Trigj nom Enhault

Woo haft de Bibel bat nu kunt bestonen?

Woo haft de Bibel bat nu kunt bestonen?

Woo haft de Bibel bat nu kunt bestonen?

Daut es toom bewundren, daut de Bibel bat vondoag dän Dach jebläwen es un nich Schoden jekjräajen haft. Von dan, aus de Bibel foadich wort, sent aul 1900 Joa vegonen. Daut wort opp soont jeschräwen, waut leicht vefelt. Dee brukten biejlikj Papia, waut von Plaunten jemoakt wort, un Lada. Ieeschtemma wort de Bibel opp soone Sproaken jeschräwen, waut vondoag dän Dach mau sea weinich Menschen kjanen. Majchtje Menschen, soo aus Harscha un Gloowesleidasch, proowden sea, de Bibel to venichten.

WOO kunn dit butajeweenelje Buak, waut nu daut bekauntste Buak oppe Welt es, soo lang bestonen bliewen? Well wie ons mol twee Sachen unjastonen.

De Schreftrollen worden foaken aufjeschräwen

De Israeliten deeden de ieeschte Schreftrollen goot oppbewoaren un emma wada aufschriewen. Biejlikj musten de Kjennichs en Israel “sikj eene Kopie von dise Jesazen aufschriewen von daut Buak woont de levitische Priesta haben” (5. Mose 17:18, PB).

Fa de Israeliten wia de Schreft Gott sien Wuat, un väle jleichten daut, dee to läsen. De Aufschriewa worden fa daut utjelieet un wieren doamet sea neiw. Eena von de Schriewa wia de gottesferchtja Maun Esra, “een Schreftjelieeda, dee daut Jesaz Moses kjand, waut de HAR, Israel äa Gott, jejäft haud” (Esra 7:6, PB). De Massoreten, waut bie 500 bat 1 000 Joa v. Chr. de Hebräische Schreften (daut Oole Tastament) aufschreewen, talden mau rajcht de Latren toom sikj secha moaken, daut doa nich een Fäla nenkjeem. Soo aus dit wort de Schreft sea neiw aufjeschräwen un doa jinkj nuscht veloaren, wan eenje Fiend dee uk proowden to venichten.

Aune 168 v. Chr. wull de Harscha von Sierien, Antiochus IV., aule Schreftrollen von de Hebräische Schreften venichten, waut hee en Palestina finjen wudd. Een judischa Jeschichtsschriewa schreef: “Aule Buakrollen von daut Jesaz, waut dee fungen, worden veräten un vebrent.” Daut Buak The Jewish Encyclopedia sajcht, daut de Beaumte met dit sea strenj wieren. Wan wäa soon heiljet Buak haud, wort dee dootjemoakt. Oba väle von de Schreften worden oppbewoat von Juden en Palestina un uk en aundre Lenda.

Daut wia uk soo, aus de Christelje Griechische Schreften (daut Niee Tastament) foadich wieren. De Breew, Profezeiungen un Jeschichtsberechten worden fuaz aufjeschräwen un vebreeden sikj haustich. Een Biespel: Johanes schreef sien Evangelium en Efesus ooda doa dicht bie. Oba een Poat doavon, waut nich mol 50 Joa lota aufjeschräwen wort, fungen Forscha hundade Kilomeeta wiet auf, en Ägipten. Daut wiest gaunz kloa, daut Christen soogoa en Lenda, waut wiet auf wieren, Aufschreften von Gott sien Wuat hauden.

Uk hundade Joaren no Jesus wia de Bibel soo wiet vebreet, daut dee en veschiedne Lenda bekaunt wia. Doa woat jesajcht, daut de reemischa Kjeisa Diokletian, dän 23. Feebawoa aune 303 n. Chr., tiedich zemorjes tookjikjt, aus siene Soldoten eene Kjoakjendäa dolbruaken un de Biblen vebrenden. De Kjeisa docht, wan hee de Schreften vebrend, wudd hee uk dän Christengloowen venichten. Dän näakjsten Dach bestemd hee, daut en daut gaunze reemische Rikj de Biblen ver aulemaun vebrent sullen. Eenje Biblen worden oba nich jefungen un kunnen oppbewoat un wieda aufjeschräwen woaren. Daut jratste Poat von twee Biblen opp Griechisch jeft daut bat vondoag dän Dach noch. Daut es goot mäajlich, daut dee korz no dise Vefoljunk jemoakt worden. Eene es en de Staut Room un de aundre es en de British Library en Enjlaunt.

Von de gaunz ieeschte Schreftrollen (de originale Schreften) worden noch kjeene jefungen. Oba dusende Aufschreften von de Bibel, ooda Poats doavon, jeft daut noch emma. Eenje von dee sent sea oolt. Oba steit doa noch krakjt dautselwje bennen aus en de ieeschte Schreften? De Jelieeda W. H. Green säd äwa de Hebräische Schreften: “Wie kjennen secha sajen, daut kjeen aundret oolet Buak soo krakjt wiedajejäft wort.” De bekaunda Bibeljelieeda Sir Frederic Kenyon schreef äwa de Christelje Griechische Schreften: “Von de gaunz ieeschte Schreftrollen bat de ieeschte Aufschreften, waut wie aul jefungen haben, es mau soo weinich Tiet vegonen, daut et meist nich mol talt. Doa es rajcht jesajcht kjeen Twiewel, daut en daut Niee Tastament aules soo jebläwen es, aus daut ieeschtemma oppjeschräwen wort. Daut es secha, daut aules en daut Niee Tastament bat vondoag dän Dach krakjt un woarhauftich jebläwen es” (von ons schroz jemoakt). Hee säd uk: “Daut kaun nich dietelja jesajcht woaren, daut daut, waut enne Bibel jeschräwen es, sea secha es. . . . Soont kaun von kjeen aundret Buak opp dise Welt jesajcht woaren.”

De Bibel wort äwasat

Daut tweede, wuarom de Bibel vondoag dän Dach daut bekauntste Buak oppe Welt es, es wäajen dee opp väl Sproaken äwasat wort. Daut es, wäajen Gott well, daut Menschen von aule Lenda un Sproaken am sellen “em Jeist un en de Woarheit aunbäden” (Johanes 4:23-24, PB; Micha 4:2).

De ieeschte bekaunde Äwasatunk von de Hebräische Schreften es de Septuaginta opp Griechisch. Dee wia fa de Juden jeschräwen, dee Griechisch räden, un nich en de Palestina-Jäajent wonden. Rom 200 Joa ea Jesus oppe Ieed prädijd, wia dise Äwasatunk aul foadich. De gaunze Bibel (de Hebräische un de Christelje Griechische Schreften) wort een poa hundat Joa nodäm daut dee foadich wia, opp väl Sproaken äwasat. Kjennichs un Priestasch hauden sult methalpen, daut de Menschen Biblen opp äare Sproak kjrieejen. Oba see leeten daut nich too, daut Biblen opp jeweenelje Sproaken äwasat worden. Soo aus dit hilden see de Menschen jeistlich em diestren.

Äwanämende Mana deeden doawäajen doch Biblen opp jeweenelje Sproaken äwasaten, wan see fa daut uk von Kjoakjen un Rejierungen kunnen dootjemoakt woaren. Aune 1530 haft de Enjlenda William Tyndale, waut en Oxford utjelieet wort, de ieeschte fief Bieekja von de Hebräische Schreften (Pentateuch) äwasat un vebreet. Wan am uk sea vefolcht wort, wia hee oba de ieeschta, waut de Bibel von Hebräisch opp Enjlisch äwasad. Hee wia uk de ieeschta, waut dän Nomen Jehova en siene Äwasatunk brukt. De Bibeljelieeda Casiodoro de Reina wort sea vefolcht, aus hee eene von de ieeschte spaunische Biblen äwasad. Wiels de katoolsche Kjoakj am dootmoaken wull, reisd hee no Enjlaunt, Dietschlaunt, Frankreich, Hollaunt un no de Schweiz toom siene Äwasatunk foadich moaken. *

Vondoag jeft daut millionende Biblen un dee woat opp emma mea Sproaken äwasat. Kjeena kunn de Bibel venichten, un soo wort dee daut bekauntste Buak oppe Welt. Daut es soo, aus de Apostel Petrus schreef: “Daut Graus vedrieecht un de Bloom felt auf; oba waut de Har jerät haft blift eewich stonen” (1. Petrus 1:24-25, PB).

[Footnoot]

^ Varsch 14 De Äwasatunk von Reina wort aune 1569 rutjejäft, un aune 1602 von Cipriano de Valera nochmol vebätat.

[Kausten/Bilt]

Woone Bibeläwasatunk sull ekj läsen?

Opp väl Sproaken jeft daut veschiedne Biblen. Eenje sent schwoa to vestonen ooda haben oole Wieed bennen, waut de Menschen nich mea kjanen. Aundre sent sea leicht to läsen, oba nich krakjt äwasat. Dan jeft daut noch soone, waut meist jieda Wuat fa Wuat äwasat sent.

De enjlische New World Translation of the Holy Scriptures, waut von Jehova siene Zeijen rutjejäft woat, wort von dee Sproaken äwasat, opp dee de Bibel ieeschtemma jeschräwen wort. De Äwasata wullen nich, daut doa äare Nomes aunjejäft worden. De Takjst von dise enjlische Bibel wort dan uk opp väl aundre Sproaken äwasat. Biem äwasaten wort oba uk sea doano jekjikjt, woo daut en de Aufschreften von de oole Tiet steit. Soolang aus de Bediedunk doawäajen noch dietlich wia, wort de New World Translation Wuat fa Wuat äwasat. De Bibel saul vondoag dän Dach fa de Läsa krakjt soo goot to vestonen sennen, aus ieeschtemma fa de Menschen enne Bibeltiet.

Eenje Sproakenforscha haben de New World Translation un aundre Biblen unjasocht toom seenen, aus dee orrajcht äwasat sent ooda aus de Äwasata doa ieejne Iedeeen nenjeschräwen haben. De Professa Jason David BeDuhn von de Northern Arizona University enne Stäts muak aune 2003 een Proowstekj. Hee unjasocht näajen enjlische Bibeläwasatungen, waut daut mieeschte jebrukt woaren un schreef doaräwa eenen Berecht von 200 Sieden. * Hee vejlikjt veschiedne Bibelvarzhen, wua eena leicht siene ieejne Iedeeen biem äwasaten met nenbrinjen kunn. Hee hilt dän oolen griechischen Takjst met dise enjlische Äwasatungen jäajenäwa toom seenen, aus dee veleicht doano äwasat sent, waut de Äwasata fa eenen Gloowen haft. Waut funk hee rut?

BeDuhn säd, daut Jelieede un uk aundre Menschen jleewen, daut de New World Translation (NW) aundasch es aus de aundre Biblen wäajen de Äwasata äaren Gloowen. Hee säd dan: “Daut mieeschte, waut bie de NW aundasch es, es doawäajen, wiels dee krakjta äwasat es un sikj enj aun de Wieed helt”, soo aus dee ieeschtemma oppjeschräwen worden. Wan BeDuhn uk nich met aules en de New World Translation envestonen es, säd hee oba: Von dise Biblen es de NW “dee, waut daut krakjste äwasat es.” Hee säd, daut es eene “besonda goode” Äwasatunk.

Een Jelieeda fa Hebräisch, Dr. Benjamin Kedar von Israel, säd aune 1989 von de New World Translation, “daut se bie dise Äwasatunk werkjlich doaropp bedocht wieren, dän Takjst soo krakjt aus mäajlich to vestonen. . . . Ekj wort bie de New World Translation nienich en, daut doa vesocht wort, de Bediedunk von dän Takjst to veendren.”

Äwalaj mol: Well ekj bloos en de Bibel läsen, wäajen daut scheen jeit, endoont aus dee krakjt äwasat es? Ooda well ekj leewa eene krakjte Äwasatunk läsen, dee soo goot aus mäajlich daut sajcht, waut de Schreft aum Aunfank säd? (2. Petrus 1:20-21). Doano, waut du west, kaust du die eene Äwasatunk utläsen.

[Footnoot]

^ Varsch 22 Buta de New World Translation wieren daut uk The Amplified New Testament, The Living Bible, The New American Bible With Revised New Testament, New American Standard Bible, The Holy Bible​—New International Version, The New Revised Standard Version, The Bible in Today’s English Version un de King James Version.

[Bilt]

De “New World Translation” es opp väl Sproaken to haben

[Bilt]

Massoretische Hauntschreft

[Bilt]

Een Biet met Lukas 12:7 bowen: “. . . Fercht junt nich; jie sent mea wieet aus een deel Spoalinja.”

[Bilt Biltnowies]

Väaschte Sied: National Library of Russia, St. Petersburg; tweede un dredde Sied: Bibelmuseum, Münster; hinjaschtet Bilt: © The Trustees of the Chester Beatty Library, Dublin