Библи бидний гар дээр хэрхэн ирсэн бэ?

Библи устаж үгүй бололгүй, өнөөг хүртэл хадгалагдаж үлдсэн нь яахын аргагүй гайхамшиг юм. Библийг одоогоос 1900 гаруй жилийн өмнө бичиж дуусгажээ. Гэмтэж муудахдаа амархан материал буюу папирус мөн амьтны арьсаар хийсэн элгэн цаасан дээр бичсэн бөгөөд Библийг анх бичсэн хэлүүдээр одоо цөөхөн хүн ярьдаг. Түүнээс гадна Библийг хаад, шашны удирдагчид гээд нөлөө бүхий хүмүүс бүрмөсөн устгах гэж хамаг чадлаараа оролдсон.

ЭНЭ гайхалтай бүтээл цаг хугацааны шалгуурыг хэрхэн давж гараад дэлхийн хамгийн алдартай ном болсон бэ? Хоёрхон шалтгааныг авч үзье.

Нямбай хуулан бичээчдийн ачаар хадгалагдан үлдсэн нь

Израйлчууд хуйлмал номон дээрх Библийн эх бичвэрийг маш сайн хадгалж, асар олон хувь хуулан бичжээ. Жишээлбэл Израйлын хаад «Леви овгийн тахилч нарын өмнө байдаг ... номоос энэ хуулийг» хуулан бичих тушаалтай байв (Д.хууль 17:18).

Израйлчууд Судрыг Бурхны Үг гэж мэддэг байдаг байсан учраас унших дуртай байв. Тийм ч учраас Библийн эх бичвэрийг сайн бэлтгэгдсэн, чадварлаг гүүшүүд маш нямбай хуулан бичдэг байжээ. Тэдний нэг нь Бурхнаас эмээдэг, гүүш Езра бөгөөд тэрбээр «Израилийн Бурхан ЭЗЭНий өгсөн Мосегийн хуульд мэргэшсэн гүүш байв» (Езр. 7:6). МЭ 6–10-р зуунд масоретүүд гэдэг хүмүүс байсан бөгөөд тэд Еврей Судар буюу Хуучин Гэрээг алдаа мадаггүй хуулан бичихийн тулд үсэг бүрийг нь тоолдог байжээ. Энэ мэтчилэн няхуур нямбай хуулан бичээчдийн ачаар Библийн утга санаа гажуудаагүй бөгөөд Библийг бүрмөсөн үгүй хийх гэж улайран дайрсан этгээдүүдийн оролдлого талаар болсон юм.

Жишээлбэл МЭӨ 168 онд Сирийн хаан IV Антиох Палестинд Еврей Судрын хуулбаруудаас нэгийг ч үлдээлгүй устгахыг оролджээ. Иудейн түүхэнд «Тэд олсон бүх номоо урж шатаажээ» гэж тэмдэглэжээ. Нэгэн нэвтэрхий тольд «Энэ тушаалыг биелүүлсэн хүмүүс ямар ч өрөвдөх сэтгэлгүй байсан ба ... ариун номтой хүмүүст үхлийн ял оноожээ» гэж бичсэн байдаг («The Jewish Encyclopedia»). Гэхдээ Еврей Судрын хуулбаруудыг Палестин болон бусад нутагт амьдарч байсан иудейчүүд хадгалж үлдэж чадсан юм.

Мөн агуу хүчээр удирдуулан Грек Судар буюу Шинэ Гэрээг бичсэн хүмүүсийг номоо бичиж дууссаны дараахан тэдний бичсэн захиа, түүх, зөгнөлийн хуулбарууд нь өргөн дэлгэр тархсан юм. Жишээлбэл шинжээчдийн олж илрүүлснээр, Ёоханыг сайн мэдээний номоо Эфэст юм уу Эфэсийн ойролцоо бичсэнээс хойш 50 хүрэхгүй жилийн дотор номынх нь хуулбарын нэг хэсэг Эфэсээс хэдэн зуун километрийн зайтай орших Египетээс олдсон байна. Үүнээс үзвэл хол амьдардаг Христийн дагалдагчид ч дөнгөж бичигдээд дууссан Судрын хуулбаруудыг олж авч чаддаг байжээ.

Бурхны Үг өргөн дэлгэр тархсаны ачаар Христийг амьдарч байснаас хойш хэдэн зууны дараа ч Бурхны үг устгаж үгүй бололгүй, хадгалагдаж үлдсэн юм. Жишээлбэл МЭ 303 оны 2 сарын 23-ны үүрээр Ромын эзэн хаан Диоклетиан цэргүүдээ сүмийн хаалгыг эвдэн орж Ариун Судрын хуулбаруудыг шатаахыг хараад зогсож байсан гэдэг. Ариун бичээсүүдийг нь устгачихвал Христийн шашны үгүй хийж чадна гэж Диоклетиан боджээ. Дараагийн өдөр нь Ромын эзэнт гүрэнд байгаа Библийн бүх хуулбарыг олон түмний нүдэн дээр шатаах зарлиг буулгажээ. Гэлээ ч Библийн хуулбаруудыг бүрмөсөн устгаж чадаагүй юм. Хүмүүс Библийг дахин хуулж бичжээ. Диоклетианы ширүүн хавчлагын дараахан грек хэл дээрх Библийн хоёр хуулбарын томоохон хэсгүүд өнөөг хүртэл хадгалагдан үлдсэн бөгөөд нэг нь Ромд, нөгөө нь Английн Лондон дахь Британийн номын санд бий.

Библийн хамгийн анхны бичвэрүүд олдоогүй ч Библийг бүтнээр нь болон хэсэгчлэн хуулсан хэдэн мянган гар бичмэл өнөөг хүртэл хадгалагдан үлдсэн. Зарим нь маш эртний хуулбар юм. Библийн эх бичвэрийг хуулан бичих явцад агуулга нь өөрчлөгдсөн болов уу? Эрдэмтэн В. Х. Грийн Еврей Судрын талаар «Утга санаа нь огтхон ч гажуудаагүй бидний гар дээр хүрч ирсэн ийм эртний бүтээл өөр байхгүй гэж хэлэхэд хилсдэхгүй» гэжээ. Библийн гар бичмэлүүдийг судалдаг нэрт эрдэмтэн Фредерик Кеньон Грек Судрын талаар ийнхүү бичжээ. «Хамгийн анхны бичвэрүүд болон одоо байгаа хамгийн эртний хуулбаруудын бичигдсэн хугацааны хоорондох зай, тоохгүй байж болохоор маш бага байдаг. Анх бичигдсэн тэр л янзаараа бидний гар дээр хүрч ирсэн гэдэгт эргэлзэх хэрэггүй боллоо. Шинэ Гэрээний номуудыг үнэн зөв, ерөнхийдөө өөрчлөгдөөгүй гэдэгт бүрэн итгэлтэй байж болно». Тэрбээр цааш нь «Библийн бичвэр үндсэндээ тэр хэвээрээ байгаа гэж хэлэх бүрэн үндэс бий. ... Өөр ямар ч эртний номыг тэгж хэлэх аргагүй» гэжээ.

Библийн орчуулга

Библи хамгийн алдартай ном болсон хоёр дахь хүчин зүйл нь Библийг олон хэлээр орчуулсан явдал юм. Энэ нь Бурхан бүх үндэстэн, бүх хэлтнийг өөрийг нь таньж мэдэн, агуу хүчээр нь удирдуулж, үнэний дагуу шүтээсэй гэж хүсдэг санаа зорилготой нь нягт уялддаг (Ёох. 4:23, 24; Мика 4:2).

Еврей Судрын хамгийн анхны орчуулга бол «Септуагинт» гэдэг нэрээр олонд алдаршсан грек хэлээрх орчуулга юм. Энэхүү орчуулгыг Палестинаас өөр газар амьдардаг грек хэлтэй иудейчүүдэд зориулан гаргасан бөгөөд Есүсийг дэлхий дэх үйлчлэлээ эхлэхээс хоёр зууны өмнө орчуулсан юм. Библийг бичигдэж дууссанаас хойш хэдхэн зууны дотор Библийг бүтнээр нь болон Грек Судрыг нь олон хэл рүү хөрвүүлсэн. Гэвч хожим нь хаад, тэр байтугай Библийг ард олны хүртээл болгоход гол үүрэг гүйцэтгэх ёстой санваартнууд хүртэл Библийг орчуулах ажлыг эсэргүүцжээ. Санваартнууд Библийг ард олны ярьдаг хэлээр орчуулах ажлыг эсэргүүцсэнээрээ хонин сүргээ Бурхантай дотно болоход саад болсон юм.

Хэдийгээр сүм, засгийн газрынхан Библийг орчуулах ажлыг эсэргүүцэж байсан ч зарим хүн амь насаараа дэнчин тавин Библийг ард олны ярьдаг хэлээр орчуулахаар зориг шулууджээ. Жишээлбэл Оксфордын Их сургуулийг төгссөн Уильям Тиндал гэдэг англи хүн 1530 онд Еврей Судрын эхний таван номыг орчуулж гаргасан байна. Тэрбээр эсэргүүцэл хавчлагатай тулгарч байсан ч Библийг еврейгээс шууд англи руу орчуулаад зогсохгүй Еховагийн нэрийг орчуулгадаа оруулсан анхны орчуулагч болсон юм. Библи судлаач испани хүн Касиодоро де Рейна испани хэлээр гарсан Библийн эртний орчуулгуудын нэгэн дээр нь ажилласан бөгөөд түүнийг католик шашныхан байнга хавчиж хяхан амь насанд нь заналхийлж байв. Тиймээс тэрбээр Англи, Герман, Франц, Нидерланд, Швейцарт очиж орчуулгаа дуусгасан байна. *

Өнөөдөр Библийг улам олон хэлээр орчуулж хэдэн сая хувь хэвлэж байна. Библи өнөөг хүртэл хадгалагдан үлдэж хамгийн алдартай ном болсон нь элч Петрийн агуу хүчээр удирдуулан бичсэн дараах үгний үнэнийг баталдаг. «Өвс хагдардаг, цэцэг хатдаг. Харин Еховагийн үг мөнхөд байдаг» (1 Петр 1:24, 25).

[Зүүлт]

[Зураг]

Масорет бичвэрүүд

[Зураг]

Лук 12:7-д буй «Бүү санаа зов. Та нар олон бор шувуунаас ч илүү үнэ цэнтэй» гэсэн үгийг харуулсан хэсэг

[Зураг эзэмшигч]

Foreground page: National Library of Russia, St. Petersburg; second and third: Bibelmuseum, Münster; background: © The Trustees of the Chester Beatty Library, Dublin