Waarom kussen ze de Blarney Stone?

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN IERLAND

HET verhaal gaat dat een man bevend voor koningin Elizabeth I van Engeland stond. Hij had net slecht nieuws overgebracht van een Ierse hoofdman en verwachtte dat ze woedend zou worden. Onverwacht begon de koningin echter te schateren en riep: „Dat is echt Blarney. Hij meent nooit wat hij zegt!” Ineens was de spanning verdwenen.

De koningin, die van 1558 tot 1603 regeerde, had waarschijnlijk nooit verwacht dat er door die opmerking een unieke traditie in Ierland zou ontstaan — het kussen van de zogenaamde Blarney Stone. Elk jaar komen duizenden toeristen naar het plaatsje Blarney, enkele kilometers ten noorden van de stad Cork, om dit vreemde ritueel uit te voeren. Ze kussen de steen omdat ze daardoor een gave zouden krijgen — de gave van welsprekendheid.

Wat is de achtergrond van de legende? En hoe is het gebruik van het kussen van de steen ontstaan? Voor het antwoord hierop moeten we bijna tien eeuwen teruggaan in de tijd.

Een kasteel met een lange geschiedenis

Blarney Castle dateert uit de tiende eeuw, maar was toen slechts een klein houten vestingwerk. Na verloop van tijd werd het vervangen door een degelijker, stenen gebouw. Tegen het midden van de vijftiende eeuw had de familie MacCarthy het kasteel uitgebouwd tot een vestingstadje. Het was in die tijd het meest versterkte kasteel in dat deel van Ierland. Veel van de stenen muren waren wel vijf en een halve meter dik.

Het hoofd van de familie, Cormac MacCarthy, die van 1411 tot 1494 leefde, wilde een blijvende gedachtenis aan zichzelf achterlaten. Dus koos hij een groot blok kalksteen uit en liet er in het Latijn een inscriptie in maken, die vertaald luidde: „Cormac MacCarthy de Sterke heeft mij in 1446 in het jaar onzes Heren laten bouwen.” Deze steen werd door metselaars hoog in de grote toren van Blarney Castle ingemetseld. In het begin diende hij alleen als een doodgewone gedenksteen. Hij zou pas een eeuw later met vleiende, vlotte spraak worden geassocieerd.

Blarney en vleiende spraak

Hoewel de aan het begin vermelde legende misschien meer op fictie dan op feiten gebaseerd is, past hij wel in de context van die tijd. Koningin Elizabeth wilde dat de Ierse hoofdmannen trouw waren aan de Engelse troon. De familie MacCarthy had duizend soldaten bij elkaar gebracht die ten minste één veldslag ten behoeve van haar hadden geleverd. Dus was de koningin er zeker van dat Cormac McDermod MacCarthy, die toen hoofd van de familie MacCarthy was, er makkelijk toe gebracht zou kunnen worden om haar absoluut loyaal te zijn.

Omdat koningin Elizabeth niet zelf onderhandelingen kon voeren, zal ze uiteraard een afgevaardigde hebben aangesteld om in haar naam te spreken. Toen de afgevaardigde beambten stuurde om te proberen MacCarthy over te halen trouw aan de koningin te zweren, werden ze volgens het verhaal in het boek The Blarney Stone onthaald met „lange, vlotte, vleiende  toespraken, die veelbelovend waren maar weinig concreets opleverden”.

Volgens het verhaal ging de afgevaardigde van koningin Elizabeth uiteindelijk zelf naar MacCarthy om met hem te praten. Daarna reisde hij naar Engeland om persoonlijk bij de koningin verslag uit te brengen. Hij wist dat ze niet blij zou zijn met het nieuws dat hij bracht, namelijk dat MacCarthy weer eens had „gesmeekt om meer tijd” zodat hij verder advies bij zijn raadgevers kon inwinnen.

Na de eerste reactie van de koningin, waarvan in het begin van dit artikel melding werd gemaakt, deed ze een voorstel betreffende de nieuwe uitdrukking die ze net had gebruikt. „We zouden dat woord [blarney] aan meester Shakespeare * moeten vertellen! Het is echt een woord voor hem”, zei ze. Als de legende waar is, introduceerde koningin Elizabeth dus het gebruik van het woord „blarney” voor vleiende spraak, geslijm of het schaamteloos vertellen van leugens.

Hoe het ook zij, het kussen van de Blarney Stone was tegen 1789 al ingeburgerd bij degenen die het aandurfden. Vanwege de plaats van de steen in de kasteelmuur was het voor elke bezoeker gevaarlijk om te proberen hem te kussen. Dus toen het kasteel werd gerenoveerd, werd de steen naar de huidige, meer toegankelijke plek verplaatst. Na enige tijd vervingen de eigenaars van het kasteel de steen van MacCarthy door een andere met hun eigen inscriptie.

Een bezoek aan het kasteel

Onlangs hebben we het kasteel bezocht. De grote toren met de nu beroemde Blarney Stone valt meteen op. We gingen de toren in en beklommen de wenteltrap met uitgesleten stenen treden. Helemaal boven kwamen we via een kleine, smalle deuropening weer buiten uit. De Blarney Stone bevond zich in een muur aan de overzijde.

We gingen dichterbij staan en keken toe hoe een vrouw de steen kuste. Ze moest op haar rug gaan liggen met haar hoofd en schouders boven een opening van ongeveer drie bij één meter. „Het is echt veilig, hoor”, zei de suppoost. „U kunt niet door het gat vallen omdat er voor de veiligheid stevige tralies zijn aangebracht. Ik heb u in elk geval goed vast!”

De vrouw strekte haar armen boven haar hoofd en greep twee ijzeren spijlen vast die in de muur boven de steen waren bevestigd. Vervolgens leek haar hoofd te verdwijnen naarmate ze steeds verder achteroverleunde en zich, met haar hoofd naar beneden, in de opening liet zakken. Centimeter voor centimeter kwam ze dichter bij de steen om die te kussen. We keken over haar schouders en zagen dat ze zo’n 25 meter boven de grond hing!

Ze kuste de steen zo snel mogelijk en begon zich daarna met behulp van de ijzeren spijlen weer op te trekken. Met een beetje hulp van de suppoost slaagde ze erin weer in zitpositie te komen en vervolgens kon ze opstaan. Het was de beurt aan de volgende avonturier om dezelfde acrobatische toeren uit te halen!

We keken naar beneden naar de steen en bemerkten dat hij helemaal verkleurd was. „De steen ziet er zo uit”, legde de suppoost uit, „omdat zo veel mensen hem door de jaren heen hebben gekust. Maar maak u geen zorgen,” voegde hij eraan toe, „we houden de steen schoon door hem elke dag vier of vijf keer te wassen!”

Er stonden al weer anderen in de rij hun beurt af te wachten. We waren niet van plan het zelf te proberen — de traditie leek te veel doortrokken van bijgeloof, leugens en misschien zelfs wel spiritisme. Het is interessant dat volgens een andere legende de hele traditie ontstond toen een oud vrouwtje door middel van een toverformule welsprekendheid gaf aan een koning die haar van de verdrinkingsdood had gered. Dus in plaats van mee te doen, vroegen we de bezoekster die net de steen had gekust of ze echt geloofde dat ze nu de gave van vlotte, vleiende spraak had verkregen.

„Welnee!”, zei ze. Ze had het alleen voor de grap gedaan en had blijkbaar niet veel nagedacht over de betekenis ervan. Net als veel andere bezoekers van deze historische plaats wilde ze gewoon tegen haar vrienden kunnen zeggen dat ze de Blarney Stone gekust had!

[Voetnoot]

[Illustratie op blz. 18]

De toren van Blarney Castle