Ang Talagsaong mga Lubong sa Peru—Kon Unsay Atong Makat-onan Gikan Niini

I-PLAY

Ang Talagsaong mga Lubong sa Peru—Kon Unsay Atong Makat-onan Gikan Niini

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA PERU

DAGHAN ka ug mahibaloan bahin sa mga tawo gikan sa paagi sa ilang pag-asikaso sa ilang mga patay. Tinuod kini ilabina sa Peru, nga usa ka yuta diin daghang kultura nagbilin ug timaan nga sila naglungtad—lakip kanila mao ang Moche, ang Chimu, ang Nazca, ang Chachapoya, ang Colla, ug ang Inca. Ang matag kultura dunay iyang kaugalingong mga kostumbre sa paglubong, nga nagpabanaag ug iyaiya nga mga pagtuo bahin sa laing kinabuhi inigkamatay.

Ang mga siyentipiko ug ang mga kawatan ug mga gamit nga gilubong uban sa mga patay nakakalot ug libolibong lubong ug nakadiskobreg maayong-pagkapreserbar nga mga patayng lawas nga giputos sa metros-metros nga panapton o sa gapas nga wala pa mahabol. Ang ubang mga panapton gihabol nga lainlain ug mga desinyo. Ang init, mala nga balas sa desyerto nga nagtabon sa halos dakong bahin sa baybay sa Dagat Pasipiko sa Peru dunay libolibong maayong pagkapreserbar nga mga patayng lawas nga nangahimong mummy.

Mga Lubong sa mga Bantogan

Nakalotan diha sa mga lubnganan sa Moche ang mga tawong harianon ug kaliwat nga gilubong uban sa daghang bahandi ug mga espada ug mga simbolo sa pagkaharianon. Dihay ubang mga tawo nga gilubong usab uban nila. Lagmit, ang mga sulugoon gisakripisyo aron may kauban ang ilang mga kadagkoan ngadto sa laing kinabuhi. Ang uban kanila giputlan pa ug tiil. Ngano? Ang usa ka teoriya mao nga kining maong mga sulugoon giputlan ug tiil aron sila dili makasibat sa ilang pag-alagad sa amo didto sa laing kalibotan.

Duol sa Lake Titicaca, sa gihabogon nga 3,827 metros, dunay luho kaayong mga lubong nga gitawag ug chullpas, mga torre nga bato nga 12 metros ang gihabogon ug lapad-lapad sa ibabaw kay sa punoan. Tingali dinhi gibutang ang mga patayng lawas sa harianong mga tawo sa Colla, nga napildi sa mga Inca. Ang ubang mga lubong dunay mga kinulit nga mga bitin, iring, ug mga unggoy. Kining mga mananapa gisimba ingong mga guwardiya sa kalibotan sa mga patay.

Sa Karajia, duol sa lungsod sa Chachapoyas, dunay mga lubong nga makapahibulong. Ang dos metros nga mga lungon nga gama sa yutang-kulonon nga gipagahi, nga ang pipila niini duna pay mga lamalama sa orihinal nga pintal sa daghan nang siglong milabay, nagbarog sa mga kilid sa pangpang. Ang kinulit nga mga nawong morag nagmuro nga maharianon samtang naglantaw sila sa lunhawng walog nga naghari sa yuta nga nanganawkanaw sa ubos nila.

Ebidensiya sa Mangilngig nga mga Kamatayon

Sa gawas sa siyudad sa Lima, ang mga arkeologo nakakalot di pa dugay ug lalom nga mga lubong nga dunay mga 2,200 ka mummy nga gibangan pagputos. Tingali gikan pa kini sa mga Inca, ang mga bangan wala maunsa. Ang usa niini dako kaayo, nga motimbang ug 240 kilos ug nagtindog nga 1.8 metros ang gitas-on. Kini nakit-an nga dunay duha ka lawas—lawas sa usa ka Inca nga tawong halangdon nga giputos sa 140 kilos nga wala pa mahabol nga linubid ug, sunod sa dakong bangan, ang lawas sa usa ka bata nga tingali paryente sa hamtong. Makapahibulong kon unsay hinungdan niini nga mga kamatayon sa kanhiayng panahon.

Dili tanto misteryoso—apan mangilngig gihapon nga kamatayon—mao ang mga lawas sa bata nga gihalad ngadto sa mga diyosdiyos sa bukid sa Andes. Daw giisip sa mga ginikanan niining mga bataa nga kadungganan ang pagpadala sa ilang mga anak ngadto sa “sunod nga kalibotan,” tingali ingong mga sinugo ngadto sa mga diyos. Ang mga bata kasagarang ilubong diha o duol sa tayuktok sa bukid. Ang lawas sa usa ka batang babaye, nga natago sa daghan nang siglo, nakit-an diha sa natabonag yelo nga bukid sa Sara Sara sa Ayacucho, sa gihabogong duolan sa 5,000 metros. Ang gisakripisyo nga mga bata giputos sa mga kapa, ang uban dunay mga gasa ug mga gamit diha sa duol, sama sa gamayng bulawan o plata nga mga estatwa sa mga mananap nga llama.

Paglaom sa mga Patay—Diin Gibase?

Dili lamang ang nangaging mga sibilisasyon sa Peru ang may mga rituwal nga gibase sa pagtuo nga dunay misteryoso nga laing kinabuhi. Sa nagkalainlaing mga paagi bisan ang modernong mga kultura nalinga bahin sa laing kinabuhi inigkamatay.

Ang mga pagtuo bahin sa kinabuhi human sa kamatayon nagkalainlain. Pananglitan, ang reinkarnasyon, ang pagbalhin sa mga kalag, purgatoryo, impiyernong kalayo, ug ang pagtuo bahin sa pagpakigsulti sa mga patay maoy kaylap nga gidawat nga doktrina. Kining tanang doktrina gibase sa komon nga pagtuo—nga inigkamatay lawas lamang ang mamatay, ug magpabiling buhi ang usa ka butang nga dili mamatay. Ang Bibliya wala magsuportar sa bisan hain niining mga hunahunaa.—Ecclesiastes 3:18-20; 9:5, 10; Ezequiel 18:4.

Hinunoa, ang Bibliya nagtudlo nga ang tawo mismo maoy usa ka kalag, usa ka buhi mamatay nga linalang. (Genesis 2:7) Apan, ang Pulong sa Diyos nagtanyag usab ug maanindot nga paglaom alang sa mga patay. Kini nagtudlo nga dunay “pagkabanhaw sa matarong ug sa mga dili-matarong.” (Buhat 24:15) Ang Bibliya naghimo ug labaw pa kay sa pag-angkon lamang nga adunay pagkabanhaw. Kini nasudlan ug sinulat nga mga asoy sa nakasaksi mismo sa daghang pagkabanhaw. (Juan 11:17-47; 1 Corinto 15:3-6) Nan, pagkakatingalahan sa mga palaaboton sa minilyon nga nangabuhi ug nangamatay sa daghan nang katuigang miagi!

[Hulagway sa panid 13]

Mga lungon sa Karajia (ibabaw)

[Credit Line]

[Hulagway sa panid 13]

Mga torre nga lubnganan nga 12 metros ang gitas-on, duol sa Lake Titicaca

[Credit Line]

[Mga hulagway sa panid 14]

Ang miyelo nga lawas sa batang babaye nakit-an sa bukid sa Andes

Ang mga arkeologo nakakalot ug 2,200 ka mummy duol sa Lima

[Credit Lines]

PAGMATA!