Binalara Çarpan Kuşlar

BİR ağaçkakan güpegündüz gökdelene çarptı ve yere düştü. Kuş camı görmemişti. İyi kalpli bir yaya, sersemlemiş kuşu görüp toparlanacağını ümit ederek orada onunla biraz ilgilendi. Çok geçmeden ümidi gerçek oldu ve kuş kendine gelip cıvıldadı, tüylerini kabarttı ve uçarak uzaklaştı. *

Ne yazık ki bütün kuşlar bu tür kazaları bu kadar ucuz atlatamıyor. Evlere çarpan kuşların neredeyse yarısı ölüyor. Araştırmalara göre sadece ABD’de her yıl 100 milyondan fazla kuş binalara çarparak ölüyor (Audubon Society). Bazı araştırmacılar bu rakamın bir milyara yakın olabileceğine inanıyor! Peki ama neden kuşlar binalara çarpıyor? Kuşların yaşamını daha güvenli hale getirmek için yapılabilecek bir şeyler var mı?

Katiller: Cam ve Işık

Cam kuşlar için tehlike demektir. Bazı binaların iki yanında karşılıklı pencereler vardır. Bu pencereler temizse ve aralarında görüşü engelleyen hiçbir şey yoksa, kuşlar genelde binanın diğer yanındaki manzarayı görür, ki bu yeşillik ve gökyüzü olabilir. Ve hiçbir şey anlamayarak bazen tüm hızlarıyla cama çarparlar. Ayrıca lobilerin veya evlerin camlarından, içerideki dekoratif bitkileri görüp onlara konmaya da çalışabilirler.

Yapı cephelerinde kullanılan kaplamalı, reflektif (yansıtıcı) camlar da sorun olabilir. Bazı durumlarda kuşlar camı değil, çevredeki manzaranın ya da gökyüzünün yansımasını görebilir ve başlarına yine aynı şey gelir. Kuş sığınaklarında  ve yabanıl yaşamı koruma alanlarında bulunan ziyaretçi merkezleri ve gözlem kulelerindeki camlar bile kuşların ölümüne neden oluyor. Kuşbilimci ve biyoloji profesörü olan Daniel Klem, Jr. camlara çarptıkları için ölen kuşların (doğal ortamlarının yok edilmesi dışında) insanlardan kaynaklanan herhangi bir nedenle ölen kuşlardan daha çok olduğuna inanıyor.

Bazı kuşların kaza yapma riski daha fazla. Örneğin çoğu göçmen ötücü kuş geceleri uçar ve kısmen de olsa yıldızlar sayesinde yön bulur. Fakat yüksek binalardaki parlak ışıklar yüzünden kafaları karışabiliyor. Gerçekten de bazı kuşlar yönlerini öyle şaşırıyor ki, yorgunluktan yere düşene dek aynı yerde uçup duruyorlar. Yağmurlu ya da bulutlu geceler de kuşlar için tehlikeli. Böyle zamanlarda kuşlar alçaktan uçmaya eğilimli oluyor, bu da yüksek binalara çarpma olasılıklarını artırıyor.

Kuş Popülasyonu Üzerindeki Etkisi

Bir rapora göre, göç mevsiminde Chicago’daki (Illinois, ABD) sadece tek bir yüksek bina, bilindiği kadarıyla ortalama 1.480 kuşun ölümüne neden oldu. Dolayısıyla bu tek bina 14 yıllık bir dönemde yaklaşık 20.700 kuşun ölümüne neden oldu. Tabii binalara çarpan kuşların toplam sayısı mutlaka çok daha fazla. Üstelik Toronto’da bina aydınlatmaları yüzünden kuşların karşı karşıya kaldığı tehlikeler konusunda insanları bilgilendirmeyi amaçlayan bir projenin yöneticisi olan Michael Mesure, bu kuşlar “güvercin, martı ya da kaz değil, soyu tükenmekte olan kuşlar” diyor.

Örneğin son zamanlarda Avustralya’da, bir yıl içinde Lathamus discolor cinsi 30 papağan camlar yüzünden öldü, ki bu kuştan dünyada sadece 2.000 tane kalmıştı. Şu an belki de soyu tükenmiş olan Vermivora bachmanii cinsi ötleğenin ABD’deki birçok müzede bulunan örnekleri, bu kuşların Florida’daki bir fenere çarparak ölmeleri sonucunda toplandı.

Binalara çarpan kuşlar ölmese de çoğu durumda yaralanıyor ya da güçten düşüyor. Bu, özellikle göçmen kuşlar için tehlikeli. Eğer yaralanırlarsa ve binaların arasında kalırlarsa açlıktan ölebilirler ya da bu mevsimsel besin kaynağından yararlanmayı öğrenmiş bazı hayvanlara yem olabilirler.

Kuş Dostu Binalar Olabilir mi?

Bir kuşun cama çarpmaması için, onu görmesi ve sert bir cisim olarak algılayabilmesi gerekir. Bazı ev sahipleri bu amaçla manzaradan biraz fedakârlık edip, kuşların çarpabileceği camlara vitraylar, çıkartmalar ya da başka görünür malzemeler koyuyor. Klem’e göre, önemli olan cama konulan şeyin nasıl bir resim veya çıkartma olduğu değil, bunların yerleştirilme biçimi. Araştırmasına göre, bu görünür işaretler birbirine yatay olarak 5 santimetreden, dikey olarak da 10 santimetreden daha uzak olmamalı.

Geceleri uçan göçmen kuşlara nasıl yardım edilebilir? Ekolojik araştırma danışmanı Lesley J. Evans Ogden, insanlar geceleri ışıkları kapatırsa bunun kuşların binalara çarpmasını büyük oranda önleyebileceğini söylüyor. Bazı şehirlerde gökdelenlerdeki dekoratif ışıklar artık geceleri belli bir saatte, özellikle de göç mevsimi sırasında, kısılıyor veya tamamen kapatılıyor. Başka yerlerde, kuşlar gökyüzünün yansımasına aldanmasın diye yüksek binaların camlarına kuş koruma ağları yerleştiriliyor.

Bu tür önlemler kuş ölümlerini yüzde 80 oranında azaltabilir ve her yıl milyonlarca kuşun hayatını kurtarabilir. Fakat temel sorun herhalde ortadan kalkmayacak: İnsanlar ışığı ve camı seviyorlar. Dolayısıyla Audubon Society gibi kuşları koruma amaçlı kuruluşlar, mimarları ve müteahhitleri doğanın ihtiyaçlarına daha duyarlı olmaya ikna etmeye çalışıyor.

[Dipnot]

[Sayfa 10’daki çerçeve]

KUŞLAR NEREYE GİTTİ?

ABD’deki insan faktörlü kuş ölümleriyle ilgili tahmini yıllık rakamlar şöyle:

▪ Radyo ve televizyon vericileri: 40 milyon

▪ Böcek ilaçları: 74 milyon

▪ Kediler: 365 milyon

▪ Bina camları: 100 milyon ile 1 milyar arası

▪ Doğal yaşam alanının yok oluşu: rakam bilinmiyor, fakat büyük olasılıkla en zararlı etken

[Sayfa 10’daki resim]

ABD’de her yıl en az 100 milyon kuş camlara çarparak ölüyor

[Tanıtım notu]

© Reimar Gaertner/age fotostock