Προφυλάξτε το Δέρμα Σας!

«Οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν τον πολύ υπαρκτό κίνδυνο που εγκυμονεί ο ήλιος . . . καθώς και τη βλάβη που μπορεί να προκαλέσει στο DNA του δέρματος. Η συσσώρευση αυτής της βλάβης μπορεί να οδηγήσει στην ωρολογιακή βόμβα που λέγεται καρκίνος του δέρματος».​—Δρ Μαρκ Μπιρτς-Μέιτσιν, ειδικός στον καρκίνο του δέρματος.

ΤΟ ΔΕΡΜΑ είναι το μεγαλύτερο όργανο του σώματος, και καταλαμβάνει επιφάνεια ίση με 1,8 τετραγωνικά μέτρα περίπου στο μέσο άντρα και 1,6 τετραγωνικά μέτρα στη μέση γυναίκα. Περιέχει υποδοχείς που αντιδρούν στον πόνο, στο άγγιγμα και στη θερμοκρασία. Το δέρμα είναι η πρώτη γραμμή άμυνας του σώματος απέναντι στη θερμότητα, στο κρύο και στους τραυματισμούς, καθώς και στις τοξίνες, στις χημικές ουσίες και στους ρύπους. Κάνει το σώμα αδιαπέραστο από το νερό και στεγανό. Ωστόσο, το δέρμα έχει έναν πιθανό εχθρό​—τον ήλιο. Δεν είναι, όμως, το ηλιακό φως απαραίτητο για τη ζωή;

Ναι, είναι. Τα φυτά, από τα οποία εξαρτόμαστε, χρειάζονται το φως του ήλιου για να αναπτυχθούν. Επιπλέον, μικρές ποσότητες ηλιακού φωτός διεγείρουν το σώμα ώστε να παράγει βιταμίνη D, η οποία μεταβολίζει το ασβέστιο, με αποτέλεσμα τη διαμόρφωση ισχυρών οστών. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι, αν το λίγο είναι καλό, το περισσότερο είναι καλύτερο. Ο ήλιος παράγει υπεριώδη (UV) ακτινοβολία, η οποία μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη στο δέρμα. Ένα αποτέλεσμα είναι η πρόωρη γήρανση.

Το βιβλίο Πώς να Προφυλάξετε το Δέρμα Σας (Saving Your Skin) προειδοποιεί για έναν ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο: «Το υπεριώδες φως βλάπτει το DNA [το γενετικό υλικό που ελέγχει τις δραστηριότητες των κυττάρων, όπως την κυτταρική διαίρεση], προκαλεί ανοσοκαταστολή και μπορεί να ενεργοποιήσει χημικές ουσίες στο σώμα οι οποίες διεγείρουν την αλυσίδα των διεργασιών που οδηγούν στον καρκίνο». Η λέξη «καρκίνος» προξενεί φόβο. Αλλά πόσο διαδεδομένος είναι ο καρκίνος του δέρματος; Υπάρχει λόγος για ανησυχία;

Καρκίνος του Δέρματος​—Σύγχρονη Μάστιγα

Το Εγχειρίδιο Μερκ (The Merck Manual) αναφέρει ότι αυτή είναι η συνηθέστερη μορφή καρκίνου στον κόσμο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο 1 στους 6 με 7 ανθρώπους προσβάλλεται από κάποια μορφή καρκίνου του δέρματος. Και τα ποσοστά αυξάνουν. Σύμφωνα με τον Δρ Ι. Γουίλιαμ Λέιν στο βιβλίο Η Απάντηση στον Καρκίνο του Δέρματος (The Skin Cancer Answer), «εκτιμάται τώρα ότι το 50 τοις εκατό των ατόμων που φτάνουν στην ηλικία των εξήντα πέντε ετών θα παρουσιάσουν κάποια μορφή καρκίνου του δέρματος». Το κακόηθες μελάνωμα προκαλεί περίπου 7.500 θανάτους κάθε χρόνο σε εκείνη τη χώρα και παρουσιάζει αύξηση, σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Δερματολογίας. Οι σκουρόχρωμοι άνθρωποι προσβάλλονται σε μικρότερο βαθμό από καρκίνο του δέρματος, αλλά και αυτοί επίσης κινδυνεύουν.

Γιατί έχει γίνει τέτοια μάστιγα ο καρκίνος του δέρματος; Μολονότι ίσως παίζουν ρόλο πολλοί παράγοντες,  όπως το υψόμετρο, το γεωγραφικό πλάτος, η νεφοκάλυψη και η κατάσταση του στρώματος του όζοντος, ο κύριος υπαίτιος μπορεί απλώς να είναι η υπερβολική έκθεση στον ήλιο. Ο τρόπος ζωής έχει αλλάξει. Οι διακοπές στην παραλία και οι υπαίθριες μορφές αναψυχής όπως η ορειβασία και το σκι έχουν γίνει πιο δημοφιλείς και πιο προσιτές για τους ανθρώπους που εργάζονται σε εσωτερικούς χώρους. Η μόδα έχει αλλάξει. Ενώ η σεμνότητα υπαγόρευε παλιότερα να φοράνε οι άντρες και οι γυναίκες μακριά μαγιό, τα μαγιό γίνονται ολοένα και πιο αποκαλυπτικά, αφήνοντας εκτεθειμένο μεγαλύτερο μέρος του δέρματος. Ο καρκίνος του δέρματος έχει αυξηθεί ανάλογα. Μήπως οι κάτοικοι της ερήμου, όπως οι Βεδουίνοι, με τους μακριούς, ριχτούς χιτώνες τους και τα καλύμματα του κεφαλιού, γνώριζαν κάτι που φαίνεται να έχει διαφύγει από εμάς;

Καρκίνος του Δέρματος​—Πολύ Υπαρκτός Κίνδυνος

Οι τρεις συνηθέστερες μορφές καρκίνου του δέρματος είναι το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα και το κακόηθες μελάνωμα. Το βασικοκυτταρικό και το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα αρχίζουν στο εξωτερικό στρώμα του δέρματος, το οποίο κατά μέσο όρο έχει πάχος μόλις 1 χιλιοστό. Αυτά τα είδη καρκίνου που δεν είναι μελανώματα προέρχονται, καθώς φαίνεται, από τη χρόνια έκθεση στον ήλιο, όπως συμβαίνει στην περίπτωση των ατόμων που εργάζονται στο ύπαιθρο, και παρουσιάζονται σχεδόν αποκλειστικά σε μέρη του σώματος τα οποία εκτίθενται στον ήλιο, όπως είναι το πρόσωπο και τα χέρια. a Αυτά τα καρκινώματα τείνουν να αρχίζουν ως ένα οζίδιο ή αλλοίωση στο δέρμα η οποία μεγαλώνει, πολλές φορές αιμορραγεί, και δεν επουλώνεται πλήρως. Μπορεί να απλωθεί τοπικά, εισβάλλοντας στο γύρω ιστό. Περίπου το 75 τοις εκατό των καρκίνων του δέρματος είναι βασικοκυτταρικά καρκινώματα. Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα, αν και λιγότερο κοινό, είναι πιο πιθανό να κάνει μετάσταση, δηλαδή να εξαπλωθεί από την αρχική θέση σε άλλα μέρη του σώματος. Η έγκαιρη διάγνωση είναι σημαντική επειδή, μολονότι τα είδη καρκίνου που δεν είναι μελανώματα συγκαταλέγονται στις πιο θεραπεύσιμες μορφές καρκίνου του δέρματος, μπορούν να οδηγήσουν στο θάνατο αν δεν αντιμετωπιστούν.

Τα κακοήθη μελανώματα, τα οποία αποτελούν μόλις το 5 τοις εκατό του συνόλου των καρκίνων του δέρματος, αρχίζουν και αυτά επίσης στο εξωτερικό στρώμα του δέρματος. Ένας από τους κύριους παράγοντες εμφάνισης μελανώματος φαίνεται πως είναι η έντονη, περιστασιακή έκθεση στον ήλιο, όπως συμβαίνει στην περίπτωση των ανθρώπων που εργάζονται σε εσωτερικούς χώρους και οι οποίοι κάνουν διακοπές στον ήλιο. Το 50 τοις εκατό περίπου των μελανωμάτων που είναι κακοήθη εξελίσσονται από μελαγχρωματικούς σπίλους, ιδιαίτερα στο πάνω μέρος της πλάτης και στο κάτω μέρος των ποδιών.

Αυτή η μορφή καρκίνου του δέρματος είναι η πιο θανατηφόρα επειδή, αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, μπορεί να εισχωρήσει στο εσωτερικό στρώμα του δέρματος, στο χόριο, όπου βρίσκονται τα αιμοφόρα αγγεία και η λέμφος. Από εκεί μπορεί να κάνει γρήγορα μετάσταση. Ο ογκολόγος Δρ Λάρι Νέιθανσον λέει: «Το παράδοξο με το μελάνωμα είναι ότι πρόκειται για ασθένεια που θεραπεύεται σε μεγάλο βαθμό όταν αντιμετωπιστεί έγκαιρα. Τουναντίον, όταν κάνει μετάσταση, είναι σχετικά ανθεκτικό στη θεραπεία με φάρμακα ή με ακτινοβολία». Στην πραγματικότητα, μόνο το 2 με 3 τοις εκατό των ασθενών με μεταστατικό μελάνωμα καταφέρνουν να ζήσουν πέντε χρόνια. (Βλέπε πλαίσιο στη σελίδα 7 για τα πρώτα προειδοποιητικά συμπτώματα του μελανώματος.)

Ποιοι κινδυνεύουν να πάθουν καρκίνο του δέρματος; Εκτός από εκείνους που έχουν υποβληθεί σε  χρόνια ή σε έντονη, περιστασιακή έκθεση στον ήλιο, άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα, με ανοιχτόχρωμα μαλλιά και μάτια, με ελιές και φακίδες, καθώς και με οικογενειακό ιστορικό αυτής της ασθένειας κινδυνεύουν ιδιαίτερα. Ο καρκίνος του δέρματος είναι πολύ λιγότερο πιθανό να παρουσιαστεί σε άτομα με σκουρόχρωμη επιδερμίδα. Μήπως αυτό σημαίνει ότι όσο πιο μαυρισμένοι από τον ήλιο είστε, τόσο λιγότερο κινδυνεύετε να προσβληθείτε από καρκίνο του δέρματος; Όχι, επειδή αν και το μαύρισμα είναι η αντίδραση του δέρματος προκειμένου να προστατευτεί από την υπεριώδη ακτινοβολία, το δέρμα υφίσταται βλάβη κατά τη διαδικασία του μαυρίσματος, και η επαναλαμβανόμενη βλάβη αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του δέρματος.

Θεραπευτική Αντιμετώπιση του Καρκίνου του Δέρματος

Ανάλογα με τη μορφή του όγκου, τη θέση του και το μέγεθός του, καθώς και τη θεραπεία που έχει προηγηθεί, υπάρχουν αρκετές μέθοδοι αντιμετώπισης: χειρουργική αφαίρεση, απόξεση, καυτηρίαση με ηλεκτρική βελόνα, κρυοχειρουργική (έκθεση σε ψύχος) και ακτινοθεραπεία. Η δυσκολία έγκειται στο να αφαιρεθούν όλα τα καρκινικά κύτταρα. Μια τεχνική που ονομάζεται χειρουργική του Μος, η οποία περιλαμβάνει αφαίρεση ελεγχόμενη με μικροσκόπιο, είναι αποτελεσματική για την εξάλειψη του βασικοκυτταρικού και του ακανθοκυτταρικού καρκινώματος (με ποσοστό ίασης 95 ως 99 τοις εκατό), ενώ συγχρόνως διατηρεί τη μέγιστη ποσότητα υγιούς ιστού και προκαλεί λιγότερο εμφανείς ουλές. Σε κάθε περίπτωση, ίσως είναι απαραίτητο να γίνει ανάπλαση ιστού.

Το Εθνικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ για τη Γήρανση λέει: «Όλοι οι καρκίνοι του δέρματος θα μπορούσαν να θεραπευτούν αν ανακαλύπτονταν και φέρνονταν στην προσοχή του γιατρού προτού προλάβουν να εξαπλωθούν». Έτσι λοιπόν, ο έγκαιρος εντοπισμός είναι ζωτικός. Αλλά τι μπορεί να γίνει για να προληφθεί ο καρκίνος του δέρματος;

Ενημερωθείτε για τις Ασφαλείς Συνήθειες Έκθεσης στον Ήλιο

Η ενημέρωση γύρω από τις ασφαλείς συνήθειες έκθεσης στον ήλιο είναι αναγκαία από την παιδική ηλικία. Σύμφωνα με το Ίδρυμα για τον Καρκίνο του Δέρματος, οι περισσότεροι “άνθρωποι δέχονται το 80 τοις εκατό περίπου της συνολικής τους έκθεσης στον ήλιο πριν από την ηλικία των 18 χρονών. Υπολογίζεται ότι ένα και μόνο ηλιακό έγκαυμα που προκάλεσε φουσκάλες στην παιδική ηλικία διπλασιάζει τον κίνδυνο μελανώματος αργότερα στη ζωή”. Αυτό συμβαίνει επειδή μπορεί να περάσουν 20 ή και περισσότερα χρόνια για να εμφανιστεί καρκίνος του δέρματος. (Βλέπε πλαίσιο στη σελίδα 8 για χρήσιμες συμβουλές γύρω από τις ασφαλείς συνήθειες έκθεσης στον ήλιο.)

Η Αυστραλία έχει υψηλό ποσοστό καρκίνου του δέρματος​—ιδιαίτερα μελανώματος. b Ο λόγος είναι ότι η χώρα κατοικείται κυρίως από ανοιχτόχρωμους Βορειοευρωπαίους μετανάστες, η πλειονότητα των οποίων ζουν στις παράκτιες περιοχές με τις ηλιόλουστες παραλίες. Μια έρευνα σχετικά με αυτούς τους μετανάστες έδειξε ότι, όσο πιο νέοι ήταν όταν έφτασαν στην Αυστραλία, τόσο μεγαλύτερος ήταν ο κίνδυνος προσβολής τους από μελάνωμα, πράγμα που δείχνει πόσο αναγκαία είναι η ενημέρωση γύρω από τις ασφαλείς συνήθειες έκθεσης στον ήλιο από μικρή ηλικία. Η αυστραλιανή κυβέρνηση έχει αρχίσει εντατική εκστρατεία για να ενημερώσει τους ανθρώπους σχετικά με τους κινδύνους του ήλιου, χρησιμοποιώντας το σύνθημα «Φόρεσε μπλουζάκι, Βάλε καπέλο και Αλείψου με αντιηλιακό». Αυτές οι ήπιες αλλαγές στον τρόπο ζωής επηρεάζουν τη συχνότητα εμφάνισης μελανώματος ανάμεσα στις μικρότερες ηλικίες σε εκείνη τη χώρα.

Όσον αφορά το αντιηλιακό, είναι καλό να χρησιμοποιείτε ένα προϊόν ευρέος φάσματος που φιλτράρει την ακτινοβολία UVA και UVB. Αυτό είναι σημαντικό ακόμη και τις συννεφιασμένες ημέρες επειδή το 85 τοις εκατό των υπεριωδών ακτίνων μπορεί να διαπεράσει τα σύννεφα. Οι ακτίνες μπορούν επίσης να διαπεράσουν και το διάφανο νερό. Μερικοί ειδικοί συστήνουν αντιηλιακό με δείκτη προστασίας από τον ήλιο (SPF) τουλάχιστον 15. Για να καταλάβετε πόσο χρόνο προστασίας προσφέρει αυτό, πολλαπλασιάστε επί 15 τον αριθμό των λεπτών που χρειάζονται συνήθως για να κοκκινίσει το δέρμα σας. Θα πρέπει να βάζετε αντιηλιακό τουλάχιστον κάθε δύο ώρες, αλλά αυτό δεν επαυξάνει αντίστοιχα το συνολικό χρόνο προστασίας.

 Επιπλέον, το βιβλίο Η Απάντηση στον Καρκίνο του Δέρματος προειδοποιεί ότι δεν πρέπει να έχετε την ψευδαίσθηση πως είστε ασφαλείς απλώς και μόνο επειδή χρησιμοποιείτε αντιηλιακό. Κανένα αντιηλιακό δεν είναι 100 τοις εκατό αποτελεσματικό απέναντι στα ηλιακά εγκαύματα, ούτε εμποδίζει κατ’ ανάγκην τον καρκίνο του δέρματος. Στην πραγματικότητα, η χρήση αντιηλιακού μπορεί να αυξάνει έμμεσα τον κίνδυνο καρκίνου του δέρματος​—αν αυτό σας κάνει να μένετε στον ήλιο περισσότερη ώρα. Το βιβλίο επισημαίνει: «Δεν υπάρχει κάτι που να υποκαθιστά τις ασφαλείς συνήθειες έκθεσης στον ήλιο. Το να φοράτε ρούχα για προστασία και να μένετε μέσα τις ώρες που ο ήλιος καίει πιο δυνατά θεωρούνται “αποτελεσματικά” όπλα ενάντια στον καρκίνο του δέρματος».

Τι θα λεχθεί για το μαύρισμα σε εσωτερικό χώρο, με λάμπες ήλιου και σολάριουμ; Ένα 20λεπτο και μόνο σε σολάριουμ υπολογίζεται ότι αντιστοιχεί σε περίπου τέσσερις ώρες στον ήλιο. Το μαύρισμα σε εσωτερικό χώρο θεωρούνταν ασφαλές επειδή γινόταν κυρίως με τη χρήση ακτινοβολίας UVA, η οποία δεν φαινόταν να προκαλεί εγκαύματα. Αλλά το βιβλίο Η Απάντηση στον Καρκίνο του Δέρματος δηλώνει: «Τώρα είναι γνωστό ότι η ακτινοβολία UVA διεισδύει πιο βαθιά στο δέρμα από ό,τι η UVB, μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του δέρματος και πιθανόν να καταστέλλει το ανοσολογικό σύστημα». Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στη διεθνή έκδοση της εφημερίδας Δε Μαϊάμι Χέραλντ (The Miami Herald) έδειξε ότι οι γυναίκες που έκαναν σολάριουμ μία φορά το μήνα ή περισσότερο «είχαν 55 τοις εκατό περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν μελάνωμα».

Συνεπώς, είναι αναγκαίο να δίνετε τη δέουσα προσοχή στις ασφαλείς συνήθειες έκθεσης στον ήλιο. Να θυμάστε ότι το έγκαυμα που παθαίνετε σήμερα μπορεί να γίνει καρκίνος του δέρματος 20 ή και περισσότερα χρόνια αργότερα. Πώς έχουν παλέψει μερικοί με τον καρκίνο του δέρματος, και τι τους έχει βοηθήσει να τα βγάλουν πέρα;

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο/​Εικόνες στη σελίδα 7]

ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΚΟΗΘΟΥΣ ΜΕΛΑΝΩΜΑΤΟΣ

1. ΑΣΥΜΜΕΤΡΙΑ. Τα περισσότερα μελανώματα στο αρχικό τους στάδιο είναι ασύμμετρα (οι δύο πλευρές δεν αντιστοιχούν). Οι κοινές ελιές είναι στρογγυλές και συμμετρικές.

2. ΑΚΑΝΟΝΙΣΤΑ ΟΡΙΑ. Τα όρια των μελανωμάτων στο αρχικό τους στάδιο είναι συνήθως ανώμαλα και μπορεί να έχουν ακανόνιστες ή τραχιές άκρες. Οι κοινές ελιές έχουν πιο λεία και ομαλά όρια.

3. ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΣΤΟ ΧΡΩΜΑ. Η πρώτη ένδειξη μελανώματος είναι συνήθως οι καφέ, μπρούντζινες ή μαύρες αποχρώσεις. Καθώς τα μελανώματα εξελίσσονται, μπορεί να εμφανιστεί το κόκκινο, το άσπρο και το μπλε χρώμα. Οι κοινές ελιές συνήθως έχουν μόνο μία απόχρωση του καφέ.

4. ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ. Τα μελανώματα στο αρχικό τους στάδιο τείνουν να είναι μεγαλύτερα από τις κοινές ελιές, ξεπερνώντας σε διάμετρο τα έξι χιλιοστά.

[Ευχαριστίες]

Πηγή: Ίδρυμα για τον Καρκίνο του Δέρματος

Skin samples: Images courtesy of the Skin Cancer Foundation, New York, NY, www.skincancer.org

 [Πλαίσιο/​Εικόνες στη σελίδα 8]

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΦΥΛΑΞΗ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ ΣΑΣ

1. Περιορίστε την έκθεση στον ήλιο, ιδιαίτερα ανάμεσα στις 10:00 π.μ. και στις 4:00 μ.μ., ώρες κατά τις οποίες η επιβλαβής υπεριώδης ακτινοβολία είναι πιο έντονη.

2. Να εξετάζετε το δέρμα σας από την κορυφή μέχρι τα νύχια τουλάχιστον κάθε τρεις μήνες.

3. Όταν είστε έξω, να χρησιμοποιείτε αντιηλιακό ευρέος φάσματος με δείκτη προστασίας SPF 15 και άνω. Να βάζετε μεγάλη ποσότητα 30 λεπτά προτού εκτεθείτε στον ήλιο και στη συνέχεια κάθε δύο ώρες. (Το αντιηλιακό δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε παιδιά ηλικίας κάτω των έξι μηνών.)

4. Διδάξτε στα παιδιά σας καλές συνήθειες προστασίας από τον ήλιο σε μικρή ηλικία, διότι η βλάβη που οδηγεί σε καρκίνο του δέρματος στην ενήλικη ζωή αρχίζει από την παιδική ηλικία.

5. Να φοράτε προστατευτικά ρούχα όπως μακριά παντελόνια, μακρυμάνικα μπλουζάκια, πλατύγυρα καπέλα και γυαλιά ηλίου που παρέχουν προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία.