Pagpaniid sa Kalibotan

Kinakaraanang Unibersidad sa Kalibotan?

Usa ka grupo sa mga arkeologo nga Polako ug Ehiptohanon ang nakakubkob sa nahimutangan sa karaang unibersidad sa Alejandria, Ehipto. Sumala sa Los Angeles Times, ang maong grupo nakakita ug 13 ka lawak-klasehanan nga parehas ug gidak-on ug tanantanan kalingkoran ug hangtod sa 5,000 ka estudyante. Kining maong mga lawak, matod sa mantalaan, “adunay naglumbay nga naghagdanhagdan nga mga lingkoranan ubay sa mga bungbong diha sa tulo ka kilid sa mga lawak, usahay magtagbo sa usa ka tumoy nga magpormag letrang ‘U.’” Diha sa tunga anaay gipataas nga lingkoranan, lagmit alang sa maestro. “Mao kini ang unang higayon nga ang ingon niana ka komplikado nga mga lawak-klasehanan nakubkoban diha sa bisan unsang Grego-Romanhong dapit sa tibuok Mediteranyo,” nag-ingon ang arkeologo nga si Zahi Hawass, presidente sa Supreme Council of Antiquities sa Ehipto. Gihubit kana ni Hawass ingong “lagmit kinakaraanang unibersidad sa kalibotan.”

 Sorbetes nga Ahos?

Ang ahos dugay nang gidayeg tungod sa kapasidad niini nga makatambal sa sakit. Karon ang Mariano Marcos State University sa amihanang Pilipinas nakagama ug sorbetes nga ahos tungod kay “makapahimsog” kini, nagtaho ang mantalaang Philippine Star. Gilaoman nga ang bag-ong produkto makahatag ug kaayohan niadtong nag-antos sa mga sakit nga mahupayan kono sa ahos. Lakip niini ang ordinaryong sip-on, mga hilanat, taas nga presyon sa dugo, sakit sa respiratoryo, rayuma, pinaakan sa bitin, sakit sa ngipon, tesis, ubo nga saguysoy, samad, ug bisan pagkaupaw. Busa, gusto ba ninyog sorbetes nga ahos?

Ang Artiko​—Adunay Sikbit-Tropiko nga Klima Kaniadto

Usa ka grupo sa mga siyentipiko gikan sa lainlaing nasod nga naglungag sa salog sa Dagat Artiko tali sa Siberia ug Greenland miingon nga ang maong dapit adunay sikbit-tropiko nga klima kaniadto. Ang Arctic Coring Expedition nagdepende sa tabang sa tulo ka barko nga tigbungkag sa yelo ug nakakuha ug mga sampol sa linugdang gikan sa giladmon nga duolan sa 400 metros ilalom sa salog sa dagat. Ang gagmayng mga fossil sa mga tanom ug mananap sa dagat nga nakita niining maong mga sampol nagpakita nga ang kainiton sa dagat kaniadto maoy mga 20 grado Celsius inay -1.5 grado Celsius. Sumala kang Propesor Jan Backman sa Stockholm University, nga gikutlo sa BBC News, “ang unang kasaysayan sa Arctic Basin timbangtimbangon pag-usab pinasukad sa siyentipikanhong mga resulta nga nahipos niining maong ekspedisyon.”

Ang Digital nga Eskrin Gigamit na sa Tunghaan

Diha sa kapin sa 21,000 ka lawak-klasehanan sa primaryang tunghaan sa Mexico, ang naandang pisara, tisas, ug papas gipulihan na sa elektronikong pisara nga konektado sa kompiyuter, nagtaho ang El Universal sa Mexico City. Sa pagkakaron ang elektronikong pisara, nga duolan sa duha ka metros ang gilapdon ug usa ka metros ang gihabogon, gigamit na sa mga kinto ug siksto grado. Pito ka elektronikong mga libro ang mabatonan aron sa pagtudlo ug kasaysayan, siyensiya, matematika, geograpiya, ug ubang mga subject. Ang mga video ikapasalida usab diha sa elektronikong pisara. Tungod niini, ang mga estudyante sa usa ka maestra “nakakitag mga piramide sa Tikal ug Palenque, sa mga tradisyon sa Maya, ug nakadungog sa [ilang] musika.” Unsay mga kaayohan niini? “Ang mga bata mas mamati, mas makakat-on ug mas makigbahin sa diskusyon,” nag-ingon ang magtutudlo.

Usa ka Milyon ang Maghikog Kada Tuig

Duolan sa katunga sa tanang ngilngig nga kamatayon sa tibuok kalibotan maoy tungod sa paghikog. Mga usa ka milyong tawo ang maghikog kada tuig, nga mas daghan pa kay sa nangamatay gumikan sa pagbuno ug gubat niadtong 2001. Alang sa matag paghikog, adunay tali sa 10 ug 20 ka pagsulay sa paghikog nga napakyas. Ang mga ihap gipatik sa World Health Organization (WHO), nga nagbase sa Geneva, Switzerland. Gipunting sa WHO nga sa matag kamatayon “adunay daghang pamilya ug mga higala kansang kinabuhi nahugno sa emosyonal, katilingbanon ug ekonomikanhon nga paagi.” Ang taho nag-ingon nga makasanta sa paghikog ang “taas nga pagtamod-sa-kaugalingon,” pagpaluyo gikan sa mga higala ug pamilya, lig-ong mga relasyon, ug pagkakomitido sa relihiyon o sa espirituwal nga mga butang.

Mga Pasidaan Labot sa mga Huros sa Abog

Ang paggamit ug four-wheel-drive nga mga sakyanan diha sa mga desyerto “nakatampo sa napulo ka pilo nga pagdaghan sa mga huros sa abog sa tibuok kalibotan ug nakadaot sa kalikopan ug panglawas sa tawo,” nag-ingon ang The Times sa London. Ang mga sakyanan magbungkag sa tandogon nga ibabawng bahin sa desyerto, nga tungod niana mangapadpad ang abog. “Daghan kaayong ingon niini nga mga sakyanan nga gigamit diha sa mga desyerto karon,” nag-ingon si Propesor Andrew Goudie, sa Oxford University. “Sa Tungang Sidlakan, ang mga tawong tiglalin nga kaniadto nagsakay sa mga kamelyo sa pagkakaron mag-atiman sa ilang mga panon sa kahayopan sakay sa four-wheel-drive nga mga sakyanan.” Nagpasidaan si Goudie nga gawas pa nga maukay ang abog gikan sa mga desyerto, “tungod sa mga huros sa abog, ang mga igpapatay sa sagbot ug dangan mapagawas gikan sa yuta nga giuma ug sa uga nga mga linaw ug ibuga ngadto sa atmospera.” Ang mga partikulo nga dala sa hangin duna usay mga substansiya nga makapaalerdyik, nga makapahinabog grabeng suliran sa panglawas. Ang mga tawong batid sa kalikopan nabalaka nga basin adunay mga dapit sa Aprika nga makaagom sa talagsaong hitabo nga susama niadtong nahitabo sa katuigan sa 1930 diin ang kapatagan sa Tinipong Bansa nakaagom sa dugayng hulaw ug huros sa abog, tungod sa sobrang pagdaro ug hulaw ug sa ingon nadaot ang kapatagan didto.

Ang mga Tigkatkat ug Bukid Nag-ani sa Ilang Kadanghag

Kada tuig gatosan ka tawo ang mangamatay samtang nagkatkat sa kabukiran. Ang uban naigo sa nangahulog nga mga bato o nahiagom sa wala-damhang mga suliran sa panglawas, sama sa pag-atake sa kasingkasing. Bisan pa niana, sumala sa mantalaan sa Alemanya nga Leipziger Volkszeitung, ang usa sa pangunang mga hinungdan sa kamatayon diha sa kabukiran mao ang kadanghag. Ang problema wala lamang mahitabo ngadto sa mga batan-on ug walay kasinatian. Sumala kang Miggi Biner, presidente sa Mountain Guides’ Association sa Zermatt, Switzerland, “eksperyensiyado man o dili​—subsob nga ang sobrang kompiyansa sa abilidad sa usa o ang dili pagtagad pag-ayo sa panahon ug sa mga kahimtang mao ang hinungdan.” Ang uban nga nagdaladala ug mga cellphone sobra ka masaligon nga pirmeng dunay helikopter nga mokuha kanila engkasog dunay emerhensiya.

Dili-Matagna nga Bangis nga mga Balod

Giingon nga sa aberids duha ka dagkong barko ang malunod sa lainlaing dapit sa yuta kada semana. Bisan ang dagkong mga tangker ug mga barkong dekargamento nga kapin sa 200 metros ang gitas-on nangalunod usab. Daghan niining maong mga katalagman ang gituohan nga gipahinabo sa bangis nga mga balod. Ang mga taho bahin sa nagbuntaog nga mga balod sa dagat nga makalunod ug dagkong mga barko dugay nang giisip ingong mga sulosugilanon lamang sa mga taga-barko. Apan, usa ka panukiduki nga gihimo sa European Union ang nagpamatuod sa maong mga sugilanon. Ang mga hulagway sa dagat nga nakuha sa satelayt radar gisusi kon aduna bay higanteng mga balod. Sumala sa Süddeutsche Zeitung, ang lider sa proyekto nga si Wolfgang Rosenthal miingon: “Among napamatud-an nga ang higanteng mga balod komon kaayo sahi sa gihunahuna sa uban.” Sulod sa tulo ka semana, ang iyang grupo nakakita ug labing menos napulo ka higanteng mga balod. Ang maong mga balod halos pinatindog na ang dagway, moabot ug 40 metros ang gihabogon, ug mapusgay nganha sa barko, nga makaguba pag-ayo niini o makalunod pa gani niini. Pipila lang ka barko ang dili maunsa niini. “Karon kinahanglang analisahon namo kon mahibaloan bang daan ang pagtungha sa maong mga balod,” miingon si Rosenthal.