Weh Aal di Baibl Gaahn Chroo fi Deh Ya Tudeh

Di fak dat di Baibl avaylabl tu wee tudeh da wahn mirakl fi chroo. Dehn mi finish rait di Baibl oava 1,900 yaaz agoa. Dehn mi rait it pahn difrent kaina mateeryal weh eezi fi geh dischrai​—laik paypa weh mek owta papairos an animal skin​—ahn dehn mi fers rait it eena sohn langwij weh lee bit a peepl taak tudeh. Eevn powaful man, fahn kingz dong tu di rilijos leedaz dehn mi chrai haad fi dischrai di Baibl.

HOW di Baibl manij fi servaiv fi soh lang ahn stil bee avaylabl tu evribadi tudeh? Kansida jos too reezn.

Dehn mi Mek Lata Kapiz a di Orijinal Manyuskrip

Di Izrelait dehn da-mi di wan hoo mi protek di orijinal skroalz ahn mek kapiz a dehn, fi egzampl di king dehn fan Izrel, mi fi rait “wahn kapi a di laa weh di Leevait prees dehn mi gat.”​—Deuteronomy 17:18.

Meni a di Izrelait dehn mi lov fi reed di skripchaz bikaaz dehn mi noa dat da Gaad werd. Soh di skraibz dehn da-mi di wan hoo yoostu mek kapiz a di skripchaz. Wan a dehn​da Ezra hoo mi serv Gaad. Di Baibl seh dat hihn da-mi “wahn skraib weh yoostu mek kapiz a di laa weh Jehoava di Gaad a Izrel mi gi Moaziz ahn hihn mi noa di laa gud.” (Ezra 7:6) Di Masorets, hoo mi kapi di Heebroo Skripchaz, er di “Oal Testiment,” bitween di yaa 500 C.E ahn 900 C.E mi eevn konk di leta eena di teks fi mek shoar dehn noh ga noa mistayk. Bikaaz dehn mi tek dehn taim fi du dis ahn fi mek klyaa kapiz a di teks, di Baibl stil egzis tudeh eevn doa dehn enimiz mi chrai fi ­dischrai it.

Fi egzampl, eena 168 B.C.E., wahn Siriyan roola mi chrai fi dischrai aal di kapiz a di Heebroo Skripchaz eena Palestain. Wahn Jooish hischri seh: “Eni skroal a di laa weh dehn mi fain dehn mi tayr it ahn bon it.” The Jewish Encyclopedia seh: “Di aafisa dehn mi obay di koman fi saach ahn dischrai dehnya skroalz . . . dehn mi kil eni badi . . . hoo mi oan wan a dehnya skroalz.” Bot sohn Jooz eena Palestain ahn dehn wan weh mi liv eena ada lan mi stil ga kapiz a di skripchaz.

Soon afta dehn mi finish rait di Kristyan Greek Skripchaz, er di “Nyoo Testiment,” adaz mi staat fi kapi dehndeh skripchaz. Fi egzampl, Jan mi rait di Gaspl eeda eena Efisos er kloas bai di siti. Yet, dehn mi fain wahn kapi a wahn smaal paat a di buk way da Eejip ahn sohn ekspert seh dat dehn mi mek dis kapi les dan 50 yaaz afta Jan mi rait di Gaspl. Dat shoa wi dat Kristyanz eena di ada lan dehn weh mi dehn faar away mi ga kapiz a di reesent skripchaz weh Jan mi rait.

Lata peepl mi ga wahn kapi a Gaad werd ahn dat da wahn neks reezn wai ih mi servaiv fi honjridz a yaaz afta Krais. Fi egzampl sohn peepl weh stodi hischri seh dat erli wan maanin, pahn Febiweri 23 eena di yaa 303 C.E., di Roaman Roola Diocletian mi wach how ih soalja dehn brok een tu wahn cherch ahn bon op di kapiz a di skripcha dehn. Diocletian mi tink hihn ku geh rid a aal Kristyan teechinz if ih dischrai di hoali skripchaz. Di neks day hihn mi gi wahn aada fi mek dehn bon op eni kapi a di Baibl weh dehn fain chroo owt di Roaman Empaiya. Sohn kapiz a di Baibl mi servaiv dis atak ahn dehn mi eevn mek moa kapiz owta dehnya. In fak, paats a di too kapiz fahn di Baibl weh dehn mi rait eena Greek  afta Diocletian persikyooshan, stil egzis tudeh. Wan deh da Rome; ahn di ada wan dehn da di British Library da London, England.

Eevn doa dehn no fain noa orijinal Baibl manyuskrip, towznz a kapiz a di hoal Baibl er paat a it weh dehn mi rait, stil servaiv op tu fi wee day. Som a dehn reeli oal. Yu tink di mesij eena di Baibl mi chaynj sins dehn mi kapi it wahn lata taimz? William Henry Green sombadi weh stodi Baibl manyuskrip seh dis bowt di Heebroo Skripchaz (Oal Testiment): “Wi ku seh dat no ada aynshent werk eva geh paas dong chroo di yaaz ahn geh chranslayt soh gud.” Wen ih kohn tu di Kristyan Greek Skripchaz, Sir Frederic Kenyon, wahn ekspert pahn Baibl manyuskrip mi seh: “Dehn mi mek di oaldis kapiz a di skripchaz weh stil egzis tudeh wahn fyoo yaaz afta di orijinal raita dehn mi rait dehnya Baibl buk, dat da wai wi ku bee shoar dat di mesij eena di Baibl tudeh karek. Wi kyaa seh dis bowt eni ada aynshent buk eena di werl.”

Baibl Chranslayshan

Wahn nada reezn wai moa peepl ku reed di Baibl dan eni ​ada buk da bikaaz ih deh chranslayt eena meni ada langwij. Dis shoa wi dat Gaad perpos da fi mek peepl owta aala di nayshan dehn kohn fi noa hihn ahn wership hihn “wid spirit ahn chroot.”​—Jan 4:​23, 24; Micah 4:2.

Di fers chranslayshan a di Heebroo Skripchaz weh wi noa bowt mi geh chranslayt intu di Greek langwij. Dehn kaal it di Septuagint. Dehn mi mek dis chranslayshan fi di Jooz weh mi liv owtsaida di siti a Palestain ahn hoo mi taak di Greek-​langwij. Dehn mi finish dis bowt too honjrid yaaz bifoa Jeezas mi liv pan ert. Jos wahn fyoo honjrid yaaz afta dehn mi finish di hoal Baibl inkloodin di Kristyan Greek Skripchaz dehn mi chranslayt it intu meni ada langwij. Bot laytaraan roolaz an eevn di rilijos leedaz weh mi fi inkorij di peepl fi reed Gaad werd, mi du eniting dehn kud fi stap peepl fahn ga wahn Baibl. Dehn neva waahn nobadi chranslayt di Baibl intu wahn langwij weh moas a di peepl mi taak bikaaz dehn neva waahn di peepl noa di chroot bowt Gaad.

Dehn mi ga sohn brayv man weh neva obay dehnya king ahn di rilijos leeda dehn. Dehn mi chranslayt di Baibl intu di langwij dehn weh moas a di peepl mi taak eevn doa dehn mi put dehn laif eena daynja. Wan a dehn da mi William Tyndale fan England. Aldoa sohn powaful man mi chrai fi stap hihn, hihn mi chranslayt di fers faiv buk a di Heebroo Skripchaz schrayt intu Inglish. Hihn da-mi aalso di fers persn fi yooz Gaad naym Jehoava eena di Inglish Baibl. Wahn neks egzampl a sombadi weh mi put dehn laif eena daynja da Casiodoro de Reina hoo mi stodi Baibl manyuskrip eena Spain. Di Catholic cherch mi waahn kil hihn bikaaz hihn mi-di chranslayt di Baibl eena spanish. Hihn mi haftu ron weh tu England, Germany, France, Holland, ahn Switzerland wail hihn mi di werk pan ih chranslayshan. a

Tudeh dehn kantinyu fi chranslayt di Baibl eena moa ahn moa langwij ahn milyanz a kapiz geh poblish. Di Baibl mi servaiv ahn peepl di reed it moa dan eni ada buk. Dis shoa wi dat Jehoava kip ih pramis weh di apasl Peeta mi rait dong: “Di graas jrai op ahn di flowaz jrap aaf bot di werd a Jehoava laas fareva.”—1 Peeta 1:24, 25.

[Futnoat]

 [Baks/​Di picha pahn payj 14]

WICH BAIBL CHRANSLAYSHAN AH SHUDA REED?

Meni chranslayshan a di Baibl egzis tudeh. Sohn chranslayshan yooz haad werdz fi andastan er werdz weh peepl noh yooz nohmoh. Ada chranslayshan mait bee eezi fi andastan bot di infamayshan noh aalwayz karek. An ada chranslayshan chranslayt ­aalmoas werd-​fi-​werd fahn di orijinal teks.

Di komiti weh werk pahn di Inglish edishan a di New World Translation of the Holy Scriptures, weh Jehoava Witnisiz poblish, mi chranslayt it dairek fahn di orijinal langwij. Dis chranslayshan da di mayn teks weh dehn yooz fi chranslayt intu meni ada langwij. Di chranslayta dehn fi dehndeh langwij mi aalso kompyaa dehn chranslayshan wid di orijinal-langwij teks. Di New World Translation fala di orijinal-​langwij teks an at di saym taim ih bring owt di karek meenin. Di chranslayta dehn waahn mek di Baibl bee eezi fi andastan jos laik how reedaz bak eena Baibl taimz mi andastan it.

Sohn ekspert mi stodi som a di laytes Baibl chranslayshan​—inkloodin di New World Translation​—fi si if dehn mi karek. Wan a dehn da Jason David BeDuhn, hoo mi stodi Baibl manyuskrip da di Northern Arizona University eena di United States. Hihn mi poblish wahn buk eena 2003 wehpaat hihn mi kompyaa nain ​Inglish chranslayshan a di Baibl. b Hihn mi ­kompyaa difrent vers fahn di Baibl weh mi geh chranslayt eena difrent wayz tu di Greek teks fi si if di chranslayta dehn mi put een dehn oan aidyaaz. Weh ih mi fain?

BeDuhn seh dat lata peepl bileev dat di New World Translation (NW) difrent fan ada chranslayshan bikaaz di chranslayta dehn mi gaid dehnself wid dehn oan rilijos aidyaaz. Bot hihn seh: “Eena difrent wayz di NW chranslayshan difrent bikaaz da wahn literal chranslayshan a di orijinal teks.” Eevn doa BeDuhn noh gree wid how dehn mi chranslayt sertayn skripchaz eena di New World Translation, hihn seh dat “kompyaa tu eni ada chranslayshan, weh di New World Translation seh karek.” Hihn aalso seh dat da wahn “reeli gud” chranslayshan.

Dakta Benjamin Kedar, wahn ekspert eena di Heebroo langwij fan Izrel, mi seh sohnting simila bowt di New World Translation. Eena 1989 hihn mi seh: “Dis chranslayshan shoa dat dehn mi werk reeli haad fi geh di karek meenin an andastandin. . . . Ai neva yet fain eena di New World Translation dat dehn mi chrai fi chaynj di orijinal meenin a di teks.”

Aks yuself dehnya kweschan: ‘Wai Ai di reed di Baibl? Ah wahn reed wahn Baibl weh eezi fi reed bot noh ga di ­karek andastandin? Er Ah wahn reed wahn Baibl weh ga di karek andastandin ahn weh kloas tu di orijinal teks?’ (2 Peeta 1:20, 21) Yu ansa tu dehndeh kweschan wahn help yu fi chooz di karek chranslayshan.

[Futnoat]

[Di picha]

Di “New World Translation of the Holy Scriptures” deh avaylabl eena meni ada langwij

[Di picha pahn payj 12, 13]

Masoretic manyuskrip

[Di picha pahn payj 13]

Paat a Look 12:7, “. . . Noh wori bowt notn, unu wert moa dan lata sparo”

[Kredit lain fi di picha pahn payj 13]

Di mayn payj: National Library of Russia, St. Petersburg; sekant ahn terd: Bibelmuseum, Münster; bakgrong: © The Trustees of the Chester Beatty Library, Dublin