Agllashca temata ricungapaj

Bibliaca ¿imashinata cunangaman tiashpa catishca?

Bibliaca ¿imashinata cunangaman tiashpa catishca?

Bibliaca ¿imashinata cunangaman tiashpa catishca?

Bibliapi yuyaicuna cunan tiempocunacaman imapipash na cambiarishcata ricunaca shuj milagropachami can. Bibliata escribinataca más o menos 1900 huatacuna huashamanmi tucuchirca. Bibliaca tucurinalla materialcunapimi escribishca carca. Por ejemplo, papiro plantahuan rurashca hojacunapi, animalcunapa carahuan rurashca pergamino nishcacunapimi escribishca carca. Chai tiempopi escribishca idiomacunataca cunanbica huaquingunallami parlan. Pundamandapachami religiongunata ñaupaman pushajcuna, jatun mandajcunapash Bibliata tuchingapapacha munashca.

SHINAPASH Bibliaca ¿imashinata cunan tiempocaman tiashpa mundo enteropi ashtahuan rijsishca libro tucushca? Chaita yachangapaca ishcai yuyaicunata ricupashun.

Tauca copiacuna tiashpapash Bibliaca cabaltami yachachin

Punda tiempocunapi Bibliapa rollocunata charinajushpaca israelitacunaca ninandami cuidan carca. Chai rollocunamandami paicunaca tauca copiacunata llujchirca. Por ejemplo, Israelmanda reycunaca levitacuna charishca rollocunamandami “mandashcata [o leycunataca] shuj libropi” copiashpa escribina carca (Deuteronomio 17:18).

Ashtaca Israelitacunaca rollopi escribishcacunaca Diospa Shimimi can nishpami liinataca ninanda gushtan carca. Chaimandami chai rollocunamanda copiacunataca ninan cuidadohuan copiarca. Taita Diosta sirvij Esdrasmanda parlashpami Bibliapica Moisesman cushca leycunata alipacha escribij nishpami rijsin carca (Esdras 7:6). Siglo 6 y siglo 10​pi Escrituras Hebreas o Antiguo Testamento nishcata Masoretas nishcacuna copianajushpaca ama pandaringapaca letracunacaman contashpami cabaltapacha copiarca. Chaimi Bibliapa copiacunata contracuna tucuchingapaj munajpipash Bibliaca cunangaman tiashpa catishca.

Huata 168​pica Siria llactamanda Antioco IV shuti reyca Antiguo testamentomanda Palestina llactapi tiashca tucuilla copiacunatami tucuchinpaj munarca. Judiocunamanda parlashca shuj historiapica ninmi: “Tucuilla tarishca rollocunataca liquishpami rupachirca”. Shinallata The Jewish Encyclopedia libropica ninbashmi: “Tarishca rollocunata rupachichun mandashcataca soldadocunaca tucuitami cazunajurca. Chaimi pipash Bibliata charijujta yachashpaca chai personataca huañuchinllami carca”. Gentecunata shina llaquichinajujpipashmi Bibliapa copiacunaca Palestina llactapi, shinallata shuj shuj llactacunapipash cunangaman tiashpa catishca.

Escrituras Griegas o Mushuj Testamentota tucuchishca asha tiempo jipallami chaipi tiashca cartacunapa copiacuna, profeciacunapa copiacunapash shuj shuj ladocunapi tiai callarirca. Éfeso llactapi cashpa o chai ladolla pushtucunapi cashpami Apóstol Juanga Bibliapa huaquin cartacunata escribirca. Según estudiashcacuna nishpaca Juan librota escribishpa tucuchishcamanda 50 huatacuna jipami cai copiacunamanda shuj pedazoguta tarishca. Chaitaca Egiptopimi tarishca nin. Shina tarishpami shuj llactacunapi causajcunapash Apóstol Juan escribishcacunamanda copiacunata charin cashcata cuenta japishca.

Biblia shuj shuj pushtucunaman chayashca caimandami Jesús shamushcamanda ashtaca huatacuna yalijpipash Bibliaca tiashpa catishca. Por ejemplo, 23 de febrero huata 303​pica Roma llactata mandaj Dioclesianoca paipa soldadocuna paita cazushpa iglesia pungucunata urmachishpa, chaipi tiashca Bibliapa copiacunata rupachinajujtami ricujurca ninmi. Dioclesianoca Romanocunapa religionlla tiachun munaimandami Bibliacunataca tucui gentecunapa ñaupapi rupachirca. Shina tucuchichun mandajpipash huaquin Bibliacunaca tiashpami catirca. Chai Bibliacunamandami ashtahuan copiacunata llujchishca. Chai copiacunamandami griego shimipi ishcai Bibliacunata taripashcanchi. Cai copiacunataca tal vez Roma llactata mandaj Dioclesiano Bibliata tucuchingapaj munashpa llaquichishca jipami rurashcanga. Cai copiacunaca shujca Roma llactapi, cutin shujca Londres llactapi British Library nishca bibliotecapimi can.

Bibliapa original escribishcacunatapacha na tarishpapash ashtaca millón copiacunatami entero cashpa o shuj partegutalla cashpapash tarishca. Shinapash Bibliata copianajushpaca Bibliapa yuyaicunataca ¿cambiashpacha escribirca? Escrituras Hebreasmanda parlashpami Green shuti profesorca cashna nirca: “Punda tiempomanda parlashca librocunahuan ricujpica Bibliami tucuipi cabaltapacha escribishca can” nircami. Cutin Escrituras Griegasmanda parlashpami punda rollocunata estudiaj Sir Frederic Kenyonga cashna nishpami escribirca: “Primera vez rollocunata escribishca tiempomanda, copiacunata tarishca tiempocaman mashna tiempota yalishcata yachanaca na minishtirinllu. Copiacunapica na original rollocunapishna nijunllu nishcata cringapaca ima prueballapash na tianllu. Shinaca Mushuj Testamentopica tucuitami cabaltapacha copiashca nita ushapanchi. Bibliaca ni maijan librohuan na igualanllu”.

Traducción

Bibliaca shuj shuj shimicunapi tiashcamandami mundo enteropi ashtahuan rijsishca libro tucushca. Shinami Taita Dios munashcashna shuj shuj llactacunamanda, shuj shuj shimicunata parlaj gentecuna “na nij tucushpalla” tucui shungu Jehová Diosta adoranajunga nishca shimicuna pactarishca (Juan 4:23, 24; Miqueas 4:2).

Escrituras Hebreasmanda griego shimiman por primera vez traducishcataca Septuaginta nishpami rijsin. Chaitaca griego shimita parlaj Palestina llactapi causaj judiocunami traducirca. Chai traducciondaca Jesús cai alpaman shamungangapaj 200 huatacuna faltajpillatami tucuchirca. Huaquin huatacuna jipa Biblia ña completo tiajpica Biblia entero cashpa o ashtahuanbachaca Escrituras Griegas Cristianas cashpa shuj shuj shimicunamanmi traduci callarirca. Shinapash jipamanga Reycuna, Sacerdotecunapash gentecuna paicunapa propio shimipi Bibliata charichun ayudanapa randica paicunamanga Bibliataca na curcachu. Paicunaca Taita Diospa Shimi Bibliata traducinata jarcashpami gentecuna Taita Diosmanda ashtahuan yachajuchunga na saquinajurca.

Sacerdotecunata, Reycunatapash na manllashpami huaquin traductorcunaca paicunapa causaita pelogropi churashpa gentecuna parlaj shimicunaman Biblitaca traduci callarirca. Por ejemplo, Inglaterra llactapi Oxfort nishca universidadpi estudiashca William Tyndaleca 1530 huatapimi Escrituras Hebreaspa primer 5 librocunata o Pentateuco nishcata Inglés shimiman traducirca. Contracuna ninanda jarcanajujpipashmi paica por primera vez Hebreo shimimanda inglés shimiman traducishpa Bibliataca llujchirca. Tyndalemi Jehová shutitaca ingles shimi Bibliapi por primera vez churarca. Shinallata Bibliata estudiashca Casiodoro de Reina jaripashmi Bibliata Castellano shimiman traducijuimandaca paipa causaica casi siempremi peligropi carca. Paitaca religión Catolicata ñaupaman pushajcunami ninanda catiriashpa llaquichinajurca. Chaimi chai traduccionda tucuchingapaca Casiodoroca Inglaterra, Francia, Holanda, Suiza llactacunamanmi rina tucurca. *

Cunanbica Bibliataca shuj shuj shimicunamanmi traducinajun. Shinallata ashtaca millón Bibliacunatami impriminajun. Biblia cunangaman tiashpa catishcata, mundo enteropi rijsishca libro tucushcata ricushpaca Apóstol Pablo nishca shimicuna cierto cashcatami cuenta japipanchi. Paica cashnami nirca: “Jihua chaquijpica, sisapash urmanllami. Ashtahuangarin Jatun Diospa shimica causaita causaicaman tiajunllami” nircami (1 Pedro 1:24, 25).

[Nota]

^ párr. 14 Casiodoro de Reina rurashca traduccionga 1569 huatapimi llujshirca. Chai traducciondaca Cipriano de Valera jarimi huata 1602​pi cutin revisarca.

[Epígrafe]

Masoretascunapa manuscritocuna

[Epígrafe]

Cai pedazogupica Lucas 12:7​mi ricurijun, “. . . na manllana canguichi. Cangunacarin, chai ashtaca animalcunatapash ashtahuan yali valishcami canguichi”

[Créditos]

Foreground page: National Library of Russia, St. Petersburg; second and third: Bibelmuseum, Münster; background: © The Trustees of the Chester Beatty Library, Dublin