Mga Batan-on Nangutana . . .

Daotan ba ang Kawat-kawat nga Pagpakigdeyt?

May problema si Jessica. a Nagsugod kini sa dihang ang iyang klasmet nga ginganlag Jeremy nagpakitag interes kaniya. “Guwapo kaayo siya,” miingon si Jessica, “ug matod pa sa akong mga higala, dili na ko makahimamat ug desente kaayong lalaki nga sama niya. Daghang babaye ang gustong makigtrato niya, apan dili siya interesado kanila. Ako lang ang iyang gusto.”

Wala magdugay, gihagad ni Jeremy si Jessica nga magdeyt. Si Jessica miingon: “Giingnan nako siya nga Saksi ni Jehova ako ug nga dili ako tugtan sa pagpakigdeyt sa dili sama nakog tinuohan. Apan dihay nahunahunaan si Jeremy. Siya nangutana, ‘Nganong dili na lang ta magkawat-kawat sa pagdeyt?’”

KON isugyot kana sa imong naibgan, unsay imong himoon? Tingali makurat ka sa pagkahibalo nga sa sinugdanan misugot si Jessica sa giingon ni Jeremy. “Nagtuo ko nga kon makigdeyt ko niya, matudloan nako siya sa paghigugma kang Jehova,” siya miingon. Unsay resulta? Atong mahibaloan unya. Ato unang hibaloon kon nganong bisan ang usa ka sulondan nga Kristohanong batan-on sama ni Jessica malit-ag sa kawat-kawat nga pagpakigdeyt.

Kon Nganong Sila Kawat-kawat nga Makigdeyt

Ang ubang mga batan-on sayo magsugod sa pagpakigdeyt. “Dunay mga bata nga 10 o 11 pa lang ang edad apan may trato na!” matod ni Susan, sa Britanya. Nganong gusto man kaayo silang makatrato? Ang kinaiyanhong pagbati nga maibog ug ang impluwensiya sa mga higala maoy kasagarang magtukmod kanila sa pagpakigdeyt. “Adunay mga kausaban nga nagakahitabo sulod sa imong lawas  nga makapakusog sa seksuwal nga pagbati, ug halos tanang batan-on sa eskuylahan dunay kadeyt,” matod ni Lois, sa Australia.

Apan nganong ang uban magkawat-kawat man sa pagpakigdeyt? “Tingali mahadlok sila sa ilang mga ginikanan,” miingon si Jeffrey, sa Britanya. Mao usab kanay gibati ni David, sa Habagatang Aprika. “Nahibalo sila nga dili mosugot ang ilang mga ginikanan,” siya miingon, “mao nga dili nila kini isulti.” Usa ka batan-ong babaye sa Australia nga ginganlag Jane naghisgot ug laing posibilidad. “Ang kawat-kawat nga pagpakigdeyt maoy paagi sa pagpakita nga ikaw independente,” siya miingon. “Nagtuo ka nga hamtong ka na apan bata lang gihapon ang pagtratar kanimo, busa mohimo ka sa imong gusto nga dili magsaba sa imong mga ginikanan. Imo kining isekreto.”

Siyempre, ang Bibliya nagsugo kanimo nga magmasinugtanon sa imong mga ginikanan. (Efeso 6:1) Ug kon ang imong mga ginikanan tutol sa imong pagpakigdeyt, seguradong duna silay bug-at nga mga rason. Pananglitan, kon Saksi ni Jehova sila, gusto nila nga makigdeyt ka lamang sa sama nimog tinuohan—ug kana kon kamong duha andam na nga magminyo. b Apan, ayawg katingala kon maghunahuna ka niini:

◼ Ako ray lahi kay ang tanan nakigdeyt gawas nako.

◼ Aduna koy naibgan nga dili sama nakog tinuohan.

◼ Gusto kong makigdeyt sa isigka-Kristohanon, bisan tuod dili pa ako puwedeng magminyo kay bata pa kaayo ko.

Lagmit nahibalo ka na kon unsay isulti sa imong mga ginikanan bahin niini. Ug diha sa imong kasingkasing, nahibalo ka gayod nga husto ang imong mga ginikanan. Bisan pa niana, basin mobati ka sama sa gibati ni Manami, sa Japan, kinsa miingon: “Kusog kaayo ang impluwensiya nga makigdeyt nga usahay magduhaduha ako sa akong baroganan. Para sa mga batan-on karon, imposible gayod nga dili makigdeyt.” Ang uban nga sama niana ug kahimtang nagsugod sa pagpakigdeyt ug gililong nila kini sa ilang mga ginikanan. Sa unsang paagi?

“Giingnan Kami nga Dili Kini Isaba”

Ang termino mismo nga “kawat-kawat nga pagpakigdeyt” nagpasabot nga dunay pagpanglimbong nga nalangkit. Nahimo sa uban ang kawat-kawat nga pagdeyt pinaagi sa pag-estoryahay diha sa telepono o sa Internet. Sa publiko sila managhigala lang, apan ang ilang mga e-mail, text message, ug panag-estorya sa telepono nagpakita nga sila nagdeyt gayod.

Si Caleb, sa Nigeria, naghisgot ug laing malimbongong paagi. “Ang ubang mga batan-on nga nagkawat-kawat sa pagdeyt mogamit ug sekretong mga pulong ug laing mga ngalan kon mag-estoryahanay diha sa grupo kauban ang ilang mga isigkabatan-on aron dili masabtan sa uban ang ilang ginaestoryahan,” siya miingon. Ang laing paagi mao nga ang grupo sa mga batan-on mag-organisar ug kalihokan, unya magpalain ang duha nga nagdeyt. Si James, sa Britanya, miingon: “Kas-a, daghan kami nga gihagad nga magkita sa usa ka lugar, unya among nadiskobrehan nga giplano diay kini aron magparis ang duha diha sa among grupo. Giingnan kami nga dili kini isaba.”

Kasagaran, sumala kang James, mahimo ang kawat-kawat nga pagdeyt sa tabang sa mga higala. “Sagad dunay usa ka higalang nahibalo bahin niini apan dili ra magsaba kay para nila dili kini angayng isulti,” miingon si Carol, sa Scotland.

Usahay, mamakak na ang uban. “Gililong sa daghan ang ilang pagpakigdeyt pinaagi sa pagpamakak sa ilang mga ginikanan kon asa sila moadto,” matod ni Beth, sa Canada. Si Misaki, sa Japan, miadmitir nga mao kanay iyang gibuhat. “Kinahanglang ayohon gayod nako pagbalay ang akong estorya,” matod niya. “Nag-amping gayod ako nga dili mamakak bahin sa ubang mga butang gawas lang ang bahin sa akong pagpakigdeyt aron dili mawala ang pagsalig sa akong mga ginikanan kanako.”

Ang mga Lit-ag sa Kawat-kawat nga Pagpakigdeyt

Kon ikaw natental sa pagpakigdeyt nga kawat-kawat—o kon ikaw nagahimo na niini—angay nimong tagdon ang mosunod.

◼ Unsa unyay resulta sa akong pagpanglimbong? Nagplano ka ba nga makigminyo sa imong kadeyt sa dili madugay? “Kon makigdeyt ka ug wala kay tuyo nga magminyo, mora kag nag-anunsiyo ug butang nga dili nimo ibaligya,” nag-ingon si Evan, sa Tinipong Bansa. Ang Proverbio 13:12 nag-ingon: “Ang pagdahom nga nalangan makapasakit sa kasingkasing.” Gusto ka bang maguol ang tawo nga imong gimahal?

 ◼ Unsay pagbati ni Jehova bahin sa akong ginahimo? Ang Bibliya nag-ingon nga “ang tanang butang hubo ug binuksan sa mga mata niya nga kaniya manubag kita.” (Hebreohanon 4:13) Busa kon imong gililong ang imong pagpakigdeyt—o ang pagpakigdeyt sa imong higala—si Jehova nahibalo niana. Ug kon ikaw namakak bahin niana, angay ka gayod nga mabalaka. Si Jehova nga Diyos supak gayod sa pagpamakak. Sa pagkatinuod, ang “bakakon nga dila” klaro kaayong giapil sa mga butang nga ginadumtan ni Jehova.—Proverbio 6:16-19.

Sa tinuod lang, mahilayo ka sa kadaot kon dili nimo ililong ang imong relasyon kay sa magkawat-kawat ka sa pagpakigdeyt. Dili katingad-an nga ang uban nga nagkawat-kawat sa pagpakigdeyt nakasala ug seksuwal nga imoralidad. Si Jane, sa Australia, naghisgot bahin sa iyang higala nga nagtagotago sa pagpakigdeyt sa usa ka lalaki sa ilang eskuylahan ug nagpakaaron-ingnong buotan apan dunay daotang ginabuhat. “Mabdos na siya sa dihang nadiskobrehan sa iyang amahan nga duna siyay trato,” matod ni Jane.

Sa pagkatinuod, mas labing maayo kon makig-estorya ka sa imong mga ginikanan o sa usa ka hamtong nga Kristohanon kon ugaling ikaw dunay sekretong relasyon. Ug kon ikaw dunay higala nga nagkawat-kawat sa pagpakigdeyt, ayaw siya konsentiha pinaagi sa paglilong niini. (1 Timoteo 5:22) Kay kon buot hunahunaon, unsay imong bation kon may mahitabong dili maayo sa maong relasyon? Dili ba mabasol ka usab? Ingnon ta nga may higala ka nga diabeteson nga nagkawat-kawat sa pagkaon ug tam-is nga mga pagkaon. Komosta kon imo kining nadiskobrehan apan nagpakiluoy ang imong higala nga dili kini isaba sa uban? Unsa ang mas importante kanimo—mokonsentir sa imong higala o mohimog lakang nga makaluwas sa iyang kinabuhi?

Sama usab niana ang mahitabo kon ikaw dunay higala nga nagkawat-kawat sa pagpakigdeyt. Ayawg kabalaka nga madaot ang inyong panaghigalaay! Sa ngadto-ngadto, ang tinuod nga higala makaamgo nga ang imong gihimo maoy alang sa iyang kaayohan.—Proverbio 27:6.

“Natugkad Ko Kon Unsa Gayoy Akong Kinahanglang Himoon”

Si Jessica, nga gihisgotan sa sinugdanan, nag-usab sa iyang hunahuna bahin sa kawat-kawat nga pagpakigdeyt sa dihang nadungog niya ang nahitabo sa usa ka Kristohanon nga sama usab niyag kahimtang. “Human nako madungog kon giunsa niya pagputol ang ilang relasyon,” matod ni Jessica, “natugkad ko kon unsa gayoy akong kinahanglang himoon.” Sayon ba ang pagpakigbulag? Dili! “Siya  lang gyod ang lalaki nga akong nagustohan sukad,” miingon si Jessica. “Gihilakan nako kini kada adlaw sulod sa daghang semana.”

Apan, anaa pay laing rason kon nganong gibuhat kadto ni Jessica—iyang gihigugma si Jehova ug bisan tuod naligas siya, nagtinguha gayod siya sa pagbuhat kon unsay husto. Sa ngadto-ngadto, naalim ra ang samad nga gidulot sa iyang pagpakigbulag. “Mas maayo ang akong relasyon kang Jehova karon kay kaniadto,” matod ni Jessica. “Mapasalamaton kaayo ako nga siya naghatag kanato ug giya nga atong gikinahanglan sa husto gayod nga panahon!”

Ang ubang mga artikulo gikan sa seryeng “Mga Batan-on Nangutana . . .” makita diha sa Web site nga www.watchtower.org/ype

[Mga footnote]

MGA BUTANG NGA ANGAYNG PALANDONGON

◼ Basaha pag-usab ang tulo ka situwasyon nga gisulat sa baga nga mga letra diha sa panid 27. Hain niini ang imong bation usahay?

◼ Unsaon nimo pagsulbad sa maong kahimtang nga dili ka magkawat-kawat sa pagpakigdeyt?

[Kahon sa panid 28]

Kawat-kawat nga Pagdeyt o Pribasiya?

Dili buot ingnon nga pagpanglimbong na kon ililong ang usa ka relasyon. Ingnon ta nga ang ulitawo ug dalaga nga husto nag edad nga magminyo buot nga magkaila pa sa usag usa apan gusto nila nga dili una kini ipahibalo sa uban. Tingali “dili sila gusto nga tiaw-tiawan sila sa pagpangutana kanunay kon kanus-a sila magpakasal,” miingon ang usa ka batan-ong ginganlag Thomas.

Makadaot gayod kon mapugos ka sa paghimog usa ka butang nga wala sa panahon. (Awit ni Solomon 2:7) Busa, may katarongan ang ubang managtrato nga sa sinugdanan sa ilang relasyon dili sila gusto nga may mahibalo niini, apan nag-amping usab sila nga dili sila manglakaw nga walay kuyog. (Proverbio 10:19) “Makahatag kini ug panahon sa managtrato sa paghunahuna kon sila ba seryoso sa usag usa,” nag-ingon ang 20-anyos nga si Anna. “Kon sila seryoso sa usag usa, nan dili na nila kinahanglang tagoon ang ilang relasyon.”

Sa samang higayon, dili husto kon imong ililong ang imong relasyon gikan sa uban nga may katungod nga mahibalo bahin niini, sama sa imong mga ginikanan o sa ginikanan sa imong gideyt. Kon dili nimo ikasulti kanila ang imong pagpakigdeyt, angay kang mangutana sa imong kaugalingon kon ngano. Ang imo bang kahimtang sama kang Jessica nga gihisgotan sa sinugdanan niining artikuloha? Nahibalo ka ba diha sa imong kasingkasing nga dunay bug-at nga mga rason ang imong mga ginikanan kon nganong sila supak niini?

[Kahon sa panid 29]

USA KA MENSAHE ALANG SA MGA GINIKANAN

Human sa imong pagbasa niining artikuloha, tingali maghunahuna ka, ‘Magkawat-kawat kaha sa pagpakigdeyt ang akong anak?’ Matikdi ang gisulti sa daghang batan-on sa Pagmata! kon nganong ang uban maagni sa kawat-kawat nga pagpakigdeyt, dayon palandonga ang mosunod nga mga pangutana.

◼ “Ang ubang mga batan-on dili malipayon uban sa ilang pamilya, busa didto sila modangop sa ilang trato.”—Wendy.

Ingong ginikanan, sa unsang paagi imong maseguro nga imo gayong ginahatag ang emosyonal nga panginahanglan sa imong mga anak? Aduna ka pa bay kinahanglang pauswagon bahin niini? Kon aduna, unsa kini?

◼ “Sa 14 anyos pa ako, dihay estudyante gikan sa laing nasod nga nangulitawo nako. Gisugot nako siya. Para nako morag lalim kaayo ang pagbati nga may lalaki nga moagbay nako.”—Diane.

Kon imong anak si Diane, unsay imong himoon sa pagsulbad niini?

◼ “Mas sayon na ang kawat-kawat nga pagpakigdeyt tungod sa mga cellphone. Ang mga ginikanan walay kalibotan kon unsay ginahimo sa ilang mga anak!”—Annette.

Unsang mga panagana ang imong mahimo bahin sa paggamit ug cellphone sa imong mga anak?

◼ “Sayon ra kaayo ang pagpakigdeyt nga kawat-kawat kon ang mga ginikanan dili kaayo magbantay kon kinsay kauban sa ilang mga anak ug kon unsay ilang ginahimo.”—Thomas.

Aduna ka bay mahimong mga paagi aron malambigit ka sa kinabuhi sa imong tin-edyer ug sa samang higayon makahatag ka gihapon kaniya ug nahiangayng kagawasan?

◼ “Sagad wala sa balay ang mga ginikanan sa panahon nga anaa ang ilang mga anak. O matugoton kaayo sila sa ilang mga anak sa pag-adto sa mga lugar kauban sa ubang mga tawo.”—Nicholas.

Hunahunaa kon kinsay kinasuorang higala sa imong anak. Nakaseguro ka ba gayod kon unsay ilang ginahimo kon mag-uban sila?

◼ “Ang mga batan-on magkawat-kawat sa pagdeyt kon sobra ka estrikto ang mga ginikanan.”—Paul.

Sa unsang paagi imong ikapasundayag ang imong “pagkamakataronganon” nga sa samang higayon dili ikompromiso ang mga balaod ug prinsipyo sa Bibliya?—Filipos 4:5.

◼ “Sa panahong mitungtong ako sa pagkatin-edyer, ubos kaayo ang akong pagtamod sa kaugalingon ug kulang ako ug atensiyon. Nagsugod ako sa pag-e-mail sa usa ka batan-ong lalaki sa duol nga kongregasyon ug miturok ang akong gugma kaniya. Iyang gipabati kanako nga espesyal ako.”—Linda.

Aduna ka bay mahunahunaan nga mas maayong mga paagi aron mahatag sa pamilya ni Linda ang iyang mga panginahanglan?

Nganong dili nimo sulayan ang pagpakig-estorya sa imong anak gamit kining maong artikulo ug panid? Ang kinamaayohang panumpo sa pagkawat-kawat mao ang kinasingkasing ug prangkang pagpakig-estorya. Nagkinahanglag panahon ug pailob ang pagtugkad kon unsay panginahanglan sa usa ka batan-on, apan mabaslan ra ang tanang paningkamot tungod sa maayo unyang mga resulta niini.—Proverbio 20:5.