E Pu Ainei te Moni Noou me e Tavini?
E Pu Ainei te Moni Noou me e Tavini?
E TURANGA maki i te pae moni ainei toou? Kua ripotiia mai e, kua tuia te maataanga o te tangata i teianei ao, e teia maki. Eaa ra te reira?
Kua koini ua akenei te taote kimikimi maki manako ko Roger Henderson, i Peritane, i te tuatua no te “turanga maki i te pae moni,” i te akamarama mai i te au akairo o te pae kopapa e te pae manako e tupu ra ki te au tangata e taitaia ra no te manamanata i te moni. Ko te au akairo, te o maira te potopoto i te ao, te mamae katu, te anini, te maki pakiri pupu, kare e inangaro i te kaikai, te riririri kare e tumu, te ru, e te manako papu kore. “Ko te manamanata i te moni ko te tumu maata ia no te taitaia,” i ripoti mai ei a Henderson.
Kare tatou e poitirere e i teia au marama ua akenei e maata ua atu te au tangata tei rokoia e te au manamanata o te moni te piri atura ki te tu apiapi. Kua akatupu te au manamanata i te turanga pae moni i roto i te au enua e manganui kia ruti te au tangata i ta ratou au angaanga, te au are, e ta ratou uaorai moni akaputu i roto i te ao katoa. Kua pangakarapu te au ngai akatereanga moni mamaata, pera katoa kua kimi te au enua ona mirioni i te au ravenga i te paruru i te kino takiri anga te turanga pae moni. I roto i te au enua puapinga, te kake maataanga i te oko i te au kai e tetai atu au apinga ka anoanoia, kua akatupu katoa i te taitaia maata.
E mea matauia i te kite i te au manamanata no te moni i te tuatau e maata ra te apinga. I nga mataiti i topa ua akenei no te puapinga anga i te turanga pae moni, e manganui te au tangata e manamanata ana i te moni. Ei akatauanga, kua ripoti mai The Witness, e nutipepa no Aperika Tonga, e te “aere marie anga te maki o te tangata no te kaimoumou maata, te angaanga okooko e te akamaata anga i te apinga materia” te tupu maata ra i Aperika. Kua taiku mai te nutipepa i tetai au akairo no teia “maki” te o maira te “taitaia, te kaiou, te kaimoumou, te angaanga maata rava, te manako ngere, te vareae, e te maki manako.” Kua akaapaia te moni no te mea te kino aere ua atura te oraanga o te tangata i Aperika.
I mua ua ake i te manamanata tei tupu no runga i te turanga pae moni, kua na roto a Initia i tetai tuatau umere no te tupuanga kimi puapinga i te pae moni. Kua ripoti mai te India Today International e ko te mataiti 2007, ko te mataiti ia “i tupu viviki maata ai tetai turanga ou no te kaimoumou maata” i roto i te enua. Inara, i taua taime rai, kua mataku te aronga akaaere i reira e ka akatupu mai te tu puapinga o Initia i te orureau e te kino katoa.
I roto i taua tuatau katoa rai, te akaari maira te uki ou o te au mapu i Marike i te tu okooko kaimoumou i te au apinga oko maata. Inara, kare to ratou mana akapou maataanga i te moni e apai maira i te mataora kia ratou. Kua akakite te aronga kimikimi e, te rauka maataanga te moni ko tetai tumu maataia o te kai kava, te maki manako, e te tamate ia ratou uaorai. Kua akaari mai tetai apii e noatu te tu maata e te apinga nui, “takitai ua ake tangata i roto i te tangata e toru i Marike” te karanga ra e “mataora tikai” ratou.
I Tetai Tua
I tetai tua ra, i te tuatau meitaki e te tuatau kino, e manganui te au tangata—te aronga apinga nui e te au putaua—kare o ratou taitaia no runga i te moni e te au apinga materia. Eaa i tuke ei?
I roto i tetai ripoti The Meaning of Money, kua kite mai te aronga kimikimi e ko tetai au tangata “kua akakeu maataia e te moni e kua akatereia e te moni. Penei te taki atura teia ki te taitaia e te maki manako.” Ei tuke rai, kua akakite mai ratou e: “Ko te aronga e parani meitaki ana i ta ratou moni, te manako ra e ka rauka ia ratou i te akaaere meitaki ia ratou uaorai. Ko ratou te au pu o te moni e kare ratou i te au tavini no te moni . . . Te akapapu atu
nei matou e ko te aronga e parani meitaki ra i ta ratou moni, kare katoa ratou e taitaia, e kare e manamanata.”Eaa toou manako no runga i te moni? Akapeea te tu kino o te kimi puapinga i te pae moni o teianei ao i te akakeu anga ia koe? E pu ainei te moni noou me e tavini? Penei kare koe i kite ana i te au akairo no te turanga maki i te pae moni. E tika ra, me e tangata apinga nui koe me kore e putaua, e tupu ana kia tatou katoatoa te turanga taitaia no te manamanata o te moni. E akamanako ana e akapeea te au akatikatika anga i te taangaanga anga koe i taau moni, penei ka apai mai kia koe i te manako au maata e tetai oraanga mataora atu.
[Pia i te kapi 4]
E moni toou pu me . . .
□ Kare koe e inangaro i te uriuri no runga i te moni no te taitaia ta te reira ka akatupu
□ Riro putuputu te moni ei tauetono anga i roto i te ngutuare tangata
□ Akapou manako kore koe i te moni
□ Manamanata putuputu koe no runga i te au pira
□ Kare e papu ia koe e eia aau moni e koi ana
□ Kare e papu ia koe e eia aau moni e akapou ana
□ Kare e papu ia koe e eia aau moni e kaiou ana
□ E maata atu taau pira i taau e tapapa ra
□ Tureiti koe i te tutaki i taau pira
□ Ka rauka ia koe i te tutaki meangiti ua i te au pira o te kati kaiou
□ Tutaki koe i taau pira ki te moni tei akakoroia no tetai apinga ke
□ Ka rave koe i tetai angaanga ke atu ei tutaki ua i te pira
□ Pati rounu ou koe i te tutaki i te au rounu taito
□ Taangaanga koe i te moni akaputu ei tutaki i te au pira o te au ra
□ Kite koe i te tu ngata me tae ki te openga o te marama e kare i rava te moni
□ Manako taitaia koe i te inangaro i te akaputu i tetai aka moni
□ Tuia koe e te au akairo pae kopapa me kore i te pae manako me kore nga maki roa rai no te taitaia i te pae o te moni
[Akameitakianga]
Source: Money Sickness Syndrome, by Dr. Roger Henderson
[Tutu i te kapi 4]