Wãra kartama

Daizeze Bedʼea kikibarimina sãwũã erpanʉ idibasidu

Daizeze Bedʼea kikibarimina sãwũã erpanʉ idibasidu

Daizeze Bedʼea kikibarimina sãwũã erpanʉ idibasidu

Daizeze Bedʼea idibasidu kʼãwũã ãrĩna ẽãba ũdubibʉ wãrĩnu Daizezeba kʼarebabʉta. Maʉ̃ra mabʉsida 1.900 poaga audre. Naʉ̃ra bʉsida papiro ʉ̃rʉ (naʉ̃ra osida chiruadeba, maʉ̃ trʉ̃ra papiro), adewara bʉsida pergamino ʉ̃rʉ (naʉ̃ra osida nedʉwʉrʉ edeba) akʉza bʉsida maʉ̃ bedʼeara ẽbẽrarã mejãchaʉba ũrĩ ẽãne. Nokʼoraba akʉza Daizeze ʉ̃rʉ ĩjãbʉa apanʉraba baduta osida Daizeze Bedʼea neẽã oita.

¿Daizeze Bedʼeara sãwũãbʉ ãrĩkĩrãpanasimina akʉza sãwũã ũdukʼawua zesida? Maʉ̃nebemata akʉdaya bedʼea ũme.

Jõma kopia odapeadara aripe osida

Nãã Daizeze Bedʼea bia akʉdapeadara Israelitarabasi, ãyara wuagasi Daizeze Bedʼea juwaba nããra bʉdata, maʉ̃ nebemata mejãcha abarika osida. Bari jaradaita, jarasida Israelitara nokʼoʼa bʉdamarẽã «libro leydebemata maʉ̃ kĩrãkʼa, saserdotera levitaraba wuagabʉdebemata» oibarabasi (Deuteronomio 17:18).

Israelitara mejãchaʉraba Daizeze Bedʼeara akʉkĩrãnebasi ãya kʼawuabasi baera wãrĩnu Daizezedeba zebʉta. Daizeze Bedʼea abarika zebidaita osida jari ẽbẽrarã biʼia bʉ kʼawuapanʉraba. Esdrabara «libro aradebemata abarika biʼia bʉbasi, Jeowaba Moisésʼa ley zokʼadapeadata», maʉ̃ba Esdrara ũdukaʉdebasi (Esdras 7:6). Masoretarabara Daizeze Bedʼea Hebreoaradebʉta (Antiguo Testamentota) abarika osida baibara poaga 501neba 1.000 bayeda K.t. Bera bʉ ẽ baita aba abakade juacha wãsida, ãya maʉ̃ mawũã odaba kʼarebasi Daizeze Bedʼea aripe oita akʉza Daizeze Bedʼea ãrĩkĩrãbaside jõma neida oda ẽ bamarẽã.

Bari jaradaita, poaga 168 K.n. Nokʼo siriade IV, Daizeze Bedʼea Hebreode palestinane badara jõma ãrĩta osida: Judio nebʉraba jarabʉ: «Jõma ãya Daizeze Bedʼeadebema ũdudara jẽguekuada kʼãrãpe ba bʉekuasida». The Jewish Encyclopedia jarabʉ: «Yi maʉ̃ odarabara mejãcha zarea osi Daizeze Bedʼea neẽã oita. Ẽbẽra Daizeze Bedʼeadebema erbadara beapanasida». Mamina Daizeze Bedʼeara basi ʉ̃kʉrʉ Judiora Palestinane akʉza ʉ̃kʉrʉ drʉade.

Daizeze Bedʼea Griegode (Nuevo Testamento) bʉda tẽã, kopiata osida kartarane beta, propesiaranebeta akʉza nebʉra Daizeze krĩchadeba zedadebemarata. Bari jaradaita, Apostol Juanbara iyi karta bʉsi Éfesode mawũã ẽ bʉrʉ maʉ̃ kʼawa, mamina maʉ̃neba jĩga Ejiptode, ũdusida maʉ̃ra kopiadebemata wĩka. Ẽbẽrarã biʼia kʼawuabʉraba jarasida maʉ̃ kopiara osidata Juanba iyi karta sinkuenta poaga bʉda tẽã. Naʉ̃ba ũdubibʉ kristianora jãpedebema kopia Daizeze Bedʼeade ʉ̃ra odapeadata erpanasita.

Daizeze Bedʼea mawũã odaba kʼarebasi ẽbẽrarãta Daizeze Bedʼea ũdukʼawuaita kristo tẽã. Bari jaradaita ũnadrʉbodoare 23 febrerode poaga 303de, nokʼo Romanebema Dioclecianoba akʉ edaunʉmasi sãwũã iyi gorogororaba iglesia puerta ãrĩnʉmanata mawũã Daizeze Bedʼea kopia okudapeada ãrĩkuadaita. Iya krĩchabasi mawũã Daizeze Bedʼea jõma ba bʉekuabʉrʉba kristianora neẽã oita, maʉ̃ kʼarea jarasi iyara, Daizeze Bedʼeara jõma ba bʉedamarẽã iyi pʉwʉrʉde edabʉta. Mawũãsidu ʉ̃kʉrʉta ba bʉeda ẽ basi. Dioclecianoba pewãbada tẽã maʉ̃ranebemata ũme ũdupanʉ idi ewade griegode. Ababʉ Romane, ababemarabʉ Bristish library Londresde.

Idibasidu ũduda ẽ Daizeze Bedʼea nãã odapeadara, maminabʉ mejãcha kopia odapeadarata, ʉ̃kʉrʉ maʉ̃ranebemara kikibari. ¿Daizeze Bedʼeadebema kopia osidera awuara osidaka? Daizeze Bedʼea Hebreo ʉ̃rʉ bedʼeadaita W.H Green jarasi: «Kaʉ̃ karta kikibari kĩrãkʼara kʼawua aripe awuru kartarara odaka». Daizeze Bedʼea Griego ʉ̃rʉ bedʼeadaita, Sir Frederic Kenyon, iyara biʼia kʼawuabasi juwaba bʉchu baera, iya bʉsi: «Ewari wĩka berabarisi Daizeze Bedʼea bʉ berabaridata maʉ̃ta audre ẽãne ẽbẽrarãraba ũdubisida maʉ̃ aripe berabaridata, ĩjãseapanʉ Daizeze Bedʼea dayirãba idi erbʉra, nããbema ẽbẽrarãba bʉda kĩrãkʼabʉta, maʉ̃ kʼarea jaraseapanʉ Nuevo Testamentobara wãrĩnuta jarabʉta». Adewara jarasi: «Jõma Daizeze Bedʼeara nãã kopia obada kĩrãkʼa aripebʉ, maʉ̃ba jara be ẽ wuabemara libroraira abarikabʉta».

Daizeze bedʼeara bedʼea awuara awuarakabʉ

Ẽbẽrarãra mejãchaʉba Daizeze Bedʼeara ũdukʼawuasida ãyi bedʼearade bʉ baera. Maʉ̃ra berabarisi Daizezeba kãgabʉ kĩrãkʼa ẽbẽra jõmaʉ̃ba bedʼea awuara awuarakabʉba ũdukʼawuadamarẽã akʉza yiwidʼidamarẽã iyaʼa (Juan 4:23,24; Miqueas 4:2).

Daizeze Bedʼeadebema ebreodeba griego eda tradusisida, naʉ̃ra Septuagintabasi. Naʉ̃ra osida Judiora griego bedʼeade bedʼeabʉraba Palestina ãĩ badaraba. Maʉ̃ra jõsi 200 poaga Jesu Daizeze Bedʼea jaradia zeinaweda. Daizeze Bedʼea jõma oda tẽã bedʼea awuara awuaraka tradusisida poaga audre ẽãne, nokʼoraba akʉza saserdoteraba Daizeze Bedʼea ẽbẽrarã audre ũdubikaude aña osida: Ãya iduaribi ẽ basi Daizeze Bedʼeara tradusi ẽ marẽã mawũã ẽbẽrarãba ũrĩ ẽ bamarẽã.

Saserdoteraba akʉza nokʼoraba kãga ẽ basimina Daizeze Bedʼea awuru bedʼeade tradusita, yumakẽrã zowaĩnĩgʉa panʉraba ẽbẽrarã bedʼeabʉde tradusisida, mawũã osida ãyi beadai krĩcha ẽã. Bari jaradaita, William Tyndaleba Oxfordʼde estudiadaba poaga 1530de tradusisida Pentateucota ebreode, ingleda (Génesisdeba Deuteronomiobayeda), mejãcha pewãpanasimina iya maʉ̃ tradusiside jarasi Jeowa trʉ̃ta. Casiodoro de Reinaba Daizeze Bedʼeata tradusisida, maʉ̃ kʼarea katolikoraba beakĩrãbasi, mamina iyira wãsi Inglaterraeda, Franciaeda, Holandaeda akʉza suizaeda mawũã iya obada aribaeita. *

Idi ewadera Daizeze Bedʼeara mejãcha tradusipanʉ bedʼea awura awuaraka akʉza ʉ̃tʉzebipanʉ. Naʉ̃ libro ẽbẽra mejãchaʉba ãrĩkĩrãpanʉmina mawũãsidu ẽbẽrã mejãchaʉba ũdukʼawuapanʉ, maʉ̃ta ũdubibʉ apostol Pedroba jaradata: «Chirua pãwãrara bagʉbʉrʉa, neponora yi kidua jurzoabʉrʉa; mamina Daizeze Bed’eara, ewari jõmaʉ̃nẽ baya» (1 Pedro 1:24, 25).

[Nota]

^ par. 14 Casiodoro de Reinaba tradusibadara jõsi 1569de, maʉ̃ra 1602de Cipriano de Valeraba akʉsi biachu kʼawuaita.

[Rekuadro/dibujos]

¿DAIZEZE BED’EA BIODEBEMARA SAɄ̃TA LESEABɄ?

Ʉ̃kʉrʉ bedʼeadebʉ mejãcha Daizeze Bedʼea tradusibʉta. Maʉ̃nebemara ʉ̃kʉrʉta zare ũrĩta akʉza bedʼea audre edabʉepanabari eda neẽãta, adewara ʉ̃kʉrʉdera bedʼea aba abaka bʉepanabari.

Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras inglesdebʉra Jeowa ʉ̃rʉ Kʼawuabipanʉrãba osida, maʉ̃ra osida Daizeze Bedʼea griegode nããbadadeba. Inglesde odapeadara kʼarebabʉrʉ audre tradusidaita 60 bedʼea awuara awuaraka, adewara maʉ̃ oira akʉpanʉ Daizeze Bedʼea nãã odapeadata. Mamina ãyara maʉ̃ra opanʉ aripe bamarẽã akʉza wuabemaraba ũrĩne, nããbema ẽbẽrarãba ũrĩbada kĩrãkʼa.

Ʉ̃kʉrʉ ẽbẽraba bedʼea bio kʼawuapanʉraba akʉpanʉ Traducción del Nuevo Mundota inglesde, kʼawuaita aripe bedʼea ẽãta mawũã ẽ bʉrʉ aripe bedʼeabʉta. Maʉ̃ranebema abaʉba, yi trʉ̃ Jason David BeDuhn, maʉ̃ra estudiasi Northern Arizona University Estados Unidosde. 2003de iya jarakasi karta 200paginaneba «ẽbẽrarã ingles bedʼeabʉba audre lebʉta Daizeze Bedʼea nuebebʉ ʉ̃rʉ». * Iya nãã jidasi Daizeze Bedʼeade testorabʉta, maʉ̃ranebemata akʉsi Daizeze Bedʼeara nããbema griegode, wuabema tradusion inglesde badaraʉ̃me, abarikabʉ kʼawuaita maʉ̃me. ¿Maʉ̃ba iyara kʼãrẽta kʼawuasi?

BeDuhnbara jarabʉ ẽbẽrarãba krĩchabʉta naʉ̃ Traducción del Nuevo Mundo ãya lebʉrʉde abarikabʉta Daizeze Bedʼea nããra badaʉ̃me. Iya jarabʉ: «Wuabemara Daizeze Bedʼeaira naʉ̃ Traducción del Nuevo Mundo aripe bedʼeabʉ akʉza bedʼea ãĩbʉeda ẽ basi wuabemarane kĩrãkʼa, mawũã aripe bedʼeabʉ Daizeze Bedʼea griegode nããbada kĩrãkʼa». Iya jarabʉ, Traducción del Nuevo Mundo ʉ̃kʉrʉdebema testora iya kãgabʉde bʉ ẽ mina «audre yibiata wuabemara Daizeze Bedʼeaira, aripe bedʼeabʉ baera».

Benjamin Kedar ebreo bedʼea estudiabʉbara naʉ̃ta jarasi 1989 Traducción del Nuevo Mundo ʉ̃rʉ: «Naʉ̃ kʼãwũã odaba ũdubibʉ wãrĩnu zarea osita kʼawuaita kʼãrẽta jarakĩrãbasita testoraba, mawũã aripe tradusita, naʉ̃ Daizeze Bedʼeadera mʉ̃a ũduka idibasidu bedʼea wueta bʉebʉra».

Bʉyikʉza widira: ¿Mʉ̃ara kʼãrẽa lekĩrãbʉ Daizeze Bedʼeara? ¿Mʉ̃ara jʉrʉbʉka daya ũrĩseabʉta aripe bedʼeabʉ ẽ mina? Mawũã ẽ bʉrʉ, ¿mʉ̃ara jʉrʉbʉka aripe bedʼeabʉta akʉza daya ũrĩseabʉta nãã Daizeze Bedʼeaba jarabada kĩrãkʼabʉta? (2 Pedro 1:20, 21). Bʉa krĩchabʉrʉde kʼãrẽa Daizeze Bedʼea lekĩrãbʉta maʉ̃ba kʼarebayi bʉa saʉ̃ta lekĩrãbʉta.

[Nota]

^ par. 22 Maʉ̃nebema abaʉta Traducción del Nuevo Mundo, wuabemarãra naʉ̃, The Amplified New Testament, The Living Bible, The New American ­Bible With Revised New Testament, New American Standard Bible, The Holy Bible​New International Version, The New Revised Standard Version, The Bible in Today’s English Version, and King James Version.

[Dibujo]

La Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras, bedʼea mejãcha awuara awuarakabʉ.

[Dibujo]

Masoretaraba bʉdata

[Dibujo]

Wiña ũdibibʉta Lucas 12:7, «Maʉ̃ba perarãũdua, Daizezema marã audre vale bʼea ibana zaketa bio kʼãñabara».

[Credito]

Foreground page: National Library of Russia, St. Petersburg; second and third: Bibelmuseum, Münster; background: © The Trustees of the Chester Beatty Library, Dublin