Πόσο Σπουδαία Είναι η Εκπαίδευση του Παιδιού στα Πρώτα Χρόνια;

Η ΦΛΟΡΕΝΣ ήταν 40 χρονών και ήθελε οπωσδήποτε να αποκτήσει παιδί. Στη διάρκεια της εγκυμοσύνης της, ωστόσο, ένας γιατρός την προειδοποίησε ότι το μωρό της ίσως να γεννιόταν με κάποια διαταραχή της μάθησης. Εκείνη δεν πτοήθηκε, και γέννησε ένα υγιές μωρό.

Λίγο μετά τη γέννηση του γιου της, του Στίβεν, η Φλόρενς άρχισε να του διαβάζει και να του μιλάει σε κάθε ευκαιρία. Καθώς εκείνος μεγάλωνε, έπαιζαν παιχνίδια, πήγαιναν εκδρομές, έκαναν διάφορες πράξεις αριθμητικής και τραγουδούσαν. «Ακόμη και την ώρα που τον έκανα μπάνιο, παίζαμε κάτι», θυμάται εκείνη. Τα αποτελέσματα άξιζαν τον κόπο.

Μόλις στα μέσα της εφηβείας του, ο Στίβεν αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι με τιμητικές διακρίσεις. Δύο χρόνια αργότερα, σε ηλικία 16 χρονών, τελείωσε τη νομική και, σύμφωνα με τη βιογραφία του, έγινε αργότερα ο νεότερος δικηγόρος στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η μητέρα του, η Δρ Φλόρενς Μπάκους​—πρώην εκπαιδευτικός και συνταξιούχος σχολική σύμβουλος—​έχει αφιερώσει πολύ χρόνο στη μελέτη της μάθησης κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού. Είναι πεπεισμένη ότι η προσοχή και τα ερεθίσματα που έδωσε στο γιο της όταν ήταν βρέφος άλλαξαν το μέλλον του.

Φύση και Ανατροφή

Ένα ζήτημα στο οποίο επικρατεί σημαντική αντιλογία ανάμεσα στους παιδοψυχολόγους τα πρόσφατα χρόνια είναι ο ρόλος που παίζει στην ανάπτυξη του παιδιού η «φύση», δηλαδή αυτά που έχει κληρονομήσει το παιδί, και η «ανατροφή», η αγωγή και η εκπαίδευση που έχει λάβει. Οι περισσότεροι ερευνητές είναι πεπεισμένοι ότι η ανάπτυξη του παιδιού επηρεάζεται από έναν συνδυασμό αυτών των δύο παραγόντων.

Ο ειδικός σε θέματα ανάπτυξης του παιδιού Δρ Τζ. Φρέιζερ Μάσταρντ εξηγεί: «Αυτό που γνωρίζουμε τώρα από κλινικές παρατηρήσεις είναι ότι οι εμπειρίες στις οποίες εκτίθεται ένα παιδί τα πρώτα χρόνια της ζωής του επηρεάζουν τον τρόπο ανάπτυξης του εγκεφάλου του». Η καθηγήτρια Σούζαν Γκρίνφιλντ δηλώνει παρόμοια: «Γνωρίζουμε, λόγου χάρη, ότι στους βιολιστές αναπτύσσεται περισσότερο η περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται με τα δάχτυλα του αριστερού χεριού από ό,τι στους άλλους ανθρώπους».

 Τι Είδους Εκπαίδευση Πρέπει να Δοθεί

Ωθούμενοι από αυτές τις διαπιστώσεις, πολλοί γονείς, όχι μόνο κάνουν το παν για να στείλουν τα παιδιά τους στον καλύτερο παιδικό σταθμό, αλλά και ξοδεύουν αφειδώς χρήματα για μαθήματα μουσικής και καλών τεχνών. Ορισμένοι πιστεύουν ότι, αν ένα παιδί εξασκείται στα πάντα, όταν μεγαλώσει θα είναι σε θέση να κάνει τα πάντα. Τα προγράμματα ιδιαίτερων μαθημάτων και τα νηπιαγωγεία αυξάνονται. Μερικοί γονείς είναι διατεθειμένοι να κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους προκειμένου να έχουν τα παιδιά τους το προβάδισμα έναντι των άλλων παιδιών.

Αποδεικνύεται άραγε από κάθε άποψη ωφέλιμη τέτοιου είδους αφοσίωση; Μολονότι ίσως φαίνεται ότι προσφέρεται στα παιδιά ένα είδος ανατροφής που τους ανοίγει απεριόριστες ευκαιρίες, σε πολλές περιπτώσεις αυτά τα παιδιά στερούνται το καθοριστικό μέρος της μαθησιακής εμπειρίας το οποίο επιτυγχάνεται μέσω του ελεύθερου παιχνιδιού. Το αυθόρμητο παιχνίδι, λένε οι εκπαιδευτικοί, κεντρίζει τη δημιουργικότητα και αναπτύσσει τις κοινωνικές, διανοητικές και συναισθηματικές ικανότητες του παιδιού.

Μερικοί ειδικοί σε θέματα ανάπτυξης του παιδιού πιστεύουν ότι το παιχνίδι υπό την καθοδήγηση του γονέα δημιουργεί ένα νέο είδος προβληματικού παιδιού​—τα παιδιά που η ζωή τους ρυθμίζεται με κάθε λεπτομέρεια από τους γονείς, που είναι αγχωμένα και κυκλοθυμικά, που δεν μπορούν να κοιμηθούν και που παραπονιούνται για κάθε λογής πόνους. Ένας ψυχολόγος επισημαίνει ότι πολλά από αυτά τα παιδιά, όταν φτάνουν στην εφηβεία, δεν έχουν μάθει να αναπτύσσουν ικανότητες επίλυσης προβλημάτων και είναι «εξαντλημένα, αντικοινωνικά και στασιαστικά».

Έτσι λοιπόν, πολλοί γονείς βρίσκονται σε σύγχυση. Θέλουν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να φτάσουν στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Ωστόσο, μπορούν να διακρίνουν πόσο ανόητο είναι να επιβάλλουν στα μικρά παιδιά πολύ έντονους και γρήγορους ρυθμούς. Υπάρχει τρόπος να βρεθεί μια λογική ισορροπία; Ποιες δυνατότητες ανάπτυξης έχουν τα μικρά παιδιά, και πώς μπορούν αυτές να καλλιεργηθούν; Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να εξασφαλίσουν την επιτυχία των παιδιών τους; Τα επόμενα άρθρα θα ασχοληθούν με αυτά τα ερωτήματα.

[Εικόνα στη σελίδα 3]

Οι εμπειρίες στα πρώτα χρόνια της ζωής μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου ενός παιδιού

[Εικόνα στη σελίδα 4]

Το παιχνίδι κεντρίζει τη δημιουργικότητα και αναπτύσσει τις ικανότητες του παιδιού