Matinumanon sa Diyos Kapin sa 70 ka Tuig

Sumala sa giasoy ni Josephine Elias

“Ayawg kabalaka,” mihunghong ang akong bana sulod sa selda. “Kon patyon man gani ako o buhian, magpabilin gihapon ako nga matinumanon kang Jehova.” Ako determinado usab sa pagpabiling matinumanon. Hangtod karon matinumanon gihapon ako.

NATAWO ako sa 1916 sa Sukabumi, usa ka gamayng siyudad sa kabukiran sa West Java, Indonesia. Dato ang akong mga ginikanang Insek nga nagpuyo sa dakong balay nga dunay mga sulugoon. Lima ang akong igsoong lalaki, tulo ang magulang ug duha ang manghod. Bugtong ako nga babaye, ug medyo nahimo akong lakin-on. Mag-utas akog katkat sa atop ug gusto kaayog mga dula. Bisan pa niana, dunay butang nga nakapabalaka kaayo nako.

Nahadlok kaayo ako nga sunogon ako sa impiyerno. Ang akong mga magtutudlo miingon nga ang malditang mga bata ibalhog sa impiyerno. Ug kay maldita man ako, nagtuo ako nga maimpiyerno gyod ako. Dayon, samtang nagtungha sa hayskul sa Jakarta (nga niadtong panahona gitawag ug Batavia), nasakit ako. Abi sa doktor nga mamatay ako, busa gialam-alaman ako sa babaye nga tag-iya sa balay nga akong gipuy-an pinaagi sa pag-ingon nga mahilangit ako. Apan nahadlok kaayo ako nga palad nako nga maimpiyerno.

Ang akong inahan, si Kang Nio, ug ang akong magulang nga lalaki nga si Dodo miadali-dalig adto sa Jakarta sa pagkuha nako. Sa among pagpamauli, si Dodo nangutana, “Nahibalo ka ba nga ang Bibliya wala magtudlo ug impiyerno?”

“Nganong nahibalo man ka?” nangutana ako. Gibasa ni Mama ang mga teksto gikan sa Bibliya nga ang mga patay walay kalibotan ug naghulat nga banhawon. (Ecclesiastes 9:5, 10; Juan 5:28, 29) “Among nakat-onan kini gikan sa mga Saksi ni Jehova,” sila miingon. Ila akong gitunolan ug gamayng pulyeto nga nag-ulohang Hain ang mga Patay? nga ako dayong gibasa. a Wala pa gani kami makaabot sa balay, miingon ako, “Kini ang kamatuoran!”

Gipadayag Ko ang Akong Pagtuo

Niadtong panahona nakabalhin na ang akong pamilya didto sa Bandung, usa ka dakong siyudad sa West Java. Didto naayo ako sa akong sakit. Sa Marso 1937, giduaw kami ni Clem Deschamp, usa ka taga-Australia nga Saksi nga nag-alagad sa Jakarta. Sa panahon sa iyang duaw, ang akong inahan, akong magulang nga mga lalaki—si Felix, si Dodo, ug si Peng—ug ako gibawtismohan agig simbolo sa among pagpahinungod sa Diyos. Dayon, ang akong mga manghod nga lalaki nga si Hartanto ug Jusak, ug ang akong amahan, si Tan Gim Hok, nahimo usab nga mga Saksi. b

Human sa among bawtismo, miuban kami kang Clem sa siyam ka adlaw nga espesyal nga kampanya sa pagsangyaw. Iya kaming gipakitaan kon unsaon paggamit sa testimony card nga nasulatan ug simpleng mensahe sa Bibliya sa tulo ka pinulongan. Among gisangyawan usab ang among mga paryente ug mga higala. Wala magdugay ang among gamayng grupo sa Bandung nahimong kongregasyon, ang ikaduha sa Indonesia.

Sa ulahi nianang tuiga ang among pamilya mibalhin sa Jakarta sa pagsangyaw sa 80,000 ka Insek nga mga molupyo. Ako, si Mama, ug si Felix,  misulod sa bug-os panahon nga Kristohanong ministeryo ingong mga payunir. Among gisangyawan usab ang Bandung, Surabaya, ug ubang mga dapit. Pirme akong mag-inusara sa pagsangyaw. Ako bata pa, lagsik, ug malipayon sa pag-alagad sa Diyos. Apan taliabot na ang gubat, ug ang akong pagtuo sa dili madugay masulayan.

Mga Pagsulay Panahon sa Gubat

Sa Disyembre 1941, ang Asia nalambigit sa ikaduhang gubat sa kalibotan. Kontrolado sa mga sundalo sa Emperador sa Japan ang Indonesia. Ang among literatura sa Bibliya gidili, ug nagtago-tago kami sa pagsangyaw. Magdala-dala ako ug chessboard dihang moduaw sa mga interesado sa ilang mga balay aron ang uban maghunahuna nga modula lang ako ug chess.

Sa 1943, naminyo ako kang André, usa ka isog nga payunir nga naglanog-lanog ang tingog nga makakuha sa pagtagad. Ipayuhot namo ang literatura sa Bibliya ngadto sa mga Saksi sa tibuok Java. Kon masakpan, seguradong sakiton ug patyon gayod kami. Daghang higayon nga hapit kaming masakpan.

Kas-a samtang talisakay sa tren sa Sukabumi, ako ug si André giduol sa gikahadlokang Kempeitai, ang polis militar sa Hapon. Nagdala ako ug gidili nga literatura sa akong bag. “Unsay sulod sa imong bag?” nangutana ang polis.

“Mga sinina,” mitubag si André.

“Ug unsa may anaa sa ilalom sa sinina?” siya nangutana.

“Mga sinina gihapon,” miingon si André.

“Apan unsay anaa sa kinailadman sa bag?” nangutana ang polis. Gipugngan nako ang akong ginhawa ug hilom nga nag-ampo kang Jehova. “Tan-awa na lang,” mitubag si André.

Gisulod sa polis ang iyang kamot sa bag. Sa kalit, misiyagit siya ug gidali-dalig kuha ang iyang kamot gikan sa bag. Natusok siya sa alpiler. Gisugo kami sa naulaw nga polis sa pagsira sa bag ug sa pagsakay sa tren.

Sa laing biyahe namo paingon sa Sukabumi, nailhan ako sa Kempeitai nga usa ka Saksi ug gipatawag ko niya ngadto sa ilang hedkuwarter. Si André ug ang akong igsoong si Felix misunod uban nako. Didto gisukit-sukit ug una si André. Nagpusot-pusot ang mga pangutana. “Kinsa ang mga Saksi ni Jehova? Supak ka ba sa gobyerno sa Hapon? Espiya ka ba?”

“Mga alagad kami sa Labing Gamhanang Diyos ug kami walay gihimong daotan,” mitubag si André. Gikuha sa polis ang samurai diha sa bungbong ug giwara-wara kini.

“Unsa kaha kon patyon ti ka karon?” siya misinghag. Miduko si André sa lamesa sa opisina ug hilom nga nag-ampo. Pagkahuman niini, dihay mikatawag kusog. “Isog ka!” miingon ang polis. Dayon iyang gipagawas si André ug gipatawag si Felix ug ako. Kay wala man magkasinumpaki ang among gipanulti, ang polis misinghag: “Dili mo mga espiya. Panglayas mo!”

Kaming tulo namauli, nga malipayong nagdayeg kang Jehova. Kami wala gayoy ideya nga duna pay mga pagsulay sa unahan.

Dugang nga mga Pagsulay sa Pagtuo

Paglabay sa daghang bulan, si André giakusar sa nag-angkong mga igsoon ug gipriso sa Kempeitai. (2 Corinto 11:26) Giduaw nako siya sa prisohan. Miniwang siya ug nagluya. Nabuhi lang siya sa linabayng mga pagkaon diha sa kanal sa prisohan. Ang mga nagbilanggo kaniya wala gayod makabungkag sa iyang pagkamaunongon. Ingon sa gihisgotan sa sinugdanan, siya mihunghong sulod sa selda: “Ayawg kabalaka. Kon patyon man gani ako o buhian, magpabilin gihapon ako nga matinumanon kang Jehova. Bahala nang mamatay ako basta dili lang usa ka traydor.”

Paglabay ug unom ka bulan nga pagkapriso, miatubang si André sa Hataas nga Hukmanan sa Jakarta. Ang hukmanan naghuot sa among pamilya ug mga higala. Makanerbiyos ang situwasyon.

“Nganong dili ka man mosulod sa pagkasundalo sa Hapon?” nangutana ang huwes.

“Sundalo ako sa Gingharian sa Diyos,” mitubag si André, “ug ang sundalo dili makaalagad sa duha ka kasundalohan sa samang higayon.”

 “Nganong dili man nimo sultihan ang uban sa pagsundalo?” nangutana ang huwes.

“Dili pwede,” miingon si André, “ila na kanang desisyon.”

Nagpadayon si André sa iyang testimonya, nga nagsigeg kutlo gikan sa Bibliya. Ang huwes, nga usa ka debotadong Muslim, nakadayeg. “Managlahi kitag mga doktrina, apan dili ako mopugos ug tawo sa pagsupak sa iyang konsensiya,” miingon ang huwes. “Libre ka na.”

Nahuwasan ang uban nga atua didto sa hukmanan, ug milukso ang akong kasingkasing. Miduol si André nako ug gikaptan niya ang akong kamot. Gitapokan kami sa among pamilya ug mga higala sa pagpahalipay kanamo.

Nagsangyaw sa Tinuod nga Kagawasan

Pagkaliwas sa ikaduhang gubat sa kalibotan, miulbo ang upat ka tuig nga rebolusyon batok sa pagmando sa Olandes sa Indonesia. Libolibong tawo ang nangamatay, ug ang mga molupyo sa mga baryo mikalagiw sa ilang mga balay. Gipugos kami sa mga makinasodnon sa pagsinggit ug “Merdeka,” nga nagkahulogang “Kagawasan.” Apan among gisultihan sila nga kami neyutral sa mga kalihokan sa politika.

Bisan pa sa kagubot, mibalik kami sa pagsangyaw sa balay ug balay. Among gigamit ang among daang mga testimony card ug ang literatura nga among gitagoan sa wala pay gubat. Sa Mayo 1948, sa milurang na ang kagubot, kami ni André nagpayunir na usab, ug kami ray mga payunir sa Indonesia. Paglabay ug tulo ka tuig nalipay kami sa pag-abiabi sa 14 ka Saksi sa Jakarta, silang tanan mga graduwado sa Watchtower Bible School of Gilead sa New York, sa Amerika. Ang pagbansay nga ilang gihatag kanamo nakatabang kanamo alang sa dugang nga mga kaakohan.

Sa Hunyo 1952, gitudlo kami ni André ingong espesyal payunir sa Semarang, sa sentral Java. Pagkasunod tuig mitungha kami sa ika-22 nga klase sa Gilead. Human sa graduwasyon namalik kami sa Indonesia ug giasayn sa Kupang, Timor. Naasayn usab kami sa South Sulawesi ug North Sulawesi. Didto nakaatubang kamig dugang nga mga pagsulay sa pagtuo.

Gidili na Usab ang Buluhaton

Sa 1965 libolibo ang nangamatay tungod sa pagsulay sa pag-alsa batok sa gobyerno. Ang ubang mga klero sa Kakristiyanohan midapig ug nangakusar nga mga Komunista ang mga Saksi ni Jehova. Maayo na lang kay ang mga kadagkoan wala magpadala. Apan ang mga klero wala mohunong sa ilang pagbutang-butang batok sa mga Saksi. Sa kataposan, sa Disyembre 25, 1976, ang mga Saksi ni Jehova gidili.

Sa dihang gianunsiyo ang pagdili, gipatawag sa piskal sa Manado si André ngadto sa iyang opisina. “Nahibalo ka ba nga gidili ang mga Saksi ni Jehova?” siya nangutana.

“Oo,” mitubag si André.

“Andam ka na ba sa pag-usab sa imong relihiyon?” nangutana ang piskal.

Mitakiling si André ug iyang gibukbok ang iyang dughan. “Mahimo kang makalaksi sa akong kasingkasing gikan sa akong lawas, apan dili ka gayod makahimo sa pagbag-o sa akong relihiyon,” siya miingon sa kusog nga tingog.

Kay nakurat, ang piskal miingon, “Unsa may akong ibutang dinhi ning akong report?”

“Isulat nga usa gihapon ako sa mga Saksi ni Jehova ug wala akoy nahimong daotan,” miingon si André.

“Akong kompiskahon ang imong literatura,” miingon ang piskal.

Nianang gabhiona gikuha sa batan-ong mga Saksi ang literatura gikan sa among balay. Nagpadayon  gihapon kami sa pagsangyaw nga Bibliya ra ang gigamit. Ug wala na gayod kami samoka pag-usab sa piskal.

Talagsaong Kinabuhi!

Dayon ako ug si André nagpayunir sa Surabaya, sa isla sa Java, ug sa Bangka, usa ka isla sa habagatan-sidlakan sa Sumatra. Apan sa 1982, tungod sa dili maayong panglawas namauli kami sa Jakarta. Dinhi namatay si André niadtong tuig 2000 sa edad nga 85, nga usa ka madasigong payunir hangtod sa iyang kamatayon. Sa namatay siya, wala na idili ang mga Saksi ni Jehova.

Pagkatalagsaon sa among kinabuhi! Karon 93 anyos na ako, ug kapin sa 70 ka tuig akong nagpayunir. Sa gibawtismohan ako niadtong 1937, may mga 25 lang ka Saksi ni Jehova sa Indonesia. Karon, duna nay mga 22,000. Malipayon kaayo ako nga nakabahin niana nga kauswagan! Apan mao pay pagsugod sa akong kinabuhi. Buot ko nga maunongong moalagad sa Diyos sa walay kataposan.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 13]

“Sundalo ako sa Gingharian sa Diyos, ug ang sundalo dili makaalagad sa duha ka kasundalohan sa samang higayon”

[Blurb sa panid 14]

“Mahimo kang makalaksi sa akong kasingkasing gikan sa akong lawas, apan dili ka gayod makahimo sa pagbag-o sa akong relihiyon”

[Mapa sa panid 15]

(Alang sa aktuwal nga porma, tan-awa ang publikasyon)

Mga dapit nga among gipuy-an ug gisangyawan

INDONESIA

Sulawesi

Manado

Sumatra

Bangka

Java

JAKARTA

Sukabumi

Bandung

Semarang

Surabaya

Timor

Kupang

[Hulagway sa panid 15]

Uban kang André sa 1970

[Mga hulagway sa panid 15]

Sa 15 anyos pa ako, ang pulyetong “Hain ang mga Patay?” nakapakombinsir kanako bahin sa kamatuoran sa Bibliya