Waarom worden we oud?

„Een mens, geboren uit een vrouw — kort zijn zijn dagen, doordrenkt van onrust.” — JOB 14:1, DE NIEUWE BIJBELVERTALING.

U DENKT misschien dat alle levensvormen onvermijdelijk aan slijtage onderhevig zijn. Omdat auto’s en stofzuigers het door dagelijks gebruik uiteindelijk begeven, lijkt het aannemelijk dat dieren op een soortgelijke manier oud worden en sterven. Maar Steven Austad, hoogleraar zoölogie, legt uit: „Levende organismen zijn heel anders dan machines. In feite is de meest fundamentele karakteristiek van levende organismen misschien wel hun vermogen om zichzelf te repareren.”

De manier waarop uw lichaam zichzelf na een verwonding repareert is al verbazend, maar de routinereparaties die het verricht zijn in sommige opzichten nog opmerkelijker. Neem bijvoorbeeld uw botten. „Bot lijkt van buitenaf gezien levenloos, maar het is een levend weefsel dat zichzelf gedurende iemands hele leven als volwassene voortdurend afbreekt en weer opbouwt”, zegt het tijdschrift Scientific American. „Door dit vernieuwingsproces wordt elke tien jaar feitelijk het hele skelet vervangen.” Andere delen van uw lichaam worden vaker vernieuwd. Sommige cellen in uw huid, lever en ingewanden worden bijna dagelijks vervangen. Elke seconde produceert uw lichaam ongeveer 25 miljoen nieuwe cellen als vervangers. Als dat niet zou gebeuren en alle delen van uw lichaam niet voortdurend gerepareerd of vervangen zouden worden, dan zou u al in uw kinderjaren oud worden.

Dat we niet verslijten, bleek nog opmerkelijker toen biologen de moleculen in levende cellen begonnen te bestuderen. Als uw cellen door nieuwe vervangen worden, moet elke nieuwe cel een kopie hebben van uw DNA, de molecule die veel van  de informatie bevat die nodig is om uw hele lichaam te reproduceren. Stel u eens voor hoe vaak DNA al is gereproduceerd, niet alleen in uw eigen lichaam tijdens uw leven maar in elk mens sinds het ontstaan van het menselijk leven! Om te begrijpen hoe bijzonder dat is, moet u eens bedenken wat er zou gebeuren als u op een kopieermachine een document zou kopiëren en dan van die kopie weer een kopie zou maken. Als u dat steeds zou herhalen, zou de kwaliteit van de kopieën achteruitgaan en zouden ze uiteindelijk onleesbaar worden. Gelukkig degenereert of verslechtert de kwaliteit van ons DNA niet wanneer onze cellen zich steeds weer delen. Hoe komt dat? Omdat onze cellen allerlei mogelijkheden hebben om kopieerfouten in het DNA te herstellen. Als dat niet zo was, zou de mensheid al lang niet meer bestaan!

Omdat alle delen van ons lichaam — van de grootste tot de kleinste — voortdurend vervangen of gerepareerd worden, is veroudering niet enkel en alleen aan slijtage toe te schrijven. De talloze systemen in het lichaam repareren of vervangen zichzelf tientallen jaren, elk op een andere manier en in een ander tempo. Waarom beginnen ze het dan allemaal rond dezelfde tijd te begeven?

Is veroudering geprogrammeerd?

Waarom wordt een huiskat twintig jaar en een opossum *, die ongeveer even groot is, maar drie jaar? Waarom kan een vleermuis wel twintig of dertig jaar worden en een muis maar drie? Waarom kan een reuzenschildpad honderdvijftig jaar worden en een olifant maar zeventig? Zulke verschillen in levensduur laten zich niet verklaren door factoren als voeding, lichaamsgewicht, hersenomvang of leeftempo. De Encyclopædia Britannica zegt: „In de code van het genetisch materiaal liggen instructies opgesloten die de uiterste leeftijdsgrens van een soort specificeren.” De maximale levensduur staat geschreven in de genen. Maar hoe komt het dat alle lichaamsfuncties  het gaan begeven als het einde van die levensduur nadert?

Dr. John Medina, moleculair bioloog, schrijft: „Er schijnen mysterieuze signalen te zijn die gewoon op bepaalde tijden opduiken en cellen instructies geven om hun normale functie als volwassen cel te staken.” Ook merkt hij op: „Er bestaan genen die cellen, en zelfs complete organismen, instructies kunnen geven om oud te worden en te sterven.”

Ons lichaam zou vergeleken kunnen worden met een firma die al tientallen jaren goed loopt. Plotseling stoppen de bedrijfsleiders met het aannemen en opleiden van nieuw personeel, het repareren en vervangen van machines en het onderhouden en opknappen van de gebouwen. Al gauw zal de zaak achteruit beginnen te gaan. Maar waarom veranderden al die bedrijfsleiders hun succesvolle beleid? Die vraag is vergelijkbaar met de vraag waarvoor biologen die een studie maken van veroudering, zich gesteld zien. Het boek The Clock of Ages zegt: „In het onderzoek naar veroudering is een van de grote mysteries die we proberen te begrijpen: waarom cellen stoppen met zich vermenigvuldigen en beginnen te sterven.”

Is er een remedie tegen veroudering?

Veroudering is wel „het ingewikkeldste van alle biologische problemen” genoemd. Na tientallen jaren wetenschappelijk onderzoek is men er nog steeds niet achter wat de oorzaak van veroudering is, laat staan dat er een remedie is gevonden. In 2004 publiceerde het tijdschrift Scientific American een waarschuwing, afkomstig van 51 wetenschappers die een studie maken van veroudering. Die luidde: „Geen enkel middel dat nu in de handel is — maar dan ook geen enkel — heeft tot nu toe bewezen het verouderingsproces bij de mens te vertragen, te stoppen of om te keren.” Hoewel verstandige eetgewoonten en lichaamsbeweging uw gezondheid kunnen bevorderen en het risico dat u voortijdig aan een ziekte sterft kunnen verkleinen, zijn er geen bewijzen dat het verouderingsproces vertraagd kan worden. Deze conclusie herinnert ons aan de woorden van Jezus, die in de bijbel te vinden zijn: „Wie van u kan door bezorgd te zijn één el aan zijn levensduur toevoegen?” — Mattheüs 6:27.

Dr. Medina vat samen welke vorderingen er zijn gemaakt in de pogingen om een remedie tegen veroudering te vinden. Hij schrijft: „We weten nog niet eens waarom we eigenlijk oud worden. . . . Nadat we tientallen jaren geleden kanker de oorlog hebben verklaard, hebben we nog steeds geen remedie gevonden. En het verouderingsproces is oneindig veel gecompliceerder dan de mechanismen die aan kanker ten grondslag liggen.”

Onderzoek leidt tot een belangrijke conclusie

Het onderzoek naar de manier waarop levende organismen functioneren en naar de oorzaak van veroudering heeft niet alle hoop om langer te leven de bodem ingeslagen. Sommigen hebben gemerkt dat hun onderzoek hen onweerlegbaar tot een conclusie heeft geleid die van essentieel belang is voor een begrip van het verouderingsproces. De moleculair bioloog Michael Behe schrijft: „In de afgelopen vier decennia heeft de moderne biochemie de geheimen van de cel ontsluierd. . . . Het resultaat van al deze pogingen om de cel te onderzoeken — om het leven op moleculair niveau te analyseren — is een luide, scherpe kreet: Ontwerp!” Levende organismen zijn ontworpen door iemand met intelligentie. Natuurlijk is Behe niet de eerste die tot die conclusie komt. Een psalmist uit de oudheid schreef nadat hij over de bouw van het menselijk lichaam had nagedacht: ’Ik ben op een vrees inboezemende wijze wonderbaar gemaakt.’ — Psalm 139:14.

Als alle levende organismen ontworpen zijn, dan rijst er een intrigerende vraag: heeft God, de Grote Ontwerper, de mens gemaakt met een levensduur die ongeveer dezelfde is als die van veel dieren, of wil hij dat we langer leven dan dieren?

[Voetnoot]

[Inzet op blz. 6]

’We zijn wonderbaar gemaakt’

[Illustratie op blz. 4, 5]

Is veroudering het gevolg van slijtage?

[Illustratieverantwoording op blz. 6]

DNA: Photo: www.comstock.com