„PODAJ aparat, szybko!” — zawołałam do mojej siostry, kiedy idąc ścieżką w dżungli zauważyłam przed sobą zielonego leniwca. Po chwili wybuchnęłyśmy śmiechem, bo uświadomiłyśmy sobie, że nie ma powodu do pośpiechu — leniwiec to jedno z najpowolniejszych zwierząt na świecie.

Aby dowiedzieć się czegoś więcej o tych ssakach, odwiedziłam Ogród Zoologiczny Ave w La Garita de Alajuela w Kostaryce. Ta placówka to coś więcej niż zoo. Znajduje się tu centrum ratownictwa, rehabilitacji i ponownej adaptacji zwierząt do życia w ich naturalnym środowisku. Spotkałam się z biolog Shirley Ramírez, która kieruje tutaj badaniami naukowymi i z entuzjazmem poświęca się swej pracy. Złożyłyśmy wizytę stałemu mieszkańcowi zoo, leniwcowi o imieniu Pelota, co po hiszpańsku znaczy „kula”. Zwierzęta te faktycznie mogą spać zwinięte w kulę. Pelota to leniwiec dwupalczasty o rozmiarach małego psa. Ma puszyste futerko, zadarty nosek i duże, łagodne, brązowe oczy.

Dowiedziałam się, że leniwce są samotnikami. Na świat wydają jedno młode rocznie. W okresie karmienia, przez cztery do sześciu tygodni, maluch kurczowo trzyma się matki. Przez kolejne pięć do ośmiu miesięcy jest dalej noszony przez nią na brzuchu i wtedy jada już lekkostrawne, delikatne liście, które matka podaje mu w pyszczku. Z czasem, nie puszczając się jej, mały leniwiec sam próbuje je zrywać. W tym okresie matka zapoznaje go z niewielkim skrawkiem lasu, który będzie jego domem.

Dwupalczaste, trójpalczaste, zielone i zimne

Okazało się, że leniwiec, którego spotkałam w dżungli, to leniwiec pstry z rodziny trójpalczastych. Ma czarną obwódkę wokół oczu, krótki ogon, szczeciniaste futerko z żółtozłotą łatą na grzbiecie oraz kończyny przednie o wiele dłuższe od tylnych. Dzięki dziewięciu kręgom szyjnym może w poszukiwaniu ulubionych liści obrócić głowę o 270 stopni. Ale dlaczego wydaje się zielony? Shirley odpowiada: „Jego futro to siedlisko glonów, stąd ten zielonkawy odcień”.

Kuzynem leniwca trójpalczastego jest leniwiec dwupalczasty, którego kończyny tylne mają prawie tę samą długość co przednie. Ma długie brązowozłote futro, miłe w dotyku.

Leniwiec całymi dniami wygrzewa się na słońcu wysoko w koronach drzew. Temperatura jego ciała może się zmieniać jak u żadnego innego ssaka — w zależności od warunków atmosferycznych waha się od 24 stopni Celsjusza nocą do 33 w dzień. Ma tak nikłą masę mięśniową, że nawet nie potrafi drżeć na chłodzie, by w ten sposób utrzymać ciepłotę ciała. Dlatego często śpi zwinięty w kłębek. Jego ciało pokrywa też krótkie, delikatne futerko, które stanowi dobrą izolację. Zwierzę to może w ciągu doby przespać 20 godzin!

Powolne trawienie

Procesy trawienne, w tym działanie bakterii i fermentacja, wymagają ciepła wewnątrz organizmu. Niska temperatura ciała leniwców niewiarygodnie spowalnia tempo tych procesów. Liście mogą nawet miesiąc przechodzić poszczególne etapy trawienia w wielokomorowym  żołądku tych ssaków, zanim dotrą do jelita cienkiego. Podczas chłodnej pory deszczowej, mimo pełnego żołądka, leniwiec może zdechnąć z głodu. Jak wyjaśnia Shirley, „ciepło słoneczne jest niezbędne, by mógł strawić pokarm”.

Shirley kontynuuje: „Jako pracownikowi zoo, który opiekuje się zwierzętami i czyści ich klatki, najbardziej u leniwców podoba mi się to, że wypróżniają się raz w tygodniu! W tym celu schodzą na ziemię, wykopują dołek i zagrzebują swoje odchody. Właściwie schodzą tylko po to”.

Zaprojektowane, by zwisać z gałęzi

Leniwce niemalże wszystko robią, wisząc na drzewach: jedzą, śpią, łączą się w pary, wydają na świat potomstwo. Te niewielkie ssaki, żyjące grzbietem w dół, to zmyślne dzieło Stwórcy. Palcami wyposażonymi w siedmiocentymetrowe pazury zahaczają się o gałęzie oraz pnącza. Nawet uwłosienie leniwców rośnie odwrotnie niż u innych zwierząt lądowych — rozdziela się na brzuchu i układa wokół tułowia w kierunku grzbietu. Dzięki temu woda swobodnie ścieka, co chroni leniwca od przemoknięcia podczas tropikalnych deszczów! U innych zwierząt sierść układa się w przeciwnym kierunku. Chociaż na ziemi leniwiec porusza się niezdarnie, to na gałęziach prezentuje pełną grację. Co zaskakujące, jest także wyśmienitym pływakiem!

Czego jeszcze nauczyłam się o cichym mieszkańcu wierzchołków drzew? Wyróżniają go dwie rzeczy. Po pierwsze, posiada zadziwiającą odporność na ciężkie zranienia i na substancje trujące, zabójcze dla innych ssaków. Jego rany, nawet poważne, goją się szybko i rzadko dochodzi do infekcji. Poznanie systemu odpornościowego tego zwierzęcia byłoby bardzo pomocne w badaniach medycznych. Po drugie, zabiegani i zestresowani ludzie mogą odnieść korzyść, jeśli w pewnym stopniu będą naśladować nieśpieszne tempo życia i spokojną naturę leniwca. (Nadesłane).

 [Ramka i ilustracje na stronie 15]

WZOROWY GOSPODARZ

Zielonkawy wygląd leniwiec zawdzięcza symbiozie z glonami. Jego futro jest domem dla glonów rozwijających się w wyżłobieniach dłuższych, ościstych włosów jego sierści. Natomiast przysługa, jaką oddają mu glony, polega na dostarczaniu substancji odżywczych, które leniwiec wylizuje lub wchłania przez skórę. Szarozielony kolor leniwca sprawia, że wygląda on jak kępa suchych liści zwisająca z gałęzi — doskonały kamuflaż w dżungli! Leniwiec im dłużej żyje, tym bardziej zielenieje!

[Prawa własności]

U góry po prawej: © Michael i Patricia Fogden; u dołu: © Jan Ševčík