Likawi ang Makamamatay nga Aso

MAKAHALANGAWA gid ang mga estadistika: Tatlo ka tawo ang nagakapatay sa ila puluy-an kada minuto adlaw-adlaw. Ang kabangdanan​​—⁠aso gikan sa ginasunog nga biomass.

Ano ang biomass? Ini amo ang ginpamala nga higko sang sapat, laya nga kahoy, mga sanga, mga hilamon, labhang ukon mga kayan nga puede pa igatong. Un-tersia sang populasyon sang duta, kapin sa duha ka bilyon ka tawo, ang nagagamit sing biomass subong gatong sa pagluto kag pagpainit, report sang The Kathmandu Post sa Nepal. Masami nga amo lamang ini nga gatong ang matigayon sang mga imol gid nga tawo.

Sing makapasubo, ang pagsunog sing biomass nagapatubas sing makamamatay nga mga gas. Gani ano ang puede himuon? “Simple lang ang solusyon sa polusyon sa hangin sa sulod sang balay: punggi ang pagsulod sang aso sa balay ukon paguaa ini sa balay,” siling sang Intermediate Technology Development Group (ITDG), isa ka organisasyon nga nagabulig sa mga tawo sa madamo nga pungsod sa pagpauswag sang ila pagkabuhi.

Ang una nga panugda amo nga magluto sa gua sang balay. Apang, ano kon indi ini posible ukon paborable? Pauswaga ang bentilasyon sa sulod sang balay, panugda sang ITDG. May duha ka paagi sa paghimo sini​​—⁠paagi sa pagguhab sa dingding nga malapit sa atop (ang wire screen makapugong sa magagmay nga mga sapat sa pagsulod) kag paghimo sing bintana (mahuptan ang pagkapribado paagi sa tabon nga mauluabri). Makabulig ini agod magsirkular ang hangin kag maggua ang aso. Apang, ang mga guhab sa dingding indi praktikal kon ang gatong ginasunog para magpainit-init, gani makabulig ang isa pa ka simple nga metodo.

Ang mga pandong sa aso isa ka maayo kag epektibo gid nga paagi sa pagpagua sang aso, siling sang ITDG. Ang mga pandong puede nga human sa sin ukon bisan sa tisa kag lunang. Ining malapad nga mga pandong ginabutang sa ibabaw sang kalayo kag may simburyo agod mapagua ang aso sa balay. Nagasiling ang mga eksperto nga kon pauswagon ang bentilasyon sa atop nayon kag magbutang sing mga pandong sa aso, ang makatalagam nga mga polusyon sa hangin sa sulod sang balay mabuhinan sing halos 80 porsiento. Ang mga tawo nga nagabutang sing mga pandong sa aso nagsiling nga nangin mas mapagros sila, mas matinlo, mas madamo sing maobra, kag mas nanamian magtener sa ila balay​​—⁠pamatuod nga bisan ang isa ka simple lang nga butang sarang makapauswag sang pagkabuhi sang isa.

[Retrato sa pahina 24]

Isa ka kusina sa sulod sang balay sa Kenya nga may pandong sa aso, masangkad nga lang-at para sa bulada, kag mga bintana

[Credit Line]

Dr. Nigel Bruce/www.itdg.org