Αγριολούλουδα ή Αγριόχορτα;

Από αρθρογράφο του Ξύπνα! στον Καναδά

Τα αγριολούλουδα είναι γοητευτικά. Σταθείτε και εξετάστε τα άνθη τους με το περίπλοκο σχήμα. Δείτε την ποικιλία των υπέροχων χρωμάτων τους. Μυρίστε το εξαίσιο άρωμά τους. Και πόσο σας δελεάζουν να απλώσετε το χέρι σας και να αγγίξετε τα απαλά, λεπτεπίλεπτα πέταλά τους! Αυτή η μεγαλοπρεπής κομψότητα διεγείρει τις αισθήσεις μας. Ακόμη και τα συναισθήματά μας αφυπνίζονται από τέτοιο μεγαλείο. Πράγματι, τα αγριολούλουδα προσθέτουν ομορφιά στο περιβάλλον μας. Δίνουν μοναδική διάσταση στον τρόπο με τον οποίο απολαμβάνουμε τη ζωή. Γι’ αυτόν το λόγο είμαστε υπόχρεοι στον Δημιουργό και Σχεδιαστή τους!

Μολονότι εμείς θαυμάζουμε τα άνθη των λουλουδιών για τα εντυπωσιακά χρώματα, σχήματα και αρώματά τους, η κύρια αποστολή τους είναι να παράγουν σπόρους για τη ζωτική διαδικασία της αναπαραγωγής. Προς αυτόν το σκοπό, τα άνθη είναι σχεδιασμένα ώστε να προσελκύουν έντομα, πουλιά, ακόμη και νυχτερίδες για επικονίαση. Τα ωδικά πτηνά και οι πεταλούδες ψάχνουν ιδιαιτέρως για αγριολούλουδα. «Αποτελούν πηγή τροφής για αυτά τα ιπτάμενα πλάσματα, ενώ δεν ισχύει το ίδιο για τα καλλιεργούμενα λουλούδια», λέει ο βοτανολόγος και συγγραφέας Τζιμ Γουίλσον. Είναι ενδιαφέρον ότι, σύμφωνα με την Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια του Βιβλίου (The World Book Encyclopedia), «όλα τα λουλούδια ήταν αρχικά αγριολούλουδα».

Υπάρχουν πολλές χιλιάδες ανθοφόρα φυτά σε όλη τη γη. Πώς, λοιπόν, μπορούμε να προσδιορίσουμε ένα αγριολούλουδο; Τι είναι αγριολούλουδο; Με πολύ απλά λόγια, αγριολούλουδο είναι κάθε ανθοφόρο φυτό το οποίο αναπτύσσεται χωρίς ανθρώπινη μεσολάβηση. Στη Βόρεια Αμερική και μόνο, περισσότερα από 10.000 φυτά ταξινομούνται ως αγριολούλουδα. «Μολονότι ο όρος αναφέρεται γενικά στα φυτά με μαλακό βλαστό και ζωηρόχρωμα άνθη, τα βιβλία για αγριολούλουδα περιλαμβάνουν και φυτά με ξυλώδη βλαστό. Αυτές οι ανακολουθίες καθιστούν σχεδόν αδύνατον το να καταλήξουμε σε έναν ορισμό που θα περιλαμβάνει όλους τους τύπους φυτών τα οποία αποκαλούμε αγριολούλουδα», λέει ο φυσιοδίφης Μάικλ Ρουνς, συγγραφέας του βιβλίου Η Πεντάμορφη και τα Τέρατα​—Ο Κρυφός Κόσμος των Αγριολούλουδων (Beauty and the Beasts—The Hidden World of Wildflowers).

Οι σπόροι είναι σπουδαίοι ταξιδευτές. Μερικοί μπορούν να κάνουν πολύ  μεγάλα ταξίδια με τον άνεμο ή το νερό. Οι περισσότεροι, όμως, έχουν φυσικούς περιορισμούς επειδή είναι σχεδιασμένοι για συγκεκριμένες περιοχές. Οι άνεμοι μπορούν να μεταφέρουν σπόρους που είναι λεπτοί σαν σκόνη σε αποστάσεις χιλιομέτρων. Ωστόσο, σπόροι με προεξοχές σαν αλεξίπτωτο, όπως αυτοί της πικραλίδας, μπορούν να ταξιδέψουν το πολύ μερικές εκατοντάδες μέτρα.

Ίσως εκπλαγείτε όταν μάθετε πως, αν ζείτε στη Βόρεια Αμερική, πολλά αγριολούλουδα που τώρα φυτρώνουν στην περιοχή σας έχουν εισαχθεί από άλλους τόπους. Η εμφάνιση των υπερωκεάνιων πλοίων και η πρόσβαση σε καινούρια εδάφη συντέλεσαν στην εξάπλωση πολλών φυτών και σπόρων πέρα από τις μητρικές τους χώρες. Πολλά τέτοια φυτά προέρχονται από την Ευρώπη ή την Ασία. Μερικά «προσκλήθηκαν» να έρθουν και άλλα έφτασαν ως «λαθρεπιβάτες». Στην πραγματικότητα, πολλά φυτά τα οποία τώρα κοσμούν το τοπίο της Βόρειας Αμερικής αρχικά «ήρθαν ως αγριόχορτα μαζί με σπόρους για καλλιέργειες, ενώ άλλα σε δημητριακά και σιτηρά, σε υλικά συσκευασίας όπως είναι η ψάθα και το άχυρο, σε έρμα πλοίων . . . Άλλα φέρθηκαν ως βότανα για καρυκεύματα, βαφές, αρώματα και φάρμακα», λέει το βιβλίο Αγριολούλουδα στην Αμερική (Wildflowers Across America). Γιατί, όμως, αυτά και αμέτρητα άλλα ανθοφόρα φυτά αποκαλούνται μερικές φορές αγριόχορτα;

Όταν ένα Αγριολούλουδο Γίνεται Αγριόχορτο

Γενικά μιλώντας, κάθε φυτό που φυτρώνει και εξαπλώνεται γρήγορα εκεί που δεν θέλουμε μπορεί να ονομαστεί αγριόχορτο, είτε εμφανίζεται στο γρασίδι σας είτε στον κήπο σας είτε ανάμεσα στις καλλιέργειές σας. «Πολλά φυτά που χαρακτηρίζονται ως αγριόχορτα δεν θα μπορούσαν  να επιβιώσουν . . . αν δεν υπήρχαν αυτοί οι τεχνητοί βιότοποι», αναφέρει το βιβλίο Αγριόχορτα του Καναδά (Weeds of Canada), και προσθέτει: «Φέρουμε σε μεγάλο βαθμό την ευθύνη για τη δημιουργία του κατάλληλου περιβάλλοντος στο οποίο αναπτύσσονται τα φυτά που προσπαθούμε εναγωνίως να εξοντώσουμε». Μερικά εισαγόμενα αγριολούλουδα εισβάλλουν στο φυσικό περιβάλλον άλλων λιγότερο επιθετικών φυτών που ενδημούν εκεί και το αλλάζουν ριζικά. Με αυτόν τον τρόπο, ένα εισαγόμενο φυτό μπορεί να ξεπεράσει τα όρια του προσαρμοσμένου αγριολούλουδου και να γίνει επιθετικό αγριόχορτο.

Αν έχετε προσπαθήσει να καλλιεργήσετε ακόμη και έναν πολύ μικρό κήπο, καταλαβαίνετε τι σημαίνει εισβολή απρόσκλητων φυτών. Το ακαλλιέργητο έδαφος είναι ευάλωτο στη γοργή διάβρωση από τον άνεμο και το νερό. Σε κάθε δεδομένη στιγμή υπάρχουν στην κυριολεξία εκατομμύρια αδρανείς σπόροι από μια μεγάλη ποικιλία φυτών διάσπαρτοι στα πρώτα τρία περίπου εκατοστά του εδάφους. Όταν κάποια περιοχή είναι ακαλλιέργητη, τα αγριόχορτα είναι φτιαγμένα έτσι ώστε να καλύπτουν γρήγορα αυτά τα μέρη και να συγκρατούν το χώμα. Μολονότι αυτή η διεργασία μπορεί να προκαλεί συνεχή μονομαχία σε κάποιον ακαλλιέργητο κήπο, η γνώση για αυτήν σας βοηθάει να καταλαβαίνετε τους αντίστοιχους ρόλους τόσο των αγριόχορτων όσο και των αγριολούλουδων.

Απολαύστε Αυτό το Συναρπαστικό Κομμάτι της Δημιουργίας

Δεν μπορείτε παρά να θαυμάσετε το φυσικό μεγαλείο των δασόφυτων πλαγιών που είναι στρωμένες με τα ανοιξιάτικα άνθη του λευκού τρίλλιου (Trillium grandiflorum) ή του γαλάζιου κιχώριου (Cichorium intybus) τα οποία ανοίγουν το πρωί, στρέφονται προς την κατεύθυνση του ήλιου και κλείνουν τα πέταλά τους το μεσημέρι κάποιας ηλιόλουστης ημέρας.  Αυτά απλώς σηματοδοτούν το ξεκίνημα μιας διαδοχής όμορφων φυσικών εικόνων η οποία συνεχίζεται ανά τις εποχές, χρόνο με το χρόνο, διεκδικώντας την προσοχή σας. Η παρουσία ορισμένων από αυτά, όπως η ημεροκαλλίς η ξανθή, είναι πολύ σύντομη. Άλλα, όπως η μαργαρίτα Rudbeckia hirta για παράδειγμα, μπορεί να τα δει κανείς ανθισμένα σε ηλιόλουστα λιβάδια ή στην άκρη των δρόμων από τα τέλη της άνοιξης μέχρι το τέλος του καλοκαιριού.

Πράγματι, ο κόσμος των αγριολούλουδων αποτελεί συναρπαστικό κομμάτι της δημιουργίας. Όταν εμφανιστούν κάποια από αυτά είτε στο γρασίδι είτε στον κήπο σας ή τα παρατηρήσετε στην άκρη του δρόμου ή στο δάσος, αφιερώστε λίγο χρόνο για να θαυμάσετε τα περίπλοκα σχήματά τους, τα υπέροχα χρώματά τους και τα εξαίσια αρώματά τους. Αναγνωρίστε ότι είναι πράγματι ένα δώρο από τον Σχεδιαστή τους, τον γενναιόδωρο Δημιουργό μας.

[Πλαίσιο/Εικόνες στη σελίδα 18]

Το Γνωρίζατε;

Η κοινή πικραλίδα ήταν κάποτε εντελώς άγνωστη σε όλη τη Βόρεια Αμερική. Τώρα ο περισσότερος κόσμος ξέρει αυτό το φυτό. Κάποιοι ειδικοί ισχυρίζονται ότι προέρχεται από τη Μικρά Ασία. Ευρωπαίοι αποικιστές στην Αμερική, οι οποίοι είχαν συνηθίσει να τη χρησιμοποιούν ως τροφή, την πήραν μαζί τους για τους καινούριους κήπους τους. Η ρίζα της πικραλίδας χρησιμοποιείται σε πολλά ιδιοσκευάσματα ενώ τα τρυφερά φύλλα της σερβίρονται σε σαλάτες.

Το «χρυσάνθεμο το λευκάνθεμο» είναι από τα λουλούδια που συναντάει κανείς πιο συχνά στην άκρη του δρόμου. Προέρχεται από την Ευρώπη. Τις περισσότερες φορές αποτελεί ευχάριστη νότα σε ένα τοπίο. Κάθε άνθος είναι στην πραγματικότητα ένα μπουκέτο από κίτρινα και άσπρα λουλούδια. Ο κεντρικός δίσκος απαρτίζεται από εκατοντάδες μικροσκοπικά, γόνιμα, χρυσαφί ανθύλλια που περικλείονται από 20 ως 30 λευκές ακτίνες, τα πέταλα, τα οποία είναι στείρα άνθη​—χώρος προσγείωσης για τα έντομα.

Η «ημεροκαλλίς η ξανθή» πιστεύεται ότι ήρθε από την Ασία, έπειτα μεταφέρθηκε στην Αγγλία και τελικά στη Βόρεια Αμερική. Μολονότι κάθε βλαστός παράγει πολλά λουλούδια, κάθε ανθοφορία διαρκεί μόνο μία ημέρα. Ανοίγουν το πρωί και κλείνουν για πάντα στο τέλος της ημέρας.

Η ψηλή νεραγκούλα «Ranunculus acris» μεταφέρθηκε επίσης από την Ευρώπη στη Βόρεια Αμερική. Εκεί, συναντάται γενικά στα υγρά λιβάδια και στην άκρη των δρόμων. Μερικές φορές ξεπερνάει σε ύψος τα δύο μέτρα. Λίγοι άνθρωποι, όμως, ξέρουν ότι μπορεί να είναι επικίνδυνη. Σχεδόν όλα τα είδη αυτού του λουλουδιού είναι καυστικά σε διάφορους βαθμούς. Επί αιώνες τώρα είναι γνωστό ότι μερικές νεραγκούλες προξενούν φλύκταινες. Η Αν Πρατ, Βρετανίδα συγγραφέας του 19ου αιώνα, ανέφερε: «Είναι συχνά τα περιστατικά κατά τα οποία ο περιπατητής ξάπλωσε για να κοιμηθεί δίπλα σε μερικά τέτοια λουλούδια και όταν ξύπνησε το δέρμα στο μάγουλό του πονούσε και ήταν πολύ ερεθισμένο από τα καυστικά άνθη κοντά στα οποία είχε ξαπλώσει».

[Ευχαριστίες]

Dandelion: Walter Knight © California Academy of Sciences; tall buttercup: © John Crellin/​www.floralimages.co.uk

[Εικόνες στη σελίδα 16]

Άνθη κιχώριου

[Εικόνα στη σελίδα 16]

«Ημεροκαλλίς η ξανθή»

[Εικόνες στη σελίδα 16, 17]

Λευκά τρίλλια

[Εικόνες στη σελίδα 17]

«Rudbeckia hirta»

[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 16]

Top left: www.aborea.se; top middle: Courtesy John Somerville/www.british-wild-flowers.co.uk; tawny daylily: Dan Tenaglia, www.missouriplants.com, www.ipmimages.org