jwele juŵapanganyisye ŵandu, kuti ŵape mtima wakuti akoleje chembecheyo? Baibulo jikusati, “Jwalakwe nganaŵa kose pakutalika ni jwalijose mwa jwetuwe.” Soni ali jwakusachilila kutukamuchisya.—Masengo 17:27; 1 Petulo 5:7.

Ngopolelo Jambone Jamaloŵe Gakuti Chembecheyo

Ngopolelo jajikusasimanikwa m’Baibulo pa maloŵe gakuti chembecheyo jili jakulimbikasya kwabasi, kulekangana ni yakusaŵecheta madokotala, ŵasayansi soni ŵandu ŵane ŵalunda masiku agano. Maloŵe gandanda gaŵagakamulichisye masengo m’Baibulo gaŵagagopolele kuti chembecheyo gakusagopolela kwembecheya mwachidwi chindu chachili chambone kwabasi. Chembecheyo chikwete mbali siŵili. Chandanda, chembecheyo chili kusachilila yindu yineyakwe yambone yili yitendekwe. Soni chaŵili, mkusakulupilila kuti yeleyo yichitendekwa. Chembecheyo chachikusasimanikwa m’Baibulo nganichiŵa gamba kumbila yindu yele nganiyiŵa yitendekwe. Chili chisyesyene. Soni chikwete maumboni gakwe gakuti yichitendekwa.

Myoyo chembecheyo mpaka tuchilandanye ni chikulupi. Chikwete maumboni gakwe, nganikuŵa gamba sagamila. (Ahebeli 11:1) Nambope Baibulo jikusalekanganya chikulupi ni chembecheyo.—1 Akolinto 13:13.

Mwachisyasyo, pamŵendile mjawo jwakusamdalila kuti ŵakamuchisye chinechakwe, akusajembecheyaga kuti mjawojo chiŵakamuchisye. Akusakola chembecheyo chisyesyene chelechi ligongo lyakuti akusamkulupilila mjawojo. Akusammanyilila chenene. Soni pakwete pa m’weni ali mkulosya chanasa soni mkwakamuchisya ŵane. Chembecheyo chawo ni chikulupi yikusajendela yimpepe atamose kuti ndaŵi sine yikusalekangana. Ana m’weji mpaka tukole chembecheyo chamtuli mwa Mlungu?

Magongo Gakututendekasya Kola Chembecheyo

Mlungu akusatupa chembecheyo chisyesyene. Mu ndaŵi ja m’Baibulo Yehofa ŵamkolangaga kuti “chembecheyo cha Aisalaeli” (Yelemiya 14:8 NWT) Chembecheyo chilichose chaŵakolaga Aisalaeli chatyochelaga kwa Yehofa. Yisyene jwalakwe jwaliji chembecheyo chawo. Chembecheyochi chaliji chisyesyene nganikuŵa gamba kumbila yindu yele nganiyiŵa yitendekwe. Yehofa jwatesile yindu yakwatendekasya Aisalaeli kumkulupilila. Kwa yaka yejinji yele Yehofa jwaŵele ali mkutenda yindu ni Aisalaeli, jwatendaga yilanga ni jemanjajo soni jwayikwanilisyaga. Yoswa juŵalongolelaga jemanjaji jwatite, “Jwalijose jwa jemanja akumanyilila . . . Kuti AMBUJE Mlungu jwenu ŵampele jemanja yindu yosope yambone yiŵatesile chilanga.”—Yoswa 23:14.

Yilanga yaŵatesile Mlungu yili chiŵela yisyene, atamose kuti pamasile yaka yejinji. M’Baibulo mwana yilanga yejinji yaŵatesile Mlungu kalakala yayakwanilichikwe. Yilanga ya Mlungu yili yakudalilichika mwamti yine pakuyisala yikusaŵa mpela yitendekwe kala.

Ni ligongo lyakwe mpaka tuŵechete kuti Baibulo jikusatutendekasya kola chembecheyo. Pakuŵalanga mwaŵatendelaga Yehofa yindu ni ŵandu chikulupi chawo mwa Yehofa chichiŵa chakulimba mnope. Ndumetume Paulo jwalembile kuti, “Yosope yiyalembedwe m’Malemba yalembedwe kuti yitujiganye uwe, kuti tukole chembecheyo kupitila mu kupilila ni kulimbikasidwa mitima kugakusatupa uwe Malemba.”—Aloma 15:4.

Ana Mlungu Akusatupa Chembecheyo Chamtuli?

Ana chembecheyo chili chakusosekwa mnope pa ndaŵi japi? Ana nganijiŵa ndaŵi jele mundu jwatukusamnonyela pajasiche? Kwa ŵandu ŵajinji payitendekwe yeleyi yikusiyasawusya kola chembecheyo. Kusala yisyene chiwa chikusatutendekasya kwasa mtima. Chiwa chikusamsimana jwalijose. Chiwa mpaka tuchiŵambaleje nambo pachituyichile nganituŵa tutesile kalikose. Ni ligongo lyakwe Baibulo jikusachikolanga chiwa kuti “m’magongo jwakumalisya.”—1 Akolinto 15:26.

Pangani jeleji ana mpaka tupate kwapi chembecheyo? Lilemba lyalikusasala kuti chiwa ali m’magongo jwetu jwakumalisya likusasalasoni kuti chiwacho chachichimasya machili. Yehofa Mlungu ali jwamachili kuchipunda chiwa. Jwalakwe jwalosisye yeleyi mu yakutendekwa yakulekanganalekangana. Ligongo chichi tukujila myoyo? Ligongo lyakuti papali pele Yehofa ŵajimwisye ŵawe. M’Baibulo mwana yakutendekwa yakwana 9 yele Yehofa ŵakamulichisye masengo machili gakwe pa kwajimusya ŵawe.

Chakutendekwa chine changaliŵalichika chatendekwe Lasalo ali awile. Pamasile masiku 4 jwalakwe ali chiwile. Nambo Yehofa ŵampele machili Mwanache jwakwe Yesu gakumjimusya Lasalo. Yesu jwatesile yeleyi pa meso pa ŵandu ŵajinji.— Yohane 11:38-48, 53; 12:9, 10.

Mwine mpaka asimonje kuti ligongo chichi Yehofa ŵajimusyaga ŵawe? Ana paŵajimwisye nganakalambala kaneko ni kuwasoni? Elo, ŵawilesoni. Nambope ligongo lyakuti Yehofa ŵajimwisye ŵawe munyumamu tukusakola chembecheyo soni chikulupi chakulimba kuti ŵandu ŵaŵawile chachijimukasoni. M’maloŵe gane mpaka tujile kuti tukwete chembecheyo chisyesyene.

Yesu jwatite, “Une ndili jwakwimusya ŵandu ku ŵawe nipo soni jwakupeleka umi.” (Yohane 11:25) Yehofa chachimpa machili jwalakwe kuti chajimusye ŵandu ŵaŵawile. Yesu jwatite, “Pakuŵa jili mkwisa ndaŵi jakuti ŵawile wosope tachigapikana maloŵe gakwe [Yesu] ni tachikopoka m’malembe mwawo.” (Yohane 5:28, 29) Kusala yisyene tukwete chembecheyo chakuti wosope ŵaŵawile chachajimusya kuti atame m’paladaiso.

Jwakulochesya Yesaya jwaŵechetesoni ya chembecheyo chakulimbikasyachi. Jwalakwe jwatite, “Ŵandu ŵali m’malembe chachijimukasoni. Ŵandu ŵele ŵagonile m’malembe chachijimuka ni chachigumila mwakondwa. Jemanjaji chachisalala mpela mangame. Chilambo chichapasoni umi ŵandu ŵaŵawile.”— Yesaya 26:19, The New English Bible.

Ana yeleyi nganiyiŵa yakulimbikasya? Ŵandu ŵaŵawile ali pamalo gakuteteyeka kwabasi. Mpela mwakusaŵela mwanache jwangapamgwa pali m’chitumbo cha mama ŵakwe. Kusala yisyene, Mlungu jwamachili gosope akwakumbuchila ŵandu wosope ŵaŵawile. (Luka 20:37, 38) Pachangakaŵapa jemanjaji chachijimuka. Ni tuchapochela mwakusangalala kuti atame mchilambo chasambano. Mpela mwayikusaŵela liŵasa pakumpolechela mwanache jwangambile kupangwa kwene, juŵamjembecheyaga mwachidwi. Myoyo atamose tuweje pana chembecheyo.

Ana Chembecheyo Mpaka Chakamuchisye Uli?

Paulo jwasasile kusosekwa kwa chembecheyo, jwalakwe jwatite chembecheyo chili mpela chisoti chili chimo mwayida yatupele Mlungu. (1 Atesalonika 5:8) Asilikali ŵa mu ndaŵi ja m’Baibulo pakwawula ku ngondo ŵawalaga chisoti chachisyano, kapena chakupanganyidwa kutyochela ku manyunya kapena ku lipende. Chisotichi chakamuchisyaga kuti mipamba jikawulasya mu mtwe. Ana pelepa mfundo ja Paulo jaliji papi? Mpela mwele chisoti chakamuchisyaga asilikali kuti akawulala mu mtwe, chembecheyosoni chikusakamuchisya nganisyo syetu. Naga tukwete chembecheyo chisyesyene chakamulana ni yakulinga ya Mlungu, tukusakola mtendele wa mu nganisyo atamose tusimaneje ni yakusawusya. Ana ŵani ŵanganaŵa asachile yeleyi?

Paulo jwasasile chisyasyo chine chakulosya kukamulana kwakupali pasikati pa chembecheyo ni chakulinga cha Mlungu. Jwalakwe jwalembile kuti, “Chembecheyo chelechi tukamulile mpela nangula ja umi wetu. Chili chakutamilichika, changatenganyika kose.” (Ahebeli 6:19) Pakuŵa Paulo jwakulupwiche kejinji panyasa akusamanyilila kusosekwa kwa nangula. Naga pa nyasa pana mbungo jamachili ŵakwendesya chombo akusaponya nangula mmesi. Nangulajo pajujinjile pasi chombo chikusatamilichika. Ngachikusajigalikagasoni ni mbungojo ni kuja kutenda ngosi.

Mpela mwakusatendela nangula pakamuchisya chombo kuti chikajonasika. Chembecheyo chetusoni payindu yaŵasasile Yehofa kuti chachitenda naga chili ‘chakutamilichika soni changatenganyika’ chichitukamuchisya mundaŵi jakusawusya jino jajili mpela mbungo ja panyasa. Yehofa jwatusimichisye kuti pachangakaŵapa ŵandu chachitama mchilambo chele ngasimupangwa, ngondo, kasa malamusi, kulila soni chiwa. (Alole libokosi pa peji 10.) Kukola chikulupi chelechi kuchitukamuchisya kutenda yindu yakumsangalasya Yehofa, m’malo mwakutendaga yindu yakusakala yayitupile m’chilambochi.

Chembecheyo chakusatupa Yehofa chikusakwaya wawojo pa jika. Jwalakwe akusasaka kuti chitutame umi wele jwalakwejo ŵasakaga kuti tutameje. Yehofa akusasaka kuti “jwalijose akulupusidwe.” Ana tuchikulupusidwa chamtuli? Chandanda jwalijose akusosekwa kuti “amanyilile chakuwona chisyesyene.” (1 Timoteo 2:4) Ŵaŵalembile magasiniji akwalimbikasya wawojo kuti amanyilile yisyesyene yakwe yakwamba Maloŵe ga Mlungu. Chembecheyo chele Yehofa chachapa chikupunda chembecheyo chilichose champaka apate kuchilamboku.

Ngasakamula liŵiga lyamoto ligongo lyakuti akwete chembecheyo mwa Mlungu. Lili ligongo lyakuti jwalakwe chachapa machili galigose gampaka asosechele kuti akwanilisye chakulinga chilichose champaka akole chakamulana ni yakusasaka jwalakwe. (2 Akolinto 4:7; Afilipi 4:13) Ana chembecheyo chelechi nganichiŵa chakusasaka? Naga akusaka kola chembecheyo akajasa mtima. Chembecheyo chipali. Nditu mpaka achipate.

[Chiwulili]

Chisoti chikusamkamuchisya msilikali kuti akawulala mu mtwe, chembecheyosoni chikusatukamuchisya paganisya

[Chiwulili]

Mpela mwakusatendela nangula, chembecheyo chisyesyene chichitukamuchisya kuti tukajasa mtima

[Credit Line]

Courtesy René Seindal/Su concessione del Museo Archeologico Regionale A. Salinas di Palermo