Hoe train je een olifant?
Hoe train je een olifant?
DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN INDIA
EEN olifantendrijver was aan de oever van de rivier de Narmada bezig met het bereiden van een maaltijd en had zijn zoontje tussen de slurf en voorpoten van zijn rustende olifant achtergelaten. Het jongetje probeerde telkens weg te komen, maar dan „sloeg de rustende olifant voorzichtig zijn slurf om het kind heen en trok hem terug naar de plek waar zijn vader hem had neergezet”, vertelt het boek Project Elephant. „De vader ging door met koken en scheen er absoluut op te vertrouwen dat het kind daar veilig was.”
De mens maakt al sinds 2000 voor onze jaartelling gebruik van werkolifanten. In de oudheid werden olifanten voornamelijk getraind voor de oorlogvoering. In het huidige India worden ze getraind om te werken. Ze worden ingezet in de bosbouw, bij religieuze festivals en bruiloften, in de reclame, in het circus en zelfs om te bedelen. Hoe worden deze olifanten eigenlijk getemd? En hoe worden ze getraind?
Een cursus olifantentraining
In India zijn een aantal opvangcentra voor olifantenkalveren die zijn gevangen, verlaten of in het wild gewond zijn geraakt. Eén zo’n centrum bevindt zich in Koni, in de deelstaat Kerala. Hier worden de kalveren opgeleid tot werkolifant. Een olifantendrijver of mahout moet eerst het vertrouwen van het kalf winnen. Daarbij speelt voedsel een belangrijke rol. Een kalf herkent de stem van zijn mahout, en als hij op voedertijd wordt geroepen, zal hij snel aan komen rennen voor zijn melk en gierstpap. Meestal wordt er met de training pas begonnen als de jonge olifanten zo’n 13 jaar oud zijn. Als ze 25 jaar zijn, worden ze aan het werk gezet. In Kerala heeft de regering bepaald dat werkolifanten na hun 65ste niet meer mogen werken.
Om veilig met een olifant te kunnen werken, moet de mahout goed zijn getraind. Volgens een vereniging in Trichur (Kerala) die zich inzet voor het welzijn van de olifant, moet een nieuwe mahout ten minste drie maanden een intensieve training volgen. Die training beperkt zich niet tot het leren geven van commando’s. Het beslaat alle terreinen van het olifantenleven.
Het africhten van een volwassen olifant neemt langer in beslag dan van een jong dier. Van buiten de omheining leert de trainer het dier eerst mondelinge commando’s te begrijpen. In Kerala gebruikt een mahout zo’n twintig commando’s en tekens om zijn olifant het nodige werk te laten uitvoeren. De mahout geeft luide en duidelijke commando’s, en tegelijkertijd port hij zijn olifant met een stok en laat hij zien wat hij moet doen. Wanneer de olifant een commando gehoorzaamt, wordt hij beloond met een hapje. Als de trainer zeker weet dat zijn olifant goedgehumeurd is, gaat hij de omheining binnen en aait hij het dier. Die interactie versterkt het wederzijds vertrouwen. Na een tijdje kan de olifant mee naar buiten worden genomen — uiteraard voorzichtig, omdat hij nog steeds wat wilde trekken heeft. Totdat duidelijk is geworden dat de olifant helemaal getemd is, zit hij wanneer hij voor een bad of een ander uitstapje naar buiten mag, met een ketting vast tussen twee opleidingsolifanten.
Als een olifant eenmaal mondelinge bevelen begrijpt, zal de mahout op zijn rug gaan zitten en hem leren hoe hij op fysieke commando’s moet reageren. Om de olifant vooruit te laten lopen, zal de mahout met zijn beide grote tenen achter de oren van het dier porren, en om hem achteruit te laten lopen zal hij zijn hielen in de schouders van het dier drukken. Om verwarring te voorkomen, worden mondelinge commando’s maar door één mahout gegeven. Een olifant zal binnen drie tot vier jaar alle commando’s begrijpen. Daarna vergeet hij ze nooit meer. Hoewel de hersenen van een olifant in verhouding tot zijn lichaam klein zijn, is het een zeer intelligent dier.
De verzorging
Een olifant moet goed verzorgd worden om hem gezond en goedgehumeurd te houden. Een dagelijks bad is belangrijk. Als het tijd is voor een bad gebruikt de mahout stenen en zorgvuldig gesneden kokosnotendoppen om de dikke maar zachte en gevoelige huid van zijn beschermeling schoon te schrobben.
Dan volgt het ontbijt. De mahout bereidt een dikke pap van tarwe, gierst en peulvruchten. Het hoofdgerecht bestaat uit bamboe, palmbladeren en gras. De olifant vindt het heerlijk als er ook nog rauwe wortelen en suikerriet aan worden toegevoegd. Olifanten besteden het grootste deel van de dag aan eten. Ze hebben elke dag zo’n 140 kilo voedsel en ruim 150 liter water nodig! Als de mahout goede maatjes met zijn dikhuid wil blijven, moet hij aan deze behoeften voldoen.
De gevolgen van mishandeling
De vriendelijke Indische olifant kan men maar tot op zekere hoogte drijven of laten werken. Olifanten kunnen zich tegen mahouts keren die hen verbaal of anderszins mishandelen. De Indiase krant Sunday Herald berichtte over een tusker, een olifantenbul met slagtanden, die „helemaal dol werd (...) nadat hij door de mahouts was mishandeld. De olifant sloeg in reactie op het pak slaag dat hij van de mahout had gekregen compleet door (...) en moest met een middel gekalmeerd worden.” In april 2007 stond er in India Today International: „Alleen al in de afgelopen twee maanden zijn meer dan tien tuskers op festivals op hol geslagen; sinds januari vorig jaar zijn 48 mahouts door de razende dieren gedood.” Dat soort dingen gebeurt vaak in de periode die bekendstaat als musth. Dat is een jaarlijks fysiologisch verschijnsel dat verband houdt met de bronsttijd, wanneer de testosteronspiegel van gezonde olifantenstieren stijgt. Het gevolg is agressief en onvoorspelbaar gedrag ten opzichte van andere bullen en mensen. De musth kan vijftien dagen tot drie maanden aanhouden.
Een andere situatie waarin een olifant geërgerd kan raken, is wanneer hij wordt verkocht en met een nieuwe mahout te maken krijgt. Het is duidelijk dat hij aan zijn oude mahout gehecht is. Om te zorgen voor een soepele overdracht reist de vorige mahout meestal met hem mee naar zijn nieuwe tehuis. Daar werken beide mannen samen totdat de nieuwe mahout vertrouwd is met de stemmingen van de olifant. Wanneer een mahout overlijdt en een andere het overneemt, kan het nog veel moeilijker zijn. Maar uiteindelijk zal de olifant wel aan de nieuwe situatie gewend raken.
Hoewel sommige mensen misschien bang zijn voor dit sterke dier, zal een goedgetrainde olifant een vriendelijke baas gehoorzamen. Wanneer het dier goed wordt behandeld, hoeft hij niet eens aan een ketting te worden gelegd als zijn mahout tijdelijk afwezig is. De mahout hoeft alleen maar het ene eind van zijn stok op de poot van de olifant en het andere eind op de grond te leggen en tegen het dier te zeggen dat hij op zijn plek moet blijven. Dan zal het dier braaf zo blijven staan. Zoals het voorbeeld in de inleiding duidelijk maakt, kan de samenwerking tussen een olifant en zijn mahout niet alleen verrassend maar ook aandoenlijk zijn. Een goede mahout kan zijn olifant beslist vertrouwen.
[Kader/Illustratie op blz. 18]
MENS EN OLIFANT: EEN LANGE HISTORIE
De domesticatie van olifanten gaat heel ver terug. Het beroemdste voorbeeld daarvan uit de oudheid is misschien wel dat van Hannibal, een generaal uit Carthago. In de derde eeuw voor onze jaartelling was er een strijd gaande tussen de Noord-Afrikaanse stad Carthago en Rome. Die eeuwenlange reeks van gevechten staat bekend als de Punische Oorlogen. Hannibal bracht in de stad Cartagena (Spanje) een leger op de been met de bedoeling naar Rome op te rukken. Eerst trok hij de Pyreneeën over naar het gebied dat nu bekendstaat als Frankrijk. Vervolgens trok zijn leger van 25.000 man — vergezeld van 37 Afrikaanse olifanten en talloze lastdieren met proviand — over de Alpen Italië binnen, in wat het tijdschrift Archaeology „een van de meest onverschrokken militaire manoeuvres uit de geschiedenis” noemt. Ze kregen te maken met kou, sneeuwstormen, steenlawines en vijandige bergstammen. Die tocht was bijzonder zwaar voor de olifanten en er was niet één dier dat het eerste jaar van Hannibal in Italië overleefde.
[Verantwoording]
© Look and Learn Magazine Ltd/The Bridgeman Art Library
[Illustratie op blz. 17]
De mahout schrobt de dikke maar zachte en gevoelige huid van zijn olifant
[Verantwoording]
© Vidler/mauritius images/age fotostock
[Illustratieverantwoording op blz. 16]
© PhotosIndia/age fotostock
