Rasiti Yeo e Dumelelanago le Pego ya Beibele

BAPALA

Rasiti Yeo e Dumelelanago le Pego ya Beibele

▪ Phaphathi ya letsopa ya bophara bja disenthimithara tše 5,5 e ile ya epollwa ka bo-1870 kgaufsi le Baghdad ya mehleng yeno, kua Iraq. Ka 2007, Michael Jursa, moprofesara wa Yunibesithing ya Vienna, kua Austria, o ile a hwetša phaphathi yeo ge a be a dira nyakišišo Musiamong wa Brithania. Jursa o ile a bona leina la Nebo-saresekima (Nabu-sharrussu-ukin, ka sebopego sa lona sa Sebabilona), e lego mohlankedi wa mmušo wa Babilona yo go boletšwego ka yena ka Beibeleng go Jeremia 39:3. *

Nebo-saresekima e be e le yo mongwe wa ditona tša Kgoši Nebukadinetsara nakong ya go senywa ga Jerusalema ka 607 B.C.E., gomme go ya ka phaphathi yeo, o bitšwa “tona-kgolo.” Go oketša moo, ke motho o tee feela yo a kilego a ba le sereto sa tona-kgolo ka nako le ge e le efe, e lego se se neago bohlatse bjo matla bja gore Saresekima yo go bolelwago ka yena ke yena yoo go bolelwago ka yena ka Beibeleng.

Phaphathi e bolela gore Nebo-saresekima o ile a iša gauta tempeleng ya Marduk, goba Merodake, modingwana yo mogolo wa Babilona, yoo le yena leina la gagwe le bolelwago ka Beibeleng. (Jeremia 50:2) Rasiti yeo e na le letšatši-kgwedi la ngwaga wa bo-10, kgwedi ya bo-11 le letšatši la bo-18 la pušo ya Nebukadinetsara. Lega go le bjalo, go sepedišwa mo ga gauta ga go nyalelane le phedišo ya Jerusalema, yeo e tlilego nywaga ka morago. (2 Dikxoši 25:8-10, 13-15) Lega go le bjalo, Moprofesara Jursa o re “go hwetša selo se se swanago le phaphathi ye, yeo go yona re hwetšago motho yoo go bolelwago ka yena ka Beibeleng a dira tefelo ya gagwe ya ka mehla tempeleng ya Babilona gomme a bolela thwii letšatši-kgwedi, ke selo se sa tlwaelegago e le ruri.” Kuranta ya Brithania ya Telegraph e bolela gore, phaphathi ye e bitšwa e nngwe ya dikutollo tše bohlokwa kudu tša boepi bja marope bja mehleng yeno bja Beibele gomme e “thekga pono ya gore dipuku tša histori tša Testamente ya Kgale di theilwe therešong.”

Lega go le bjalo, go nepagala ga Beibele ga se gwa ithekga ka boepi bja marope. Bohlatse bjo matla kudu bo ka hwetšwa ka Beibeleng ka boyona, kudu-kudu boporofeteng bja yona. (2 Petro 1:21) Ka mohlala, nywageng e fetago e 100 e sa le pele, Jehofa Modimo o ile a bolela e sa le pele, a diriša moporofeta Jesaya, gore “Babele [go be] xo tlo išwa” mahumo ka moka a Jerusalema. (Jesaya 39:6, 7) Ka mo go swanago, Modimo o boletše e sa le pele a diriša moporofeta Jeremia gore: “’Me mahumô ka moka a motse wó [Jerusalema] . . . ke tlo [a] xafêla diatleng tša manaba a bôná; a tlo [a] thopa a [a] iša kwa Babele.”—Jeremia 20:4, 5.

Nebo-saresekima e be e le yo mongwe wa manaba ao, ka gona e be e le hlatse e bonego ka mahlo phethagalo ya boporofeta bja Beibele. Ge e le gabotse, go sa šetšwe gore o be a tseba seo goba a sa se tsebe, o ile a tšea karolo ka go lebanya phethagalong yeo.

[Mongwalo wa tlase]

^ ser. 2 Go Jeremia 39:3, New World Translation e balega ka gore: “Samagara-nebo, Saresekima, Rabasarisi,” ka morago ga leswao-dikga ka sengwalweng sa Seheberu sa ba-Masorete. Eupša ka mongwalo wa Seheberu wa ditumammogo e be e tla fetolelwa e le: “Samagara, Nebo-saresekima wa Rabasarisi [goba, Tona-kgolo ya ka Mošate],” e lego yeo e dumelelanago le phaphathi ya mongwalo-kgwaro.

[Mothopo wa Seswantšho go letlakala 22]

PHAFOGA!