Waarom plegen mensen winkeldiefstal?

„Ik beschouw het niet als stelen, ik beschouw het als een broodnodige herverdeling van middelen.” — EEN ANGLICAANSE PRIESTER.

ALS we de legenden mogen geloven, voelde Robin Hood zich vrij om te stelen. Volgens de Engelse folklore beroofde hij de rijken en gaf hij aan de armen. Ook de hierboven aangehaalde geestelijke is van mening dat armoede een geldig motief is om te stelen. Hij zegt over winkeldieven: „Ik heb alle begrip voor hen; eigenlijk vind ik dat ze volkomen in hun recht staan.” Hij stelt voor dat grote winkels één dag per jaar hun deuren openen voor de armen en hen alles laten meenemen wat ze maar willen, zonder dat ze hoeven te betalen.

Veel winkeldieven worden echter door andere motieven dan armoede gedreven. In Japan arresteerde de politie twee van hun collega’s wegens winkeldiefstal. In de Verenigde Staten werd een bestuurslid van een non-profit levensmiddelencoöperatie betrapt op diefstal uit de verenigingswinkel. Het komt herhaaldelijk voor dat tieners met geld op zak dingen stelen die ze helemaal niet nodig hebben. Wat brengt zulke mensen ertoe winkeldiefstal te plegen?

’Het geeft je een goed gevoel’

Opwinding. Angst. Macht. Sommigen die winkeldiefstal plegen, krijgen hier net als de twee meisjes in het vorige artikel een enorme kick van, en uit verlangen naar deze stroom van emoties stelen ze steeds weer. Een vrouw zei na voor het eerst gestolen te hebben: „Ik was helemaal opgewonden. Ze hadden me niet betrapt en ik vond het vreselijk spannend!” Later zei ze over haar gevoelens nadat ze vaker gestolen had: „Ik schaamde me, maar het gaf me ook een kick. Ik voelde me geweldig. Stelen en niet gepakt worden gaf me een enorm gevoel van macht.”

Hector *, een jonge man, zegt dat hij nog maandenlang nadat hij met winkeldiefstal was gestopt de drang voelde om opnieuw te stelen. „Het achtervolgde me als een verslaving. Als ik in een winkelcentrum rondliep en een radio in de etalage zag staan, dacht ik: ik zou dat ding makkelijk mee kunnen nemen zonder gepakt te worden.”

Sommige winkeldieven die stelen omdat het hun een euforisch gevoel geeft, willen de dingen die ze stelen niet eens hebben. Een Indiase krant zegt: „Psychologen zeggen dat deze mensen worden gedreven door de opwinding die het geeft iets te doen wat verboden is. . . . Sommigen leggen de gestolen artikelen zelfs weer terug.”

 Andere factoren

Tientallen miljoenen mensen lijden aan depressiviteit. Soms uiten deze patiënten hun depressieve gevoelens door middel van slecht gedrag, zoals winkeldiefstal.

Een veertienjarig meisje kwam uit een stabiel en welgesteld gezin. Ondanks haar gunstige omstandigheden had deze tiener een wanhopig gevoel „als een wolk” boven zich hangen. „Ik raakte het maar niet kwijt”, zei ze. Ze begon te drinken en drugs te gebruiken. Toen werd ze op een dag op winkeldiefstal betrapt. Er volgden twee zelfmoordpogingen.

Als een jongere die zich altijd goed heeft gedragen plotseling begint te stelen, zouden de ouders zich kunnen afvragen of hun kind misschien emotionele problemen heeft. Dr. Richard MacKenzie, die zich in adolescentengeneeskunde heeft gespecialiseerd, zei: „Ik ben van mening dat er bij elk gedrag dat ongewoon is voor uw kind aan de mogelijkheid van depressiviteit gedacht moet worden totdat het tegendeel bewezen is.”

Sommige jongeren plegen winkeldiefstal onder druk van leeftijdgenoten — bijvoorbeeld om tot een vriendengroep toegelaten te worden. Andere doen het misschien uit verveling. Professionele winkeldieven leven ervan. Wat de reden ook is, dagelijks halen dieven voor miljoenen euro’s aan artikelen uit de winkels. Iemand moet de rekening betalen.

[Voetnoot]

[Kader op blz. 5]

KLEPTOMANIE

Maria zegt: „Als tiener pleegde ik al winkeldiefstallen. De drang werd steeds sterker, totdat ik ten slotte voor zo’n 350 euro per dag stal.

Ik wil eigenlijk helemaal niet stelen, maar de drang is heel sterk. Ik wil echt veranderen.” Omdat haar impuls om te stelen zo moeilijk te bedwingen is, vermoedt Maria dat ze aan kleptomanie lijdt.

Kleptomanie is een ziekelijke neiging tot stelen zonder dat daartoe enige noodzaak bestaat. Het is gecompliceerder dan een verslaving en het schijnt uit diepgewortelde emotionele problemen voort te komen.

Sommigen noemen een gewoontedief achteloos een kleptomaan, maar artsen zijn van mening dat echte kleptomanie zeldzaam is. Volgens de Amerikaanse Vereniging van Psychiaters lijdt nog geen 5 procent van de winkeldieven aan deze stoornis. Men moet winkeldiefstal dus niet te snel aan kleptomanie toeschrijven. Er kunnen andere factoren in het spel zijn.

[Illustratie op blz. 5]

Zorgzame ouders proberen te begrijpen waarom een kind steelt