Albarracín—Ang Ginatawag nga “Pugad sang Agila”

“Kadtui ang isa sa pinakamatahom nga banwa sa Espanya, ang Albarracín.”—José Martínez Ruiz, Espanyol nga manunulat nga kilala man nga si Azorín, 1873-1967.

ANG Albarracín isa ka tumalagsahon nga banwa. Ngaa? Bangod ini sang iya lokasyon, kasaysayan, kag matahom nga palibot. Gani sang 1961, nagsugo ang gobierno sang Espanya nga ining gamay nga banwa sa probinsia sang Teruel indi pagbag-uhon bangod sa pinasahi nga kasaysayan sini. Kag sang 2005, ginpili sang isa ka grupo sang representante sang mga turista ang Albarracín subong “pinakamatahom nga banwa sa Espanya.”

Ang Albarracín nahamtang sa mga kabukiran sa sentro sang Espanya, kag isa ini ka dumaan nga banwa nga may mga 1,000 ka pumuluyo. Napalibutan ini sing mga kahilamnan nga natubigan sang pila ka suba kag may kabukiran nga ginatawag Sierra de Albarracín.

Bugana sa Pagkaon kag Tubig

Sang una, naganyat gid ang mga tawo nga magpuyo sa Albarracín bangod madamo sing maayam diri. Ang ila mga drowing sa mga kuweba nagapakita nga maayo sila nga mga artist kag mapanilagon gid sila sa ila palibot. Madamo sila sing gindrowing nga dalagku nga mga toro kag iban pa nga mga sapat nga ginkoloran sing puti. Ini nga pangkolor diri lang makita. Nagsiling ang mga iskolar nga ining mga kuweba, nga gindrowingan sang ila adlaw-adlaw nga pagsinalayo, ginagamit subong tilipunan sa ila pagsimba ukon sa iban pa nga pagtilipon.

Bisan subong, madamo gihapon sang mga usa, baboy talunon, kag magagmay nga mga sapat malapit sa reserve sang Montes Universales. Kag ang suba sang Guadalaviar (nga amo ang tawag sang mga Arabo sa “Puti nga Suba”) amo ang isa sa may pinakamadamo nga trout nga isda sa Espanya.

Sang 133 B.C.E., ginsakop sang mga Romano ang mga tribo sang Celtiberian, kag nagtukod sang pila ka komunidad sa rehiyon sang Albarracín. Sang unang siglo C.E., ang Romano nga mga enhinyero naghimo sing 18 kilometros nga tanel (1). Amo ini ang isa sa pinakamoderno nga tinukod sang mga Romano sa Espanya. Makita man ang impluwensia sang relihion sang Roma diri. Ang tinigib sa lapida sang isa ka Romano sa  banwa sang Albarracín nagapakita nga ginasimba man nila ang emperador.

Kahamungayaan sa Paggahom sang mga Muslim

Ginsakop sang mga Muslim ini nga lugar sang ikasiam nga siglo, kag ginapatihan nga ang ngalan nga Albarracín naghalin sa mga Muslim nga nagpuyo diri, ang tribo sang Berber nga Banu Razin. Sang tungatunga sang 1000 AD kag 1400 AD, ang mga Muslim, mga Judiyo, kag ang mga nagapangangkon nga Cristiano magkaupod nga nagapuyo nga may pagtahod kag paghilisugot sa isa kag isa. Gani, amo ini ang nangin pinakahamungaya nga tion sa kasaysayan sang Albarracín.

Ang eksperto nga mga trabahador sa Albarracín naghimo sing matahom nga mga butang, kag makita man ang pag-uswag sang medisina sa sini nga lugar. Ang nakutkutan nga mga gamit sa pag-opera nagapakita nga may mga doktor sa sini nga lugar nga nagpang-opera sang katarata. Gingamhan sang mga Muslim ang Albarracín tubtob sa hingapusan sang ika-12 nga siglo, antes ini ginsakop sang mga Romano Katoliko. Talalupangdon gid ini nga hitabo kay sa sini lang nga tion sa kasaysayan sang Espanya nga nangin malinong ang pagbulos sang lain nga pagginahom.

Ano karon ang kahimtangan sang Albarracín? Isa gihapon ka dumaan nga banwa ang makita sang mga turista kay wala sing moderno nga pagbag-o sa sini.

Ang Matahom nga Siudad

Ginalaragway sang Katsila nga pilosopo nga si José Ortega y Gasset (1883-1955) ang Albarracín nga isa ka “matahom nga siudad nga daw mahulog sa ibabaw sang bukid.” Husto gid ini nga paglaragway, kay ang banwa nagatibi sa bukid nga igang nga mga 1,200 metros ang kataason sa ibabaw sang nibel sang dagat kag pil-as ang palibot sini. Amo ini ang nagaproteksion sa banwa sa sulod na sang ginatos ka tuig amo nga gintawag ini nga Pugad sang Agila.

Samtang nagalakat ang mga bisita sa makitid nga mga dalan nga may matapan nga mga bato, makita nila ang matahom nga mga arkitektura sang una. Ang pila sa pinakamanami nga mga halimbawa sini amo ang Corner Balcony, ang Blue House (2), kag ang Julianeta House (3). Ang Julianeta House nahamtang sa tunga sang ginsang-an nga dalan.

Ang mga balay human sa kahoy kag plaster, mga materyales nga mas mamag-an sangsa bato, nga importante gid kon nagapatindog ka sing balay sa ibabaw sang bukid. Nanamian man magtan-aw ang mga turista sa gamay nga mga bintana nga may grils (4) kag mga kurtina nga human sa manipis nga tela. Ang nagasampawanay nga balisbisan sang mga balay, ang mga balkon nga human sa kahoy nga may mga tinigib nga desinyo, kag pinasahi nga mga panuktok sa puertahan nga ang kalabanan korte sang sapat, nagdugang pa gid sa katahom sini nga lugar.

Ang mga nahawa dapat gid maghalong nga indi magtulok sa idalom kon nagasulod sa isa ka balay nga nagatibi sa pil-as. Bangod ang banwa nahamtang sa ibabaw sang bukid nga igang, kag gamay lang ang lugar nga puede mapatindugan sang mga bilding, ang mga pumuluyo nagapatindog sang ila balay sa bibi sang pil-as.

Ang palasyo sang mga Muslim nahamtang sa putukputukan sang bukid sa sini nga banwa, nga amo anay ang sentro sang Albarracín. Ang Torre del Andador bahin pa sang orihinal nga pader nga ginhimo sang mga Arabo sang ikanapulo nga siglo. Ginpatindog man ang Gothic nga katedral sang ika-16 nga siglo kag ang korte-U nga munisipyo nga may arko sa mga portiko sini.

Mga Bahandi sa Sini nga Lugar

Kon nanamian ka magtan-aw sang matahom nga palibot, madamo ka gid sing makita sa Albarracín. Ang mga kabukiran sa palibot sini madamo sing tanom kag kasapatan. Ang mga busay kag tuburan nagapatahom pa gid sa madabong nga mga bukid. Kag mawili man ang mga naga-camping sa pagtan-aw sa madamo nga bituon kon gab-i.

May mga pamilya man sang mga Saksi ni Jehova nga nagapuyo sa sini nga lugar. Ang matahom nga palibot nagapahanumdom sa ila sa saad sang Biblia nga sa paggahom sang Ginharian sang Dios, ang matinumanon nga mga katawhan magapuyo sa bug-os kalibutan nga paraiso. Amo ini ang maayong balita nga luyag nila isugid sa iban.—Salmo 98:7-9; Mateo 24:14.

Kada tuig, kapin sa isa ka gatos ka libo nga turista ang nagaagi sa makitid nga dalan sang Albarracín. Kon magkadto ka sa Espanya, ngaa indi ka magbisita sa tumalagsahon nga “pugad sang agila” nga natago sa kabukiran?

 [Kahon/Retrato sa pahina 18]

NADISKOBREHAN ANG TUMALAGSAHON NGA BAHANDI SA ALBARRACÍN

Pilak nga suludlan. Ginpahimo ini sang Muslim nga hari nga si Abdelmelic para sa iya asawa nga si Zahr, nga sa Arabe nagakahulugan sing “Bulak.” Ang inskripsion nga bulawan sa sini nagasiling: “Padayon nga pagpakamaayo . . . , bulig halin sa dios, kag pagtuytoy padulong sa kaayuhan kag katarungan.” Ginakabig ini nga isa sa pinakamanami nga pilak nga bahandi sa tion sang Espanyol kag Arabo.

Tinigib nga isda nga human sa kristal. Ang isda may himbis kag may pilak nga baba kag bulawan nga sirik kag kapay. Nadekorahan man ini sing mga perlas kag mga rubi. Tama gid kauti ang pagtigib sini nga suno sa mga eksperto indi ini matapos sang isa lang ka tawo sa iya bug-os nga kabuhi.

[Credit Lines]

Jar: Museo de Teruel. Foto Jorge Escudero; crystal: Sta. Ma de Albarracín Foundation

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

PORTUGAL

ESPANYA

MADRID

Albarracín

[Retrato sa pahina 17]

1 Tanel

[Retrato sa pahina 18]

2 Blue House

3 Julianeta House

4 Grils

[Credit Line sang retrato sa pahina 17]

© Ioseba Egibar/age fotostock