Komosta ang Imong Thyroid?

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA BRAZIL

HILABIHANG guola ni Sara dihang nakuhaan sa iyang gisabak nga wala pay tulo ka bulan. Paglabay sa mga usa ka tuig, nakuhaan na usab siyag bata. Kadaghan na siyang nagpahiling sa doktor apan wala mahibaloi ang hinungdan. Sa milabay ang mga tuig, mitambok si Sara, bisag nag-amping siya sa iyang pagkaon ug regular nga nag-ehersisyo. Pamikogan usab siya sa iyang mga bitiis ug tugnawonon. Sa kataposan, gipakita sa mga pag-eksamin sa iyang dugo ug sa pag-ultrasound sa iyang thyroid gland nga duna siyay sakit nga gitawag ug Hashimoto’s thyroiditis, nga tingali maoy hinungdan nga siya sigeng makuhaan. a

Sama sa kadaghanang tawo, si Sara wala magtagad sa iyang thyroid. Apan gipakita sa iyang nagkadaot nga panglawas nga importante gayod ang thyroid gland.

 Ang Thyroid Gland

Ang thyroid maoy usa ka gamay, pormag alibangbang nga glandula nga nahimutang sa atubangan sa liog nga ubos lag diyutay sa ubol-ubol. Ang thyroid adunay duha ka seksiyon nga nagputos sa trachea o tutonlan, ug ang tibuok glandula motimbang lang ug mga 30 gramos. Kini maoy bahin sa endocrine system sa lawas, usa ka grupo sa mga organo ug mga tisyu nga maghimo, magpondo, ug mopagawas ug mga hormone—mga tighatod ug kemikal—direkta sa kaugatan.

Ang thyroid adunay daghang gagmay kaayong mga follicle o sako-sako nga punog lapot nga mga pluwido nga nasudlag mga thyroid hormone. Kini nga mga hormone daghan kaayog iodine. Gani, duolag 80 porsiyento sa iodine sa lawas anaa sa thyroid. Kon kulang kini nga elemento diha sa pagkaon, mahimong modako ang thyroid, ug kini nga sakit gitawag ug goiter. Kon kulang ug iodine ang bata, ang iyang lawas hinayng mogamag hormone nga makadaot sa pisikal, mental, ug seksuwal nga pagtubo—usa ka sakit nga gitawag ug cretinism.

Obra sa mga Thyroid Hormone

Ang mga thyroid hormone ginganlan ug T3, RT3 (Reverse T3), ug T4. b Ang T3 ug RT3 gikan sa T4, ug kini nga mga kausaban sa hormone mahitabo sa gawas sa thyroid diha sa mga tisyu sa lawas. Busa kon ang lawas nagkinahanglag dugang nga mga thyroid hormone, ang glandula mopagawas ug T4 ngadto sa kaugatan, ug gikan niana ang T4 ug ang mga hormone nga hinimo sa T4 makaapektar sa tanang selula sa lawas.

Maingon nga ang gasolinador maoy nagkontrolar sa gikusgon sa makina sa awto, ang thyroid hormone maoy nagkontrolar sa metabolismo sa lawas—pag-obra sa kemikal diha sa mga selula nga mopagawas ug enerhiya ug bag-ong tisyu. Busa ang mga thyroid hormone makatabang sa normal nga pagtubo ug pag-ayo sa tisyu, makaapektar sa pagpitik sa kasingkasing, ug makakontrolar sa pagpatunghag enerhiya para sa mga kaunoran ug kainit sa lawas.

Aduna pay ubang hinungdanong mga obra ang thyroid hormone. Pananglitan, kini motabang sa atay sa pagtangtang sa sobrang triglyceride ug low-density lipoprotein, nga gitawag ug makadaot nga kolesterol, gikan sa kaugatan. Ang kolesterol ipadala ngadto sa apdo ug dayon kini ikalibang. Sa laing bahin, kon gamay ra kaayo ang thyroid hormone, modaghan ang makadaot nga kolesterol ug momenos ang high-density lipoprotein o maayong kolesterol.

Diha sa tungol ug tinai, ang thyroid hormone makapakusog sa pagpagawas ug mga digestive juice ug makapakusog usab sa paglihok sa kaunoran (peristalsis). Busa ang daghan kaayong thyroid hormone makapalibang ug ang diyutay kaayong thyroid hormone makapatubol.

Unsay Nagkontrolar sa Thyroid?

Ang pagkontrolar sa thyroid magsugod sa hypothalamus nga nahimutang duol sa utok. Kon makamatikod ang hypothalamus nga gikinahanglan ang thyroid hormone, mosignal kini sa pituitary gland, nga nahimutang sa ubos nga bahin sa utok duol sa alingagngag. Dayon, ang pituitary gland magpagawas ug thyroid-stimulating hormone (TSH) ngadto sa kaugatan sa pagsignal sa thyroid sa pagpagawas ug mga thyroid hormone.

Busa, pinaagi sa pagsukod sa gidaghanon sa TSH ug sa thyroid hormone, ang mga doktor makadayagnos kon nag-obra ug himsog ba ang thyroid. Hinungdanon kini kay ang usa mahimong magkaproblema sa thyroid.

 Kon Dili Maayo ang Pag-obra sa Thyroid

Ang hinungdan sa dili maayong pag-obra sa thyroid tingali maoy tungod sa pagkaon nga kulang sa iodine, sobrang kahago o kabalaka, depektosong mga gene, impeksiyon, sakit (kasagaran mga sakit nga gipahinabo sa kaugalingong sistema sa imyunidad sa lawas), o mga side effect sa mga tambal nga gitomar para sa lainlaing mga sakit. c Ang pagdako sa thyroid mahimong ilhanan sa usa ka sakit. Ang pagdako mahimong lukop o kaha may mga bugon-bugon. Kasagaran kini dili makakanser, apan ang goiter kinahanglang tambalan kay kini mahimong ilhanan sa mas delikadong sakit, sama sa kanser. d

Kasagaran, ang may diperensiya nga thyroid mopagawas ug daghan o diyutay kaayong hormone. Ang daghan ra kaayo gitawag ug hyperthyroidism; ang diyutay ra kaayo gitawag ug hypothyroidism. Ang sakit sa thyroid mahimong anam-anam nga maugmad ug dili mamatikdan, busa ang usa mahimong aduna nay sakit sulod sa daghang tuig apan wala lang makamatikod niini. Sama sa kadaghanang sakit, mas maayo kon sayo kining madayagnos.

Ang komon kaayong mga sakit sa thyroid mao  ang Hashimoto’s thyroiditis ug ang Graves’ disease. Kini parehong gipahinabo sa kaugalingong sistema sa imyunidad—atakehon sa sistema sa imyunidad ang normal nga mga selula sa lawas, nga mag-isip niini ingong langyaw nga tisyu. Unom ka pilo nga matakboyag Hashimoto’s thyroiditis ang mga babaye kay sa mga lalaki, ug kini kasagarang moresultag hypothyroidism. Walo usab ka pilo nga matakboyag Graves’ disease ang mga babaye kay sa mga lalaki, ug kini kasagarang moresultag hyperthyroidism.

Dili parehas ang mga opinyon kon unsa ka subsob eksaminon ang mga tawo labot sa sakit sa thyroid, apan daghan ang nagtuo nga kinahanglang eksaminon gayod ang mga masuso. (Tan-awa ang kahon nga  “Hinungdanong Eksaminasyon sa Masuso.”) Kon makita diha sa eksaminasyon nga menos mopagawas ang thyroid ug hormone, kasagarang ipaeksamin sa mga doktor ang mga antibody nga miatake sa glandula. Sa laing bahin, kon mopagawas ug daghan kaayong hormone ang thyroid, sagad ipa-scan ang pasyente gawas lang kon siya mabdos o nagpasuso. Kon may makit-ang mga bugon-bugon, kinahanglang kuhaan kini ug biopsy sa pagtino kon dili ba kini kanser.

Dihang Gikinahanglang Magpatambal

Ang pagtomar ug tambal mahimong makahupay sa mga simtoma sa hyperthyroidism, sama sa kusog nga pagpitik sa kasingkasing, pagpangurog sa kaunoran, ug pagkabalaka. Ang ubang matang sa pagtambal naglakip sa pagpatay sa mga selula sa thyroid aron ang glandula dili makapagawas ug daghan kaayong hormone. Ug usahay ang thyroid mahimong tangtangon pinaagig operasyon.

Alang sa mga pasyente nga may hypothyroidism o gitangtangan ug thyroid, ang mga doktor kasagarang morekomendar sa pagtomar ug dosis sa T4 nga hormone kada adlaw. Aron matino ang eksaktong dosis, bantayan sa mga doktor ang mga pasyente nga gitambalan niini. Ang kanser sa thyroid mahimong matambalan pinaagig mga medisina, operasyon, chemotherapy, ug radioactive iodine.

Si Sara malamposong natambalan pinaagi sa pagpuli sa iyang T4 nga mga hormone, ug gitabangan siya sa usa ka nutrisyonista kon unsay angayng kaonon. Maayo kinig epekto kaniya. Nakat-onan ni Sara, sama usab sa uban, nga importante kaayo ang thyroid bisan tuod gamay lang kini. Busa ampingi ang imong thyroid—kaon ug sustansiyadong pagkaon nga tugob sa iodine, likayi nga matensiyon kanunay, ug mentinaha ang maayong panglawas.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 27]

Maingon nga ang gasolinador maoy nagkontrolar sa gikusgon sa makina sa awto, ang thyroid hormone maoy nagkontrolar sa metabolismo sa lawas

[Blurb sa panid 29]

Ang sakit sa thyroid mahimong anam-anam nga maugmad ug dili mamatikdan, busa ang usa mahimong aduna nay sakit sulod sa daghang tuig apan wala lang makamatikod niini

[Kahon/Hulagway sa panid 28]

KASAGARANG MGA SIMTOMA

Hyperthyroidism: Masuk-anon kaayo, kalit nga pagniwang, kusog nga pagpitik sa kasingkasing, magsigeg kalibang, maglayag ang regla, pungtanon, mabalak-on, sapoton, mobudlat ang mata, walay-umoy ang kaunoran, dili makatulog, ug nipis ug daling malugti nga buhok. e

Hypothyroidism: Luyahog lawas ug hunahuna, kalit nga pagtambok, manglarot ang buhok, pagtubol, tugnawonon, maglayag ang regla, depresyon, mopagaw ang tingog, limtanon, ug daling kapoyon.

[Footnote]

[Kahon sa panid 28]

 HINUNGDANONG EKSAMINASYON SA MASUSO

Mahibaloan kon duna bay sakit sa thyroid ang masuso pinaagi sa pag-eksamin sa dugo. Kon ang eksaminasyon sa dugo magpakita nga dunay problema, matambalan kini sa doktor. Tungod sa kakulang ug thyroid hormone, ang bata mahimong may diperensiya sa lawas ug hunahuna, usa ka sakit nga gitawag ug cretinism. Busa ang mga bata kinahanglang eksaminon pipila ka adlaw human matawo.

[Kahon/Hulagway sa panid 29]

TUGOB BA SA IODINE ANG IMONG PAGKAON?

Ang sustansiyadong pagkaon makatabang sa pagsanta sa mga sakit sa thyroid. Pananglitan, ang imo bang pagkaon tugob sa iodine, nga hinungdanon aron ang imong lawas makapagawas ug mga thyroid hormone? Ang isda ug ubang mga kalan-on gikan sa dagat tugob sa iodine. Lainlaig gidaghanon ang makuha nga iodine diha sa mga utanon ug mga karne depende sa yuta. Aron maremedyohan ang kakulag iodine diha sa pagkaon, ang ubang mga gobyerno nagsugo sa pagdugang ug iodine diha sa asin.

Importante usab ang selenium para sa thyroid. Kining gigming kaayong kemikal nga mga elemento maoy bahin sa enzyme nga mag-usab sa T4 nga hormone ngadto sa T3 nga hormone. Ang gidaghanon sa selenium diha sa mga utanon, karne, ug gatas depende sa yuta. Ang mga kalan-on gikan sa dagat ug ang Brazil nut tugob sa selenium. Siyempre, kon nagduda ka nga duna kay sakit sa thyroid, pakonsulta sa doktor; ayaw ug pagtambal-tambal sa imong kaugalingon.

[Diagram sa panid 28]

(Alang sa aktuwal nga porma, tan-awa ang publikasyon)

Trachea

Larynx (Ubol-ubol)

Thyroid

Trachea