Apay a Dagiti Tattao Agtakawda iti Tagilako?

“Diak ibilang dayta a panagtakaw, ibilangko dayta a kasapulan unay a panangbingaybingay iti pagbiagan.”​—MAYSA A PADI TI CHURCH OF ENGLAND.

NO AGPAYSO man dagiti sarsarita, impagarup ni Robin Hood nga adda kalinteganna nga agtakaw. Sigun iti sarsarita dagiti Ingles, tinakawanna dagiti nabaknang sana inted kadagiti napanglaw. Patien met ti padi a naadaw iti ngato a ti kinapanglaw ket nainkalintegan a motibo iti panagtakaw. Kinunana maipapan kadagiti agtatakaw iti tagilako: “Maasianak unay kadakuada, kinapudnona naan-anay a nainkalinteganda.” Isingasingna nga adda koma aldaw iti kada tawen nga aglukat dagiti dadakkel a tiendaan ket palubosanda dagiti napanglaw a mangala iti aniaman a kayatda a dida agbaybayad.

Nupay kasta, adu nga agtatakaw iti tagilako ti agtakaw a dagiti motiboda ket saan a maigapu iti kinapanglaw. Idiay Japan, inaresto dagiti polis ti dua a padada a polis gapu iti panagtakaw iti tagilako. Idiay Estados Unidos, maysa a kameng dagiti mangimatmaton iti di aggangganansia a kooperatiba ti taraon ti natiliwan nga agtaktakaw manipud iti tiendaan ti kooperatiba. Dagiti tin-edyer nga addaan kuarta masansan a takawenda ti bambanag a dida kasapulan. Ania ti mangtignay kadagiti tattao nga agtakaw iti tagilako?

‘Makaparagsak’

Napalalo a kinaragsak. Panagamak. Pannakabalin. Kas iti dua a babbalasitang iti immuna nga artikulo, mapasaran dagiti agtatakaw iti tagilako ti napalaus kadagitoy a rikna, ken gapu ta kaay-ayoda dayta, ulit-ulitenda ti agtakaw. Kalpasan ti damo a panagtakawna, kinuna ti maysa a babai: “Naragsakanak. Saanak a natiliwan ket makaparagsak dayta!” Maipapan iti riknana idi nabayag bassiten nga agtaktakaw, kinunana: “Ibainko ti bagik​—ngem maragsakanak met unay. Mariknak a talaga a nakagangganaygayak. Mariknak nga adda pannakabalinko no agtakawak a didak matiliwan.”

Kinuna ti maysa a lalaki nga agnagan iti Hector a sumagmamano a bulan kalpasan a simmardeng nga agtakaw iti tagilako, kayatna manen ti agtakaw. * “Kas iti pannakaadikto, aggagatel dagiti imak no diak agtakaw. No addaak iti pasdek nga ayan ti adu a paglakuan ken makakitaak iti radio a nakadispley, mapanunotko, ‘Naglakak la nga alaen dayta a saanak a pulos a matiliwan.’”

Dadduma ti agtakaw iti tagilako gapu laeng ta kayatda a mapasaran ti kellaat a kinaragsak, dida pagan-ano dagiti banag a tinakawda. Kinuna ti maysa a periodiko iti India: “Sigun kadagiti sikologo, ti kellaat a kinaragsak a mangaramid iti maiparit ti mangtignay kadagitoy a tattao. . . . Dadduma ti mangisubli pay ketdi iti tinakawda.”

 Dadduma Pay a Makagapu

Pinullo a milion ti agsagsagaba iti depression. No dadduma, dagiti agsagsagaba ipapasda ti depression-da babaen iti panagaramidda iti dakes​—kas iti panagtakaw iti tagilako.

Natalged ken nasaliwanwan ti pamilia ti balasitang nga agtawen iti 14. Nupay naimbag ti kasasaadna, marikna ti tin-edyer a ti kinaawan namnama ket ‘kas man la ulep’ a nangsallukob kenkuana. “Diak maliklikan,” kinunana. Nangrugin a naginum ken nagdroga. Maysa nga aldaw, natiliwan a nagtakaw iti tagilako. Kalpasanna, namindua a ginandatna ti agpakamatay.

No ti nasingpet nga agtutubo ket kellaat a mangrugi nga agtakaw iti tagilako, masapul nga amirisen dagiti nagannak a mabalin a marirriribukan ti agtutubo. Kinuna ni Dr. Richard MacKenzie, nga espesialista iti salun-at dagiti agtutubo: “Mamatiak nga aniaman a kita ti karkarna a kababalin ti anakmo ket rumbeng a maipagarup a depression agingga a napaneknekan nga adda sabali a makagapu.”

Ti dadduma nga agtutubo ket agtakaw iti tagilako gapu iti panangpilit dagiti kapatadanda​—ti kasta a panagtakaw ti mabalin a kasukat ti pannakaakseptarda iti gunglo dagiti aggagayyem. Dadduma ti agtakaw iti tagilako tapno mailiwliwagda ti sikorda. Dagiti nalaing nga agtakaw iti tagilako pagbiaganda ti panagtakaw. Aniaman ti makagapu, inaldaw a minilion a doliar a tagilako ti mataktakaw kadagiti paglakuan. Masapul nga adda agabonar kadagitoy.

[Footnote]

[Kahon iti panid 5]

KLEPTOMANIA

“Sipud pay idi tin-edyerak,” kinuna ni Maria, “parikutkon ti panagtakaw iti tagilako. Kimmaro ti tarigagayko agingga nga agtaktakawakon iti ingganat’ $500 a tagilako iti kada aldaw.

“Diak kayat ti agtakaw, ngem magutugotak latta. Talaga a kayatko ti agbalbaliw.” Gapu ta nakarigrigatna a kontrolen ti tarigagayna nga agtakaw, impagarup ni Maria nga adda sakitna a kleptomania.

Ti kaipapanan ti sao a “kleptomania” ket “kanayon a panagtarigagay nga agtakaw nangruna no saan a maigapu iti kinakurapay.” Saan laeng nga ordinario a pannakaadikto dayta. Agparang a maigapu dayta iti nakaro nga emosional a parikut.

Agkamali ti dadduma a mangawag iti kleptomaniac kadagiti nairuamen nga agtakaw, ngem patien dagiti doktor a manmano ti pudno a kleptomaniac. Sigun iti American Psychiatric Association, awan pay 5 a porsiento kadagidiay agtakaw iti tagilako ti addaan ti kasta a sakit. Isu a masapul nga agannadka sakbay nga ibagam a kleptomaniac ti maysa a mannanakaw iti tagilako. Mabalin nga adda dadduma pay a rason nga agtakaw ti maysa a tao.

[Ladawan iti panid 5]

Ikagumaan nga ammuen dagiti manangipateg a nagannak no apay nga agtakaw iti tagilako ti anakda