Onlad karga

Panon ya Nipreserba so Biblia Anggad Panaon Tayo?

Panon ya Nipreserba so Biblia Anggad Panaon Tayo?

Panon ya Nipreserba so Biblia Anggad Panaon Tayo?

Milagro ya anggad natan et wala ni so Biblia tan ag-anguman so karga to. Asumpal ya insulat so Biblia masulok ya 1,900 ya taon lay apalabas. Say angisulatan ed satan et mainomay ya naderal, diad papel ya gawad tanaman ya papiro tan katat na ayep. Tan natan et daiset lay makapansalita ed saray lenguahen inusar nen isusulat so Biblia. Sakey ni, sinali na saray maimpluensyan totoo, ya singa saray emperador tan lider na relihyon, ya deralen tan upoten so Biblia.

PANON ya aprotektaan irayan sulsulat a nagmaliw ya libro tan akabkabat ed interon mundo? Pantongtongan tayoy duaran akatulong.

Dakel so Kopya Kanian Nipreserba

Prinotektaan na saray Israelita iramay orihinal ya sulsulat odino lukot tan nanggawa ray dakel ya kopya na saratan. Singa bilang, ingganggan iray ari na Israel ya kopyaen da ed “sakey a libro iyan Ganggan, ya inala ed samay isisinop na saray Levitan saserdote.”—Deuteronomio 17:18.

Labalabay na saray Israelita ya basaen so Kasulatan, amta da ya Salita na Dios itan. Kanian, inas-asikason kinopya na saray eksperton eskriba iray sulsulat. Sakey si Esdras ed sikara. Walay takot tod Dios tan sikatoy tinawag ya “sakey a managkopya a marundunong ed Ganggan nen Moises, samay inter nen Jehova a Dios na Israel.” (Esdras 7:6) Saray Masorete, ya nankopya ed Hebreon Kasulatan odino “Daan ya Sipan” manlapud manga 500 anggad 900 C.E., et binilang da ni ingen iray letra pian naseguro dan anggapoy lingo. Maalwar dan kinopya itan kanian susto so karga na saratan. Tan lapud kinopya da itan, nipreserba so Biblia anggano wala ray kalaban ya labalabay dan deralen tan upoten itan.

Singa bilang nen 168 B.C.E., walay sakey ya manuley ed Sirya, si Antiochus IV, ya labay ton deralen so amin ya kopya na Hebreon Kasulatan diad interon Palestina. Oniay imbaga na sakey a reperensya tungkol ed history na saray Judio: “Amin ya naromog dan lukot na ganggan et pilaten tan poolan da.” Imbaga na The Jewish Encyclopedia: “Istrikto tan pursigido iramay opisyal ya imbakin maneral ed saratan . . . Saray walay kopya na sagradon libro et . . . sentensiaan na patey.” Pero, wala ray akeran kopya na Kasulatan ed saray Judio diad Palestina tan arum ni ran bansa.

Ag-abayag, nen asumpal ya insulat so Kristianon Griegon Kasulatan odino “Balon Sipan,” wala ray nanggawa na dakel ya kopya na saratan ya sulsulat, propesiya, tan salaysay. Singa bilang, insulat nen Juan so Ebanghelyo to diad Efeso odino asingger ditan. Balet, walay aromog ed Ehipto, ya nilasus kilometro manlapud Efeso, ya sakey a parte o piraso na Ebanghelyo to. Tan ibabaga na saray eksperto ya sayan aromog ya piraso et kinopya, anggapo ni 50 taon kayari na samay impansulat to. Ipapanengneng labat na saya ya anggan saray Kristiano ya walad ararawin bansa et walay kopya da na Kasulatan, ya diad saman et agano ni labat ya insulat.

Lapud dakel ya totoo so walaan na kopya na Salita na Dios, nipreserba itan ed nilasus ya taon kayari panaon na Kristo. Singa bilang, diad kabkabuasan na Pebrero 23, 303 C.E., nibalita ya say Emperador na Roma ya si Diocletian, et banbantayan to ray sundalo to ya manederal ed puerta na simbaan tan mamopool ed saray kopya na Kasulatan. Abaloan nen Diocletian ya napatunda toy Kristianismo no naderal toy amin ya sagradon sulsulat. Kaimbuasan, ingganggan tod interon Empiryo na Roma ya poolan so amin ya kopya na Biblia. Balet, wala ray akeran Biblia tan kinopya lamet iratan. Diad tua, walay nipreserba anggad natan ya baleg a parte na duaran kopya na Biblia diad lenguahen Griego ya posiblin kinopya ag-abayag kayari na impangibawal nen Diocletian. Say sakey et walad Rome, tan samay sakey et walad British Library diad London, England.

Anggano anggapoy aromog ya orihinal ya manuskrito na Biblia, wala ray nilibon kopya na intero o kabiangan na Biblia ya nipreserba anggad natan. Manu-mano iratan ya kinopya tan saray arum et datdaan la. Nauman kasi so karga na orihinal iran sulsulat nen kinopya iratan? Oniay imbaga nen W. H. Green diad impanaral tod inkasusto na Hebreon Kasulatan: “Nibaga tayon anggapo lay karaanan ya sulsulat ya ontan la kasusto so impankopya.” Si Sir Frederic Kenyon ya respetado tan kabkabat ya kabisado to ray manuskrito na Biblia et nansulat tungkol ed Kristianon Griegon Kasulatan: “Amay petsa na impansulat tan impankopya et antiktikey so baetan da kanian agla man napansin tan seguradon say karga na orihinal ya sulat et ag-anguman, sikato ni anggad natan. Apatunayan ya orihinal tan susto iray libro na Balon Sipan.” Imbaga to met: “Segurado tayo ya talagan nipreserba so karga na Biblia. . . . Anggapo lay arum a daan ya libro ya mipara ed saya.”

Impangipatalos ed Biblia

Say komaduan importantin akatulong kanian akabkabat ed interon mundo so Biblia et say impangipatalos ed satan diad dakel ya lenguahe. Labay na Dios ya saray totoo ed amin ya bansa tan lenguahe et sikatoy nakabat tan dayewen da “diad espiritu tan katuaan.”​—Juan 4:​23, 24; Miqueas 4:2.

Say Hebreon Kasulatan et impatalos ed Griego. Say tawag ed satan ya sankaunaan ya patalos et Septuagint. Ginawa itan parad saray Judion mansasalita na Griego ya agmanaayam ed Palestina. Asumpal itan manga 200 taon antis na ministeryo nen Jesus diad dalin. Nilasus taon kayarin asumpal so interon Biblia, pati say Kristianon Griegon Kasulatan, impatalos itan ed dakel ya lenguahe. Pero ag-abayag, wala ray arari tan papari ya imbes ya usaren day pakayari da pian nawalaay Biblia iray totoo, kabaliktaran so ginawa da. Agda labay ya naamtaan na saray sakop da so katuaan ya walad Salita na Dios kanian pinigilan day pangipatalos ed satan diad saray lenguahe ya natalosan na dakel.

Balet wala ray makpel ya lalaki ya agda inunor so Simbaan tan Gobierno, inrisga day bilay da pian nipatalos so Biblia ed lenguahe ya natalosan na totoo. Singa bilang nen 1530, si William Tyndale ya taga England tan nanaral ed Oxford, et impatalos to so unonan limaran libro na Hebreon Kasulatan ya tatawagen ya Pentateuch. Anggano grabe so isusumpa, impatalos to so Biblia diad English manlapud lenguahen Hebreo. Tan sikato so sankaunaan ya nanggawad satan. Si Tyndale met so managpatalos ed English ya sankaunaan ya angusar ed ngaran ya Jehova. Si Casiodoro de Reina, sakey ya Spanish, ya inaral to ray lenguahe na Biblia, et lanang ya nipepeligroy bilay to ta wala ray Katolikon onkokontra nen ipapatalos toy Biblia diad lenguahen Spanish. Sikatoy linmad England, Germany, France, Holland, tan Switzerland pian nasumpal toy pangipapatalos to. *

Natan, tuloytuloy nin nipapatalos so Biblia ed dakdakel ya lenguahe, tan minilyon iran kopya so nipa-publish. Nipreserba tan akabkabat ed interon mundo so Biblia. Prueba itan ya talagan tua so imbaga nen apostol Pedro: “Say dika et nalenes, tan say rosas et napagpag, balet say salita nen Jehova et mansiansia ya anggad angga.”—1 Pedro 1:24, 25.

[Paimano ed leksab]

^ par. 14 Say version nen Reina et im-publish nen 1569 tan in-revise nen Cipriano de Valera nen 1602.

[Kahon/Litrato]

ANTON BERSION SO BASAEN KO?

Diad dakel ya lenguahe, piga-pigara so bersion na Biblia ra. Saray arum et mairap ya talosan ta daan la ray salitan inusar. Saray arum balet et mainomay ya basaen, pero aliwan susto tan nauman so labay ton ibaga. Wala ray Biblia ya literal tan sansakey ya salita ya impatalos.

Say English ya edisyon na New World Translation of the Holy Scriptures ya im-publish na Saray Tasi nen Jehova et direktan impatalos manlapud saray lenguahe ya inusar nen insulat so Biblia. Tan saray nampatalos et agda impaamta no siopa ra. Insan, sayan bersion so inusar na saray managpatalos ed 60 ya arum nin lenguahe. Pero siansia nin nansagpotan dan inkompara itan ed saramay lenguahe ya inusar nen insulat so Biblia. Pinansiansia na New World Translation ya literal so patalos da basta natalosan so kabaliksan. Saray manpapatalos ed sayan bersion natan et labay dan mainomay ya natalosan tan basaen so Biblia ya singa nensaman.

Wala ray makatalos na nanduruman lenguahe ya inaral da ray patalos na Biblia kaiba lay New World Translation pian naamtaan no walay lingo odino papaboran na saratan. Sakey ed sikara si Jason David BeDuhn, sakey ya propesor diad Northern Arizona University diad United States. Nen 2003, im-publish to so 200 pahinan report to tungkol ed siameran “English ya Biblia ya maslak ya nauusar ed interon mundo.” * Inaral to ray pigaran teksto ed Biblia ya kontrobersial, ta “naynay ya ditan manguuman iray patalos lapud wala ray papaboran.” Sansakey ton inkompara iratan ya English ya patalos ed Greek ya teksto, tan ninengneng to no kasin inuman so kabaliksan. Antoy naamtaan to?

Imbaga nen BeDuhn ya say abaloan na publiko tan saray eksperto ed lenguahe tan history na Biblia ya duma so New World Translation (NW) ta wala so papaboran na saray nampatalos ed satan. Pero, oniay imbaga to: “Duma so NW ta maal-alwar ira, pinansiansia dan susto tan literal so patalos da anggad posible.” Tua, wala ray patalos na New World Translation ya agmipakna si BeDuhn. Balet kuan to ya ayan bersion so “sankasustoan ed amin ya impankokomparan patalos.” Tinawag to iyan “sankabalibalian” ya patalos.

Ontan met so imbaga nen Dr. Benjamin Kedar, sakey ya ekspertod lenguahen Hebrew diad Israel, tungkol ed New World Translation. Nen 1989, imbaga to: “Ayan patalos so matua, ginawa day anggaay nayarian dan ipatalos ya susto anggad posible. . . . Anggapo ni anengneng kod New World Translation ya inekal o inyarum dan ideya.”

Isip mo pa: ‘Akin et basaen koy Biblia? Kasin labay kon basaen may mainomay pero aliwan suston patalos? Odino labay kon basaen may pareho nid orihinal ya kasulatan ya impaisulat na Dios?’ (2 Pedro 1:20, 21) Depende ed rason mo, walad sika no antoy labay mon patalos.

[Paimano ed leksab]

^ par. 22 Saray inaral ton bersion na Biblia et New World Translation, The Amplified New Testament, The Living Bible, The New American Bible With Revised New Testament, New American Standard Bible, The Holy BibleNew International Version, The New Revised Standard Version, The Bible in Today’s English Version, tan King James Version.

[Litrato]

Say “New World Translation of the Holy Scriptures” et impatalos ed dakel ya lenguahe

[Litrato]

Manuskrito na saray Masorete

[Litrato]

Sakey ya pirason akasulatan na Lucas 12:7, “. . . agkayo natatakot; mas mabli kayo nen say dakel ya anuyaw”

[Credit Lines]

Foreground page: National Library of Russia, St. Petersburg; second and third: Bibelmuseum, Münster; background: © The Trustees of the Chester Beatty Library, Dublin