Vantshwa Va Vutisa . . .

Ku Vuriwa Yini Hi Tindhawu Ta Mincino Ta Ni Vusiku Ta Vantshwa?

“Ndzi ni xikongomelo xo ya kwalaho—ndzi yela ku ya tiphina swinene.”—Shawn.

“Ndzi fanele ndzi vula ntiyiso, a swi tsakisa—a ku nga ri ntsako a ku ri tanani mi ta vona! He we, a ku ciniwa, a ku ciniwa vusiku hinkwabyo.”—Ernest.

TINDHAWU TA MINCINO ta vantshwa se ti rhandziwa ngopfu malembe lawa. Vantshwa vo tala lava lavaka ku titsakisa a va heli etindhawini leti.

Ina, hinkwerhu ha swi lava ku titsakisa. Naswona Bibele yi vula leswaku ku ni “nkarhi wa ku titsakisa” swin’we ni “nkarhi wa ku cina.” (Eklesiasta 3:4, Today’s English Version) Kambe, xana tindhawu ta mincino ta vantshwa ti nyikela vuhungasi lebyinene? Kumbe, xana xi kona xivangelo lexi twalaka xa ku ehleketisisa kahle hi nga si ya eka tindhawu to tano?

“Swinkhubyana Leswi Nga Lawulekiki”

Hambileswi Bibele yi nga swi soliki swinkhubyana leswinene, kambe ya hi lemukisa hi “minkhuvo ya huwa” kumbe “swinkhubyana leswi nga lawulekiki.” (Vagalatiya 5:19-21, Byington) Eminkarhini ya Bibele, minkhuvo ya huwa hakanyingi a yi endla leswaku vanhu va tsandzeka ku tikhoma. Muprofeta Esaya u tsarile: “Khombo eka lava pfukaka nimpundzu swinene va lava swakunwa leswi pyopyaka, lava tshamaka kukondza ku va vusiku, va kala va hisiwa hi vhinyo! Kutani eminkhubyeni ya vona ku kumeka haripa ni xitende, xingomana ni xitiringo ni vhinyo; kambe ntirho wa Yehovha a va wu languti.”—Esaya 5:11, 12.

Eminkhubyeni leyi a ku tirhisiwa “swakunwa leswi pyopyaka” ni vuyimbeleri lebyi nga ni pongo swinene. A yi sungula nimpundzu yi famba ni dyambu ri kondza ri ya ku tlomu! Nakambe, xiya leswaku vanhu lava a va ri kwalaho a va tikhoma onge Xikwembu a xi kona! Kutani, a swi hlamarisi leswi Xikwembu a xi nga lavi ku twa nchumu hi minkhuvo yo tano. Kambe, Xikwembu xi titwa njhani hi leswi swi endlekaka eka vunyingi bya tindhawu teto namuntlha?

A hi anekeni mhaka. Phela, eka tin’wana ta tindhawu teto, ku ciniwa hi ndlela leyi kombisaka madzolonga. Buku yin’wana yi vula leswaku  macinelo lawa “ma sungule exikarhi ka va-1980 endzhakunyana ka macinelo ya vuharhi ya le United States. Ma sukele . . . eka macinelo ya ku cina hi ndlela ya ku chayisana ka vacini.” Macinelo wolawo a ma katsa ku tlula u ya ehenhla ni le hansi, nhloko yi ri karhi yi ninginisiwa swinene naswona vacini va chayisana. A va tshoveka mavoko ni milenge naswona va va ni timbanga, hi hala tlhelo a va vaviseka elongweni ni le nhlokweni. Van’wana va landze maxaka. Tlhandlakambirhi, etindhawini tin’wana vanhu a va tlakusiwa va va ehenhla ka ntshungu, va famba ehenhla ka tinhloko ta ntshungu va tlakuse mavoko onge hiloko va famba ehenhla ka lwandle. Vo tala lava a va famba ehenhla ka ntshungu va wele ehansi, kutani va vaviseka. A swi tolovelekile leswaku vanhwanyana va wa kutani va khoma-khomiwa swirho swa rimbewu.

Handle ko kanakana, Xikwembu xa swi nyenya swiendlo swo tano. Phela, Rito ra xona ri lerisa Vakreste leswaku va “hambana ni ku nga xiximi Xikwembu ni ku navela ka misava, ni ku hanya hi mianakanyo yo hluteka.”—Tito 2:12.

Vuyimbeleri Ni Swidzidzirisi

Nakambe, xiya vuyimbeleri lebyi tirhisiwaka etindhawini teto. Tin’wana ti tirhisa vuyimbeleri bya rhok lebyi sivaka ni tindleve hi pongo kumbe lebyi ngo gi, gi, gi swin’we ni marito ya nhlambha. Kambe etindhawini to tano to tala, ku rhandziwa ngopfu vuyimbeleri bya rhep ni bya hip-hop. Vuyimbeleri lebyi na byona byi taleriwe hi timhaka ta rimbewu, madzolonga ni vuxandzuki. Xana ku yingisela vuyimbeleri byo tano endhawini yo bihisa xileswi swi nga ku khumba? David Hollingworth, mutsundzuxi etimhakeni ta le tigigini, u te: “Vuyimbeleri byi nga n’wi khumba swinene munhu emianakanyweni. Loko vanhu va tele, byi nga va susumetela ku va ni ntshiva.” A swi hlamarisi leswi ku pfukeke madzolonga etindhawini ta mincino emadorobeni yo tala ya le United States. Vanhu vo tala va vona onge ma vangiwe hi vuyimbeleri lebyi a byi ndhundhuzela manyala ni mahanyelo ya tihanyi. *

Emalembeni ya sweswinyana, se swi tolovelekile leswaku ku tirhisiwa swidzidzirisi etindhawini teto. Mulavisisi un’wana u vule leswaku “ndhawu yi rhandziwa ngopfu loko yi ri ni swidzidzirisi swo hambana-hambana . . . yi endle leswaku mincino yi va ni ndhuma.” Entiyisweni, ku ni swidzidzirisi leswi tiviwaka tanihi swidzidzirisi swa ku cina. Van’wana lava talaka ku ya etindhawini ta ku cina va tirhisa swidzidzirisi swo hambana-hambana. Swidzidzirisi leswi talaka ku pfanganisiwa i ketamine (leyi nakambe yi vuriwaka K wo hlawuleka), leyi nga endlaka leswaku munhu a vonaka onge a nga pfukanga kahle enhlokweni, a va ni mijamu-jamu naswona fambiselo rakwe ra misiha ri onhaka. Methamphetamine yi nga ha endla leswaku munhu a lahlekeriwa hi dzano, a va ni madzolonga naswona yi nga ha vavisa mbilu kumbe fambiselo rakwe ra misiha. Xidzidzirisi lexi endliwaka ngopfu hi amphetamine hi lexi vuriwaka ecstasy. Xi nga ha endla leswaku munhu a pfilunganyeka, a va ni gome, mbilu yi ba hi rivilo, a va ni nsusumeto wa le henhla wa ngati naswona miri wu hisa ngopfu. Van’wana lava a va tirhisa ecstasy se va file.

Ku tirhisa swidzidzirisi a swi fambisani ni xileriso xa Bibele lexi vulaka leswaku hi “[tibasisa] eka swilo hinkwaswo leswi nyamisaka nyama ni moya.” (2 Vakorinto 7:1) Xana i vutlhari ku ya endhawini leyi ku tirhisiwaka ngopfu swidzidzirisi eka yona?

 Vunakulobye Byo Biha

Tsundzuka xilemukiso lexi xi talaka ku tshahiwa: “Vunakulobye byo biha byi onha mikhuva leyi pfunaka.” (1 Vakorinto 15:33) Vantshwa vo tala lava nga heriki hala tindhawini ta mincino va vonaka va nga ri na mhaka ni ku tsakisa Xikwembu, ku fana ni vanhu lava a va ku Xikwembu a xi kona eminkarhini ya Bibele. Entiyisweni, vo tala va nga ha hlamuseriwa tanihi “lava rhandzaka mintsako ku ri ni ku rhandza Xikwembu.” (2 Timotiya 3:4) Xana hakunene wa swi lava ku va ni vuxaka lebyikulu ni ntlawa wolowo?

Van’wana va nga ha vula leswaku ku ya endhawini yoleyo ni vantshwa lava nga Vakreste swi hunguta khombo leri. Hambiswiritano, vantshwa lava nga Vakreste lava hakunene va nga “xikombiso xa lava tshembekaka . . . eku tikhomeni” a va nge yi endhawini yoleyo. (1 Timotiya 4:12) Hambiloko vantshwa lava nga Vakreste vo ya endhawini yoleyo kutani va fika va tshama swin’we, kambe vuyimbeleri ni xiyimo lexo biha xa kwalaho xi ta va xa ha ri kona. Va nga ha tikuma va nga xi tivi lexi va nga xi endlaka loko van’wana va va rhamba leswaku va cina na vona. Vantshwa van’wana va tikuma va ri enyimpini! Bibele yi vurisile loko yi ku: “Loyi a fambaka ni vanhu vo tlhariha u ta tlhariha, kambe loyi a tirhisanaka ni lavo hunguka, a swi nge n’wi fambeli kahle.”—Swivuriso 13:20.

Macinelo Lama Pfuxaka Nyanyuko Wa Rimbewu

Yinhla yin’wana i ncino hi woxe. “Macinelo lama nga tolovelekangiki” se ma rhandziwa ngopfu masiku lawa, ma rhandziwa ngopfu-ngopfu hi vantshwa eUnited States. Hi ntolovelo, ku ciniwa hi vuyimbeleri bya hip-hop lebyi nga ni marito lama phyandlaselaka nhlambha. Tlhandlakambirhi, ncino wa kona wu endliwa hi ndlela leyi encenyetaka timhaka ta masangu. Hi swona leswi endleke leswaku macinelo lawa ma hlamuseriwa tanihi ‘ku endla rimbewu mi ambarile.’

Xana vantshwa va Vakreste va nga swi tsakela ku cina hi ndlela leyi? A va nge swi tsakeli loko va lava ku tsakisa Xikwembu, lexi lerisaka leswaku hi ‘balekela vumbhisa.’ (1 Vakorinto 6:18) Van’wana va nga ha ku, ‘Loko hinkwavo va swi endla, a swi bihanga.’ Phela, ndlela leyi vanhu vo tala va endlaka swilo ha yona yi nga ha va yi hoxile. (Eksoda 23:2) Vana ni xivindzi xa ku fularhela tintangha ta wena naswona u hlayisa ripfalo lerinene emahlweni ka Xikwembu!—1 Petro 4:3, 4.

Ku Endla Xiboho

Leswi a swi vuli leswaku macinelo hinkwawo ma hoxile. Bibele yi hi byela leswaku Hosi Davhida a nga ha tikoti hi ku tsaka endzhaku ka loko a tlherisele areka yo kwetsima ya ntwanano eYerusalema, “a a chanchula . . . hi matimba ya yena hinkwawo.” (2 Samuwele 6:14) Exifanisweni xa Yesu xa n’wana wa vusopfa, ntsako lowu veke kona loko a vuya a wu katsa “vuyimbeleri ni ku cina.”—Luka 15:25.

Hilaha ku fanaka, macinelo man’wana ma nga ha va ma amukeleka eka Vakreste endhawini ya ka n’wina. Hambiswiritano, nchumu wa nkoka i ku ringanisela ni ku endla swiboho leswi faneleke. Swi antswa ngopfu ku tsakela vuyimbeleri ni ku cina eswinkhubyanini swa Vukreste tanihi leswi ku nga ni vulanguteri lebyinene ku tlula etindhawini ta mincino ta vantshwa. Eswinkhubyanini leswi languteriwaka kahle swa Vakreste, vantshwa a va kokeli etlhelo va ri voxe, kambe va tsakela vunghana lebyi akaka ni Vakreste lavakulu ni lavatsongo.

Phela, ku nga ha va ni switolo swo dyela eka swona endhawini ya ka n’wina laha ku nga ni vuyimbeleri ni mincino leyi amukelekaka. Kambe, i vutlhari leswaku loko u nga si amukela xirhambo xo ya endhawini yo tano, u tivutisa swivutiso swo kota leswi: Xana ndhawu leyi yi dume ha yini? Xana i ya vantshwa ntsena? Loko swi ri tano, xana xiyimo xa kona xi ta va xi ri xinene? Xana ku ta tlangiwa vuyimbeleri bya njhani? Ku ciniwa njhani kwalaho? Xana vatswari va mina va ta titwa njhani loko ndzi ya endhawini yoleyo? Ku tivutisa swivutiso swo fana ni leswi swi nga ha ku papalatisa khombo.

Shawn, la tshahiweke eku sunguleni u yi katsakanya kahle mhaka leyi. Loko a nga si va Mukreste, a a nga heli etindhawini ta mincino. U ri: “Vanhu vo tala va tikhoma hi ndlela yo biha etindhawini ta mincino. Hakanyingi vuyimbeleri bya kona byi thyakile, mincino ya kona i ya vudlakuta, naswona vo tala va lava va yaka kwalaho va ni swikongomelo swo karhi—swikongomelo swo famba ni un’wana va ya etlela na yena.” Shawn u tshike ku ya etindhawini ta mincino endzhaku ko dyondza Bibele ni Timbhoni ta Yehovha. U boxa mavonelo yakwe, hi ku ya hi ntokoto wo biha lowu a veke na wona: “Vakreste a va fanelanga va ya etindhawini teto.”

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Vantshwa van’wana va tikume va nga ha xi tivi lexi va nga xi endlaka loko va ri etindhawini ta mincino