Malikawan Mo Bala ang Pagtigulang?

“Ang kalawigon sang amon kabuhi setenta ka tuig, kon mabakod kami, nagalambot sa otsenta ka tuig; . . . sa indi madugay ang kabuhi magataliwan, kag wala na kami.”—SALMO 90:10, MAAYONG BALITA NGA BIBLIA.

HUNAHUNAA lamang nga pirme ka nagahingurusgan. Hunahunaa lamang nga pirme maayo ang imo panglawas kag maabtik ang imo pamensaron. Daw isa lamang bala ka dalamguhanon para sa imo ining makalilipay nga palaabuton? Kon amo hunahunaa ining tumalagsahon nga kamatuoran: Walay sapayan nga ang pila ka sahi sang pikoy nagakabuhi sing tubtob sa isa ka gatos ka tuig, ang ilaga talagsa lang nga nagalambot sa tatlo ka tuig. Bangod sining indi palareho nga kalawigon sang kabuhi, ang pila ka biologo naghinakop nga ang pagtigulang may yara gid kabangdanan kag kon ang pagtigulang may yara kabangdanan, mahimo nga may yara ini bulong.

Ang mga kompanya sang bulong nagahinguyang sing daku nga kantidad sa pagtukib sing epektibo nga bulong sa pagpalantang sang pagtigulang. Dugang pa, ang mga tawo nga nabun-ag pagkatapos sang ikaduhang bug-os kalibutan nga inaway kag mga sesenta anyos na karon nangin interesado man kon paano mapalantang ang pagtigulang.

Ang pagtuon tuhoy sa pagtigulang nangin pinakaimportante man nga butang para sa madamong manalawsaw sa genetics, molecular biology, zoology, kag gerontology. Ang libro nga Why We Age, ni Steven Austad, nagsiling: “May indi magahod apang daku gid nga kakunyag karon kon magtilipon ang mga gerontologo. Lapit na namon mahangpan kon ano gid ang mga kabangdanan sang pagtigulang.”

May yara madamo nga mga opinyon sa kon ano ang mga kabangdanan sang pagtigulang. Ang isa ka opinyon amo nga ang pagtigulang resulta sang pagkapierde sang mga selula; ang isa naman amo nga ang pagtigulang resulta sang na-program ukon natalana na nga tion sa kon san-o mapatay ang mga selula. Ang iban nagasiling nga ang sabat nagadalahig sa duha ka opinyon. Daw ano kaathag nga nahangpan ang proseso sang pagtigulang? May rason bala sa pagpaabot nga matukiban ang isa ka epektibo nga bulong sa pagpalantang sang pagtigulang?

 [Chart/​Mga retrato sa pahina 2, 3]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

GINABULUBANTA NGA KALAWIGON SANG KABUHI

Buyog

90 ka adlaw

↓

Ilaga

3 ka tuig

↓

Ido

15 ka tuig

↓

Amu

30 ka tuig

↓

Buaya

50 ka tuig

↓

Elepante

70 ka tuig

↓

Tawo

80 ka tuig

↓

Pikoy

100 ka tuig

Pawikan

150 ka tuig

↓

Giant sequoia

3,000 ka tuig

↓

Bristlecone pine

4,700 ka tuig

[Retrato sa pahina 3]

Ang pila ka pikoy nagakabuhi sing 100 ka tuig, apang ang tawo nagakabuhi sing mga 80 ka tuig. Ang mga manalawsaw nagapamangkot: “Ano ang mga kabangdanan sang pagtigulang?”