Apay nga Agepanda ti Bato iti Blarney?

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY IRELAND

SIGUN iti maysa a sarsarita, adda lalaki nga agpigpigerger a timmakder iti saklang ni Reyna Elizabeth I iti England. Kaidandanonna ti dakes a damag manipud iti maysa a panguluen ti Ireland ket impagarupna no makaunget ti reyna. Ngem pagammuan ta nagpaggaak ti reyna sana kinuna: “Gagangay a kasta ti ibaga ti panguluen ti Blarney. Dina paypaysuen ti aniaman nga ibagana!” Dagus a kimmalma ti kasasaad.

Ti reyna a nagturay nanipud 1558 agingga iti 1603 mabalin a dina impagarup a gapu iti dayta nga imbagana, timmaud ti naisalsalumina a tradision ditoy Ireland​—ti panangagep iti maawagan a Bato iti Blarney. Kada tawen, rinibu ti mapan iti bassit nga ili ti Blarney, a sumagmamano a kilometro iti amianan ti siudad ti Cork, tapno aramidenda daytoy karkarna a ritual. Agepanda ti bato ta pagarupenda a lumaingda nga agsao no aramidenda dayta.

Ania ti adda iti likudan daytoy a sarsarita? Ket kasano a nangrugi ti panangagep iti daytoy a bato? Tapno maammuantayo dagiti sungbat, masapul nga ammuentayo dagiti napasamak iti napalabas a dandani sangaribu a tawen.

Kastilio a Nabayagen ti Pakasaritaanna

Sakbay a naibangon ti Kastilio iti Blarney idi maika-10 a siglo K.P., daytat’ bassit laeng a kayo a sarikedked. Idi agangay, daytat’ nasukatan iti pasdek a naaramid iti bato. Idi ngalay ti maika-15 a siglo, ti pamilia MacCarthy pinagbalinna ti kastilio a bassit a nasarikedkedan nga ili. Dayta ti kalalagdaan idi a kastilio iti dayta a paset ti Ireland. Lima ket kagudua a metro ti kapuskol ti adu a pader a naaramid iti bato.

Ti panguluen ti pamilia a ni Cormac MacCarthy, a nagbiag idi 1411 agingga iti 1494, kayatna ti mangibati iti permanente a pakalaglagipan kenkuana. Isu a nangpili iti nagdakkel a tisa a bato a nakitikitan iti Latin a no maipatarus ket, “Ti Mannakabalin a ni Cormac MacCarthy ti nangisaad kaniak idi 1446 K.P.” Dagiti mason ti nangyuli iti daytoy a bato iti dakkel a torre ti Kastilio iti Blarney. Idi damo, maysa laeng dayta a simple a pakalaglagipan a tapi. Sa la nangrugi a nainaig dayta iti nalamuyot ken nalaing a panagsao nasurok a maysa a siglo kalpasanna.

No Kasano a Nainaig ti Blarney iti Nalamuyot a Panagsao

Nupay mabalin a nanaynayonan ti sarsarita a nadakamat itay ngem iti aktual a napasamak, adda kaarngi dayta idi a tiempo. Kayat ni Reyna Elizabeth nga agpaituray kenkuana dagiti panguluen ti Ireland. Nangorganisar ti pamilia MacCarthy iti rinibu a soldado a lumaban uray maminsan laeng kas panangsuportarna iti reyna. Isu nga agtalek ti reyna a nalaka a makombinsir nga agpaituray a naan-anay kenkuana ti agturturay a panguluen ti pamilia MacCarthy a ni Cormac McDermod MacCarthy.

Gapu ta saan a mismo a ni Reyna Elizabeth ti nakisarita, natural laeng a nangdutok iti diputado nga agserbi a pannakabagina. Sigun iti libro a The Blarney Stone, idi nangibaon ti diputado  kadagiti opisial a mangkombinsir ken ni MacCarthy nga agpaituray iti reyna, nakablaawanda iti “atiddog, nagpintas ken manglamlamiong a sasao a napnuan kari ngem saan a pulos a natungpal.”

Idi agangay, sigun iti salaysay, ti diputado ni Reyna Elizabeth ti nakisarita a mismo ken ni MacCarthy. Kalpasanna, napan idiay England tapno ipadamagna a mismo dayta iti reyna. Ammona a di kayat ti reyna a denggen ti ipadamagna​—a ni MacCarthy ket “nagkiddaw manen iti ad-adu pay a tiempo” tapno agpabalakad kadagiti mamagbaga kenkuana.

Kalpasan ti damo a reaksion ti reyna, a nadeskribir iti pangrugian daytoy nga artikulo, adda insingasingna maipapan iti baro a sao nga inusarna. “Masapul nga ibagatayo dayta a sao [blarney] ken ni Maestro Shakespeare! Mausarna dayta kadagiti putarenna,” kinuna ti reyna. * No agpayso daytoy a sarsarita, ni ngarud Reyna Elizabeth ti nangirugi iti pannakausar ti sao a “blarney” para iti “nalamuyot a panagsao wenno pananglamiong.” Sigun iti maysa a reperensia, ti “blarney” tuktukoyenna ti “panangartiok wenno pananglamiong wenno natured a panagsao iti di umiso.”

Aniaman ti agpayso a napasamak, idi 1789, adun ti nakaitured a mangagep iti Bato iti Blarney. Gapu iti nakaisaadan ti bato iti pader ti kastilio, peligroso dayta para iti asinoman a sangaili a mangpadas a mangagep iti dayta. Isu nga idi natarimaan ti kastilio, nayakar ti bato iti disso a nalaklaka a madanon. Idi agangay, dagiti makinkua iti kastilio sinukatanda ti bato ni MacCarthy iti bato a nakaikitikitan ti mismo a naganda.

Panangpasiar iti Kastilio

Itay nabiit, pinasiarmi ti kastilio. Ti dakkel a torre nga addaan iti nalatak itan a Bato iti Blarney ti kangrunaan a makita. Simrekkami iti torre ket inulimi ti daanen ken nagkawikaw nga agdan sa idi agangay, nakadanonkami iti sango ti bassit ken akikid a ruangan. Ti Bato iti Blarney ket adda iti bangir a pader.

Medio immasidegkami tapno makitami ti maysa a babai a mangagep iti bato. Masapul nga agidda iti rabaw ti wangawangan nga agarup sangapulo a pie ti kaatiddogna ken dua a pie ti kaakabana. “Saanka a pulos a maan-ano,” kinuna ti katulongan. “Saanka a matnag iti giwang ta adda dagiti natalged a rehas a naikabit kadagitoy a wangawangan. Uray ta tenglenka a naimbag!”

Inyabante ti babai ti ulona sa kimpet iti dua a landok a pagkaptan a naikabil iti pader iti ngatuen ti bato. Pagammuan ta dimin makita ti ulona bayat nga immabante pay sana imbaba nga umuna ti ulona iti giwang. Dimmenden pay tapno maagepanna ti bato. Idi buybuyaenmi, natannawaganmi ti abagana a dandani 25 a metro ti kangatona manipud iti daga!

Inagepanna a dagus ti bato sana inyatras ti bagina babaen kadagiti landok a pagkaptan. Babaen ti panangatibay ti katulongan, nabaelanna ti nagtugaw ken nagtakder kalpasanna. Oras metten tapno aramiden dayta ti sumaganad a mannakigasanggasat!

Tinan-awanmi ti bato ken nadlawmi a kimmupasen. “Talaga a kasta ti itsura ti bato,” inlawlawag ti katulongan, “gapu ta nagadun ti tao a nangagep iti dayta iti adun a tawen. Ngem dikay madanagan,” impasarunsonna, “ta mamimpat wenno maminlima a dalusanmi dayta iti kada aldaw!”

Addan dagiti nakapila tapno sumarunoda nga umagep. Saanmi a pinadas ti tradision ta kasla nagamporan iti an-anito, panagulbod ken nalabit, uray pay iti espiritismo. Makapainteres ta sigun iti sabali pay a sarsarita, nangrugi ti intero a tradision idi adda baket a nangted iti pannakabalin a kinalaing nga agsao iti ari a nangalaw kenkuana manipud iti pannakalmesna. Isu nga imbes a makipasetkami, kinasaritami ti maysa kadagiti nagpasiar a kalkalpasna nga immagep iti bato ket dinamagmi no talaga a patienna a limmaingen nga agsao wenno manglamiong.

“Saan!” kinunana. Naayatan la gayam a nangaramid iti dayta ken nalabit dina pinanunot ti kaipapanan ti inaramidna. Kas iti nagadu nga agpasiar iti daytoy a historiko a lugar, kayatna laeng nga ipadamagto kadagiti gagayyemna a naagepanna ti Bato iti Blarney!

[Footnote]

[Ladawan iti panid 18]

Ti torre ti Kastilio iti Blarney