Sin-o ang Magabulig sa Imo?

Sa pagtum-ok sang switch, nagsiga ang suga sang amon ambulansia. Nagabanda ang igpat sini sa mga salakyan kag mga bilding. Bangod sa tunog sang sirena, nagapahigad ang mga salakyan kag mga tawo para makaagi kami kag makadtuan ang nagapangayo sing bulig.

ISA ako ka paramediko sa sulod na sang sobra sa 20 ka tuig. Sa tion sang emerhensia, kami ang nagabulig kag nagadala sang mga pasyente sa ospital. * Kada adlaw, indi mo mapaktan ang matabo. Naagihan ko ang pinakasimple pakadto sa pinakamabudlay nga sitwasyon, kag nagaresulta ini sa madamo nga kalipay kag kasakit.

Ang Benepisyo sa Komunidad

Importante gid ang papel sang mga paramediko sa pagtatap sang ikaayong lawas sa Canada. Ang ila ikasarang sa pagbulig sa mga pasyente, antes makalab-ot sa ospital, mahimo nga makaluwas sang kabuhi ukon makapugong nga indi maggrabe ang halit sa mga naaksidente ukon nagabalatian. *

Sa madamo nga mga lugar, handa pirme ang mga paramediko sa sulod sang 24 oras kada adlaw sa bilog nga tuig. Mahimo nga empleyado sila sang munisipyo, sang isa ka komersial nga kompanya, ukon sang ospital. Ang iban nagaupod sa ambulansia ukon sa mga bombero.

Ining nahanas sing maayo nga mga tawo nagahulag gilayon sa tion nga makabaton sila sang tawag sang nagapangayo sing tabang. Mahimo sila tawgan sa bisan ano nga oras nga wala nila ginapaabot. Usisaon naton kon ano gid ang mahimo sang isa ka paramediko.

Ginhanas sa Pagluwas sang Kabuhi

Sa Canada, lainlain ang paghanas kag pagtawag sa mga paramediko, pero nabahin lang ini sa apat: emergency medical responder, primary care paramedic, advanced care provider, kag critical care provider. Kinahanglan ang sertipikasyon halin sa gobierno kag tagdumalahan sang ospital agod mangin paramediko.

Sa akon bahin diri sa Canada, ang una nga paghanas naglakip sang inoras nga klase sa eskwelahan,  sa ospital, kag sa ambulansia. Natun-an namon ang manghimulso, magkuha sing BP, kag iban pa, lakip ang pagtakod sang oxygen kag ventilation equipment, kag mag-CPR, subong man ang pagbutang sing bendahe, paglakilaki, kag pagbutang sing pugong agod indi mahulag ang spinal cord.

Dayon ginahanas kami sa sulod sang 300 ka oras paagi sa pagtan-aw kon paano ginabulong ang pasyente sa emergency room, ICU, labor kag delivery room sa pila ka ospital. Indi ko gid malipatan ang una ko nga nabuligan sa pagpabata, daw nangin bahin ako sang isa ka milagro! Nagbulig ini sa akon nga mangin handa sa masunod nga sobra sa 300 oras nga paghanas paagi sa pag-upod sa ambulansia upod sa bulig sang duha ka eksperiensiado nga mga paramediko. Pagkatapos makapasar sa mga eksaminasyon, ginhatagan ako sing sertipikasyon subong primary care paramedic.

Sa sulod sang pila ka tuig, nangin paramediko ako sa kaumhan kag kabanwahanan. Natun-an ko gilayon kon daw ano ka importante ang akon ikasarang sa pagluwas sang kabuhi sang nagkadto sa emergency department sang ospital ang isa ka trabahador sa isa ka konstruksion bangod nagasakit ang iya dughan. Wala magdugay, gin-atake sia sa tagipusuon. Nagbulig ako sa mga doktor kag mga nars nga nagahimo sang CPR kag pag-electric shock ukon defibrillation kag pagpadapat sing mga bulong. Mga pila lang ka minuto, nagpitik liwat ang iya tagipusuon kag nakaginhawa na sia. Pagkatapos sini, gindala sia sa critical care unit (CCU). Pagkaaga, ginpakadto ako sa CCU, kag ginpakilala ako sang doktor sa isa ka lalaki nga nagapungko sa katre kag nagaistorya sa iya asawa. Nakilal-an ko lamang sia sang nagsiling sia sa akon: “Nadumduman mo pa ko? Ako ’tong ginluwas mo kagapon!” Nalipay gid ako sini!

Ang katapusan nga paghanas sa akon amo ang pag-upod sa isa ka doktor sa sulod sang 12 oras agod matan-aw niya kon paano ko ginaatipan ang mga pasyente. Sang ulihi, nakapasar naman ako sa isa pa ka eksaminasyon kag ginhatagan ako sing sertipikasyon subong advanced care paramedic.

Nagatrabaho ang mga paramediko sa pagdumala sang isa ka medical director, nga sa masami nagapanghikot man upod sa komite sang mga manugbulong agod makahimo sang detalyado nga pamaagi sang pagbulong. Amo ini ang ginabasihan sang mga paramediko sa pagbulong sa tion sang emerhensia, ukon nagatawag sila sa mga doktor paagi sa radyo ukon telepono. Bangod sini, ginatawag ang mga paramediko nga mga mata, mga dalunggan, kag mga kamot sang mga doktor. Ginahimo ang pagbulong sa sulod sang balay, sa publiko nga mga bilding, ukon sa natabuan sang aksidente. Nagalakip ini sa pagbutang sang oxygen, pagpadapat sang bulong, defibrillation, pagbutang sing tubo para makaginhawa, kag pag-opera.​—Tan-awa ang kahon nga “Ang mga Ikasarang sa Pagbulong sang mga Paramediko,” sa pahina 15.

Mga Risgo kag mga Kabudlayan

Pirme lang may mga risgo kag mga kabudlayan ang mga paramediko. Nagaobra sila bisan ano man ang paniempo, kag kon kaisa, sa delikado nga mga lugar ukon mga sitwasyon. Delikado pa gani bisan ang pagpakadto pa lang sa nagapangayo sing tabang.

Delikado man nga malatnan sila sing mga balatian, maasikan sing dugo, kag iban pa nga likido sa lawas. Agod maproteksionan namon ang amon kaugalingon, nagasuksok kami sing guantes, tabon sa baba kag ilong, uluantipara ukon tabon sa guya, kag pinasahi nga mga bayo kon kinahanglanon.

 Ang pag-atipan sa mga pasyente nagalakip man sa pagpakig-angot sa ila miembro sang pamilya, mga abyan, ukon mga estranghero pa gani, nga mahimo indi mapunggan ukon mapaktan ang ila reaksion sa mga nagakatabo. Makapasubo gid kon ang mag-asawa nga madugay na nga nagaupdanay bulagon sang kamatayon. Mabudlay gid ini isugid sa nabalo. Isa ka bes, kinahanglan ko isugid sa isa ka asawa nga patay na ang iya bana. Ginsumbag niya ako kag nagdalagan pauli nga nagasinggitan kag nagawawaw sa dalan. Naabtan ko sia, ginbalikid niya ako, ginbutong kag ginhakos kag dayon naghilibion.

Ang pagpakig-angot sa mga tawo nga desperado, hubog, ukon adik nagakinahanglan sing empatiya, konsiderasyon, kag kaluoy. Indi mo mahibaluan kon ano ang himuon sini nga mga tawo. Sa akon pagtrabaho, nakaagi ako nga ginkagat, ginduplaan, kag gindamhagan sang mga pasyente nga wala sing kontrol sa ila kaugalingon.

Makapoy man ini nga trabaho kay pirme lang kami may ginahakwat nga mabug-at, kag kon kaisa sa balik-awot nga mga posisyon. Pirme kami nagaluhod kag nagaduko samtang nagaatipan sa mga pasyente. Kon kaisa mahalitan kami bangod sa amon trabaho. Kinaandan na nga masakit ang amon tuhod kag makibitan ang amon likod kag abaga. Ang pila nahalitan sing grabe amo nga indi na sila puede sa sini nga trabaho. Wala sing eksakto nga iskedyul ang amon trabaho gani makakalapoy gid ini.

Ang pag-atipan sa mga tawo nga may makamamatay nga balatian ukon grabe nga pilas, makakalapoy gid sa mental kag emosyonal. Dapat nga pirme kalmado ang paramediko kag makahimo sing maayo kag husto nga desisyon sa tion sang emerhensia. Nasaksihan sang mga paramediko ang pag-antos kag kamatayon sang mga tawo. Makita kag maatipan nila ang mga tawo nga nagaantos sang grabe nga kasamaran. Nadumduman ko pa ang isa ka pamatan-on nga lalaki nga naaksidente sa isa ka pabrika. Halos wasak na ang ubos nga bahin sang iya dughan. Nagpakitluoy sia sa amon nga buligan sia nga indi mapatay. Makapasubo nga bisan pa ginhimo namon kag sang mga doktor kag mga nars ang bug-os namon nga masarangan, wala gani maorasi kag napatay sia.

Makasulubo gid ang pila ka eksena. Isa ka kaagahon, nakabaton kami sing tawag bangod may nasunog nga balay. Bag-o lang nag-abot halin sa obra ang bana kag amo pa lang nga nakagua sa nagadabadaba nga balay ang iya asawa kag tres anyos nga bata nga babayi. Tatlo pa ka bata nga nagaedad sing apat ka bulan pa lima ka tuig kag ang ila lolo ang nabilin kag sang ulihi napagua sila sang mga bombero. Isa ako sa grupo sang mga paramediko nga nagtinguha gid nga maluwas sila sa kamatayon, apang napaslawan kami.

Ayhan sa sini nga punto, matingala kamo kon ngaa gusto pa sang iban nga mangin paramediko. Kon kaisa ginapamangkot ko man sini ang akon kaugalingon. Nagapahanumdom ini sa akon parte sa parabola ni Jesus sa mabinuligon nga Samaritano nga handa sa pagsakripisyo agod mabuligan ang nahalitan nga tawo. (Lucas 10:30-37) Handa man sa pagsakripisyo sa pisikal kag emosyonal ang mga paramediko agod mabuligan ang mga nagapangayo sing tabang. Para sa akon, makalilipay gid ini nga trabaho, pero nagapaabot ako sang tion nga wala na ako sing obrahon pa. Ngaa? Bangod nagsaad ang Dios nga sa indi madugay wala na sing isa nga magasiling: “Nagamasakit ako.” Dugang pa, ‘wala na sing kamatayon kag kasakit.’ (Isaias 33:24; Bugna 21:4)​—Panugiron sang isa ka paramediko sa Canada.

[Mga nota]

[Blurb sa pahina 13]

Nakilal-an ko lamang sia sang nagsiling sia sa akon: “Nadumduman mo pa ko? Ako ’tong ginluwas mo kagapon!” Nalipay gid ako sini

[Blurb sa pahina 14]

Sa akon pagtrabaho, nakaagi ako nga ginkagat, ginduplaan, kag gindamhagan sang mga pasyente nga wala sing kontrol sa ila kaugalingon

 [Kahon/​Mga retrato sa pahina 15]

ANG MGA IKASARANG SA PAGBULONG SANG MGA PARAMEDIKO

Ginahanas ang mga paramediko agod buligan ang mga pasyente nga makaginhawa sing maayo. Nagakinahangalan ini nga makahibalo sila sa pagbutang sing tubo nga plastik sa trachea paagi sa baba kag vocal cord nga nagagamit sang laryngoscope agod makaginhawa ang pasyente. Ukon kinahanglan ang cricothyrotomy, nga nagagamit sing dagom, gamay nga kateter, guide wire, kag scalpel agod nga masuok ang daku nga kateter sa liog sang pasyente pakadto sa iya trachea. Kon may diperensia ang baga, ginasuokan man sing dagom kag kateter ang dughan sang pasyente agod makaginhawa sia.

Ang isa pa amo ang pagtakod sing dekstros. Ginatuslok ang dagom agod masuok ang kateter sa ugat. Sa amo, mapasulod sa lawas sang pasyente ang kinahanglanon nga bulong. Mahimo man masuok ang isa ka instrumento agod makapasulod sang likido nga bulong pakadto sa bone marrow.

Mahimo man makagamit ang paramediko sing cardiac monitor/​defibrillator agod mamonitor ang pitik sang tagipusuon sang pasyente. Dugang pa mahimo man ini magamit para sa defibrillation (pag-electric shock sa pasyente agod mabalik sa normal ang pitik sang iya tagipusuon) ukon cardioversion (pag-electric shock agod maghinay ang tuman ka dasig nga pitik sang tagipusuon). Ang monitor/​defibrillator mahimo man magamit subong temporaryo nga instrumento sa pagpadasig sang tuman ka hinay nga pitik sang tagipusuon.

[Credit Line]

All photos: Taken by courtesy of City of Toronto EMS

[Credit Line sang retrato sa pahina 12]

Taken by courtesy of City of Toronto EMS