Para Efendiniz mi Hizmetçiniz mi?

SİZDE “para hastalığı sendromu” var mı? Raporlar, bu hastalığın dünya nüfusunun büyük bir kısmını etkilediğini gösteriyor. Bu nasıl bir hastalık?

Britanya’da ruh sağlığı alanında araştırmacı olan Dr. Roger Henderson geçenlerde, parasal sorunlar yüzünden stres altında olanların yaşadığı fiziksel ve psikolojik rahatsızlıklara “para hastalığı sendromu” adını verdi. Bu hastalığın belirtileri arasında nefes darlığı, baş ağrısı, mide bulantısı, cilt sorunları, iştahsızlık, çabuk sinirlenme, gerginlik ve olumsuz düşünme sayılıyor. Henderson “Parasal sorunlar stresin önde gelen nedenlerinden biridir” diyor.

Son aylarda parayla ilgili kaygı çeken ve bunun olumsuz etkilerini hissedenlerin giderek artması hiç şaşırtıcı değildir. Şu an birçok ülkede etkisini gösteren mali kriz insanların işini, evini ve birikimini kaybetmesine yol açıyor. Büyük finansal kurumlar iflas etti ve en zengin uluslar bile ekonomilerinin tamamen çökmesini engellemek için acil önlemler aldılar. Gelişmekte olan ülkelerde de gıda ve diğer temel ihtiyaçların fiyatının yükselmesi büyük kaygıya yol açıyor.

Parasal sorunlar refah dönemlerinde de yaşanmıştır. Ekonominin iyi durumda olduğu geçtiğimiz yıllarda bile birçok insan parasal sorunlarla boğuştu. Örneğin Güney Afrika’da yayımlanan The Witness gazetesinin bildirdiğine göre Afrika’da “aşırı tüketim, para kazanma hırsı ve maddiyatçılık toplumda salgın bir hastalık haline geldi.” Gazete bu “hastalığın” belirtilerinden bazılarının “stres, borçlanma, israf, çok çalışma, yoksunluk hissi, kıskançlık ve depresyon” olduğunu söyledi ve Afrika’da yaşam kalitesinin sürekli düşmesinden parayı sorumlu tuttu.

Küresel kriz başlamadan önce Hindistan’ın ekonomisi daha önce görülmemiş bir hızla büyüdü. India Today International dergisine göre 2007 o ülkede “tüketimin aniden ve göze çarpar şekilde arttığı” bir yıldı. Ancak yetkililer Hindistan’ın bu refah döneminin toplumdaki huzursuzluğu hatta şiddeti körüklemesinden korkuyordu.

Aynı dönemde Amerika Birleşik Devletleri’ndeki genç yetişkinler arasında parayı lüks eşyalara savurma eğilimi görülüyordu. Ancak harcayacak paraya sahip olmak onları mutlu etmiyordu. Araştırmacılar refah içinde olmanın bu ülkede alkolizm, depresyon ve intihara yol açan başlıca etkenlerden biri olduğunu söylüyor. Bir anketin sonuçlarına göre “çok mutlu olduğunu söyleyen Amerikalıların oranı”, bolluk ve zenginlik içinde yaşamalarına rağmen “üçte birden daha azdı.”

Paranın Kölesi Olmayanlar

Diğer taraftan zengin ya da yoksul birçok kişi hem bolluk hem de yokluk zamanında parayla ilgili o kadar da kaygı çekmiyor. Bunun sırrı nedir?

Paranın insanların hayatındaki önemiyle ilgili bir raporda araştırmacılar, bazı insanların ‘paraya aşırı değer verdiklerini ve paranın hayatlarını kontrol ettiğini’ gözlemledi. Rapora göre “bu, strese ve ruh sağlığının bozulmasına neden olabilir.” Diğer taraftan rapor şöyle devam ediyor: “Dikkatli şekilde bütçe yapanlar hayatlarının kontrolünün kendi ellerinde olduğunu hissediyor ve kendileriyle ilgili olumlu bir bakış açısına sahip oluyorlar. Onlar paranın kölesi değil efendisidirler . . . . Dikkatli  şekilde bütçe yapan kişilerin ayrıca daha az stres yaşadığını ve dolayısıyla daha az baskı altında olduğunu düşünüyoruz” (The Meaning of Money).

Siz paraya ne gözle bakıyorsunuz? Dünya ekonomisinin istikrarsızlığından nasıl etkileniyorsunuz? Para efendiniz mi yoksa hizmetçiniz mi? Para hastalığı sendromu adı verilen rahatsızlık belki sizde görülmüyor. Yine de ister zengin ister yoksul olalım parasal sorunlar hepimizi olumsuz yönde etkileyebilir. Parayı kullanma tarzınızda bazı değişiklikler yapmanın hayatınıza nasıl huzur ve mutluluk katabileceğini görelim.

[Sayfa 4’teki çerçeve/resim]

Paranın efendiniz olduğunu gösterebilecek bazı belirtiler:

□ Yol açtığı kaygı yüzünden parasal konularda konuşmaktan kaçınıyorsunuz

□ Aileniz sık sık para yüzünden tartışıyor

□ Düşünmeden bütçenizi aşan harcamalar yapıyorsunuz

□ Faturalar yüzünden sürekli kaygı çekiyorsunuz

□ Tam olarak ne kadar para kazandığınızı bilmiyorsunuz

□ Tam olarak ne kadar para harcadığınızı bilmiyorsunuz

□ Tam olarak ne kadar borcunuz olduğunu bilmiyorsunuz

□ Faturalarınız çoğunlukla beklediğinizden fazla geliyor

□ Faturalarınızı çoğunlukla geç ödüyorsunuz

□ Kredi kartı faturalarınızın ancak asgari ödeme tutarını ödeyebiliyorsunuz

□ Faturalarınızı, aslında başka şeyler için ayırmış olduğunuz parayla ödüyorsunuz

□ Sırf faturalarınızı ödemek için mesai yapıyorsunuz

□ Eski borçları kapatmak için yeni borçlara giriyorsunuz

□ Aylık faturalarınızı ödemek için birikiminizi harcıyorsunuz

□ Ayın sonunu getirmekte zorlanıyorsunuz

□ Büyük miktarda para biriktirmek için kendinizi baskı altında hissediyorsunuz

□ Para yüzünden yaşadığınız stres, fiziksel ve/veya psikolojik rahatsızlıklara yol açıyor

[Tanıtım notu]

Kaynak: Money Sickness Syndrome, Dr. Roger Henderson