Matutom Gihapon sa Dios sa Sulod Na sang Sobra 70 ka Tuig

Panugiron ni Josephine Elias

“Indi ka magkabalaka,” hutik sang akon bana nga yara sa sulod sang selda. “Patyon man nila ako ukon buy-an, magapabilin ako nga matutom kay Jehova.” Pareho sa akon bana, determinado man ako nga magpabilin nga matutom. Wala gid nagbag-o ang akon determinasyon tubtob subong.

NATAWO ako sang 1916 sa Sukabumi, isa ka gamay nga siudad sa mabukid nga lugar sang West Java, Indonesia. Manggaranon nga Intsik ang akon mga ginikanan kag nagaistar kami sa daku nga balay nga may mga suluguon. May lima ako ka utod nga lalaki, tatlo ka magulang kag duha ka manghod. Bugtong lang ako nga babayi, amo nga daw lalakin-on ako maghulag. Nagasaka ako sa mga atop kag mahilig sa isport. Pero, may isa ka butang nga ginapaligban ko gid.

Nahadlok ako nga sunugon sa impierno kay siling sang akon maestra, ang salawayon nga mga babayi makadto sa impierno. Kag bangod salawayon ako, pamatyag ko didto man ako makadto. Sang ulihi, samtang nagaeskwela ako sing hayskul sa Jakarta (ginatawag sang una nga Batavia), nagmasakit ako. Abi sang doktor mapatay na ako. Gani ginlugpayan ako sang amon landlady nga dali na lang ako magpalangit. Pero nahadlok ako nga basi sa impierno ako gihapon matupa.

Ginsugat ako dayon sa Jakarta sang akon iloy nga si Kang Nio, kag sang akon magulang nga si Dodo. Samtang nagabiyahe kami pauli, namangkot si Dodo, “Kabalo ka bala nga wala ginatudlo sang Biblia ang kalayuhon nga impierno?”

“Paano mo nabal-an?” pamangkot ko. Ginbasa sa akon ni Nanay ang mga teksto sa Biblia nga nagapakita nga ang mga patay wala sing hinalung-ong kag banhawon sila sa ulihi. (Manugwali 9:5, 10; Juan 5:28, 29) “Natun-an namon ini sa mga Saksi ni Jehova,” paathag nila. Ginhatagan nila ako sing bukleta nga natig-uluhan Where Are the Dead? kag ginbasa ko ini dayon. * Antes pa kami makaabot sa balay, nakasiling ako, “Amo ini ang kamatuoran!”

Pagsugid sang Akon Pagtuo

Nagsaylo ang amon pamilya sa Bandung, isa ka daku nga siudad sa West Java. Didto ako nagpaayoayo sang akon balatian. Sang Marso 1937, ginbisitahan kami ni Clem Deschamp, isa ka Australiano nga Saksi nga nagaalagad sa Jakarta. Sa tion sang iya pagbisita, si Nanay, ang akon mga magulang nga sanday Felix, Dodo, kag Peng, kag ako nagpabawtismo bilang simbulo sang amon dedikasyon sa Dios. Sang ulihi, ang akon mga manghod nga sanday Hartanto kag Jusak kag ang amon amay nga si Tan Gim Hok, nangin Saksi man. *

Pagkatapos kami nabawtismuhan, nag-upod kami kay Clem sa isa ka pinasahi nga kampanya sang pagbantala sa sulod sang siam ka adlaw. Gintudluan niya kami kon paano magbantala nga nagagamit sing testimony card nga may simple nga mensahe base sa Biblia sa tatlo ka lenguahe. Ginbantalaan man namon ang amon mga paryente kag mga abyan. Sang ulihi, ang amon gamay nga grupo sa Bandung nangin ikaduha nga kongregasyon sa Indonesia.

Sang dali na lang matapos yadto nga tuig, nagsaylo ang amon pamilya sa Jakarta agod mabantalaan ang 80,000 ka Intsik nga pumuluyo didto. Si Nanay, si Felix, kag ako nag-alagad subong bug-os tion nga Cristianong ministro, nga ginatawag nga mga payunir. Nagbantala man ako sa Bandung,  Surabaya, kag sa iban nga lugar, kag sa masami nagaisahanon lang ako. Bata pa ako, mapagsik, kag malipayon sa pag-alagad sa Dios. Pero nag-abot ang inaway kag gintilawan sini ang akon pagtuo.

Mga Pagtilaw sa Tion sang Inaway

Sang Disiembre 1941, hinali lang nga nag-entra ang Asia sa Bug-os Kalibutan nga Inaway II. Ginsakop sang mga soldado sang Emperyo sang Japan ang Indonesia kag tuman ka estrikto ang ila kasuguan. Gindumilian ang amon mga balasahon sa Biblia, kag indi kami puede makabantala sing hayag. Nagadala ako sing chessboard kon magkadto ako sa balay sang mga interesado agod hunahunaon sang iban nga mahampang kami sing chess.

Sang 1943, napamana ko si André, isa ka maisog nga payunir nga may mabaskog nga tingog. Ginaismagol namon ang mga balasahon sa Biblia kag ginadul-ong sa mga Saksi sa bug-os nga Java. Kon madakpan kami, mahimo kami paantuson kag patyon. Madamo nga beses nga diutayan lang kami madakpan.

Isa ka bes, sang manugsakay na kami ni André sa tren sa Sukabumi, ginkomprontar kami sang maisog nga Kempeitai, ang tawag sa pulis sang Japan. May dala ako nga ginadumilian nga mga balasahon sa pinakaidalom sang akon bag. “Ano ang sulod sang imo bag?” pamangkot sang pulis.

“Mga bayo,” sabat ni André.

“Ti ano pa gid ang sa idalom sang mga bayo?” pamangkot niya.

“Mga bayo gihapon,” sabat ni André.

“Pero ano ang ara sa pinakaidalom sang bag?” pamangkot sang pulis. Ginkulbaan ako kag nangamuyo sing hipos kay Jehova. “Mas maayo kon ikaw na lang ang magtan-aw,” sabat ni André.

Ginkuot sang upod niya nga pulis ang bag. Hinali lang nga nagsinggit sia sa kasakit kag ginkuha ang iya kamot sa bag kay natuslok sia sang dagom. Bangod nahuy-an ang pulis, ginsugo niya kami nga isira ang bag kag magsakay sa tren.

Sa isa pa namon ka biyahe pa Sukabumi, nakilala ako sang Kempeitai subong isa ka Saksi kag gindala niya ako sa ila headquarters. Gin-updan ako ni André kag sang akon utod nga si Felix. Una nila nga gin-interogar si André. Ginpaarakan nila sia sing pamangkot. “Sin-o kamo nga mga Saksi ni Jehova? Ginakontra bala ninyo ang gobierno sang Japan? Mga espiya bala kamo?”

“Mga alagad kami sang Labing Gamhanan nga Dios kag wala kami sing ginahimo nga malain,” sabat ni André. Ginkuha sang opisyal ang isa ka samurai sa dingding kag ginbayaw ini.

“Ti kon patyon ‘ta ka ‘bi?” singgit niya. Gintaya ni André sa lamesa ang iya liog kag hipos nga nangamuyo. Pagkatapos sang madugaydugay nga kalinong, nagkinadlaw sila. “Isog ka ba!” siling sang pulis. Dayon, ginpalakat niya si André kag gintawag kami ni Felix. Sang ang amon testimonya nagsantu sa testimonya ni André, ginsinggitan kami sang opisyal: “Indi kamo mga espiya. Lakat na kamo!”

Nagpauli kami nga tatlo nga malipayon kag nagadayaw kay Jehova. Wala kami makahibalo nga may mas mabudlay pa nga mga pagtilaw nga magaabot.

Dugang Pa nga mga Pagtilaw sa Amon Pagtuo

Pagligad sang pila ka bulan, gin-akusahan si André sang “di-matuod nga kauturan” kag ginpriso sia sang Kempeitai. (2 Corinto 11:26) Ginbisitahan ko sia sa prisuhan. Nagniwang sia kag nagluya. Para mabuhi, ginapangaripon niya ang mga pagkaon sa tarog sang iya selda. Wala gid magluya ang iya katutom sa Dios. Subong sang ginsambit sa umpisa, naghutik sia sa akon: “Indi ka magkabalaka. Patyon man nila ako ukon buy-an, magapabilin ako nga matutom kay Jehova. Bisan patyon pa nila ako, indi gid ako magtraidor.”

Pagligad sang anom ka bulan sa prisuhan, nag-atubang si André sa Mataas nga Korte sang Jakarta. Ara man ang amon pamilya kag mga abyan sadto nga tion kag ginakulbaan kami tanan.

“Ngaa indi ka mag-entra sa soldado sang Japan?” pamangkot sang hukom.

“Soldado na ako sang Ginharian sang Dios,” sabat ni André, “kag indi puede nga duha ka grupo ang dungan nga serbisyuhan sang isa ka soldado.”

“Kumbinsihon mo man bala ang iban nga indi magsoldado?” pamangkot sang hukom.

 “Indi,” siling ni André, “sila ang magadesisyon para sa ila kaugalingon.”

Padayon nga nagpanindugan si André kag pirme niya ginasambit ang mga teksto sa Biblia. Nagdayaw gid sa sini ang hukom, nga isa ka debotado nga Muslim. “Mahimo nga magkatuhay ang aton ginapatihan, pero indi ko pagpiliton ang isa ka tawo nga lapason ang iya konsiensia,” siling sang hukom. “Hilway ka na.”

Nalipay gid kami sang amon mga abyan kag mga paryente tungod sini. Ginpalapitan ako ni André kag gin-uyatan sa kamot. Ginpalibutan kami sang amon mga abyan kag mga paryente kag malipayon nila kami nga ginpangamusta.

Pagbantala sing Matuod nga Kahilwayan

Sang natapos ang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, nagluntad sa Indonesia ang apat ka tuig nga rebolusyon batok sa paggahom sang mga Dutch. Linibo ang nagkalamatay, kag nagbalakwit ang tanan nga pumuluyo sang mga baryo. Ginapilit kami sang mga nasyonalista nga magsinggit sing “Merdeka,” buot silingon “Kahilwayan.” Pero ginsilingan namon sila nga wala kami nagaentra sa pulitika.

Bisan pa magamo, padayon kami sa pagbantala sa mga balay. Ginagamit namon ang amon daan nga testimony card kag ang mga balasahon nga gintago namon antes sang inaway. Sang Mayo 1948, sang nagtulutawhay ang kahimtangan, nagpayunir kami liwat ni André, kag sadto nga tion kami lang ang payunir sa bug-os nga Indonesia. Pagligad sang tatlo ka tuig nalipay gid kami kay may 14 ka Saksi nga nag-abot sa Jakarta. Tanan sila naggradwar sa Watchtower Bible School of Gilead sa New York, United States. Ginhanas nila kami kag nakabulig ini sa amon agod maatipan ang dugang pa nga mga responsibilidad.

Sang Hunyo 1952, nangin espesyal payunir kami ni André sa Semarang, sa sentro sang Java. Pagkadason nga tuig, nag-eskwela kami sa ika-22 nga klase sang Gilead. Pagkatapos sang klase, nagbalik kami sa Indonesia kag gin-asayn sa Kupang, Timor. Sang ulihi, gin-asayn kami sa South Sulawesi kag sa North Sulawesi. Naeksperiensiahan namon didto ang dugang pa nga mga pagtilaw sa amon pagtuo.

Gindumilian Liwat

Sang 1965, ginatos ka libo ang nagkalamatay bangod sa kudeta. Ang pila ka klero nga nagapangangkon nga Cristiano nag-entra sa sini nga kinagamo kag nagsiling sila nga ang mga Saksi ni Jehova mga Komunista. Maayo na lang kay wala dayon nagpati ang awtoridad. Pero, wala nangampo ang mga klero sa ila pagpakalain sa mga Saksi. Amo nga sang Disiembre 25, 1976, gindumilian ang mga Saksi ni Jehova.

Wala madugay sa tapos ginpahibalo ang pagdumili, ginpatawag si André sa opisina sang district attorney sang Manado. “Kabalo ka bala nga ginadumilian ang mga Saksi ni Jehova?” pamangkot niya.

“Huo,” sabat ni André.

“Ti, islan mo na ang imo relihion?” pamangkot sang abogado.

Nagpalapit si André kag ginpukpok niya ang iya dughan. “Bisan kuhaon mo pa ang akon tagipusuon, indi ko gid pag-islan ang akon relihion,” matunog nga sabat ni André.

Nakibot ang abogado, gani namangkot sia, “Ti, ano ang isulat ko sa akon report?”

“Isulat nga Saksi ni Jehova gihapon ako kag wala ako sing ginahimo nga malain,” siling ni André.

“Kinahanglan ko nga kompiskahon ang inyo mga balasahon,” siling sang abogado.

Sina mismo nga gab-i, ginpanguha sang mga pamatan-on nga Saksi ang mga balasahon sa amon balay, kag mga karton na lang ang nabilin.  Pero padayon kami nga nagabantala nga Biblia lang ang ginagamit. Wala na gid kami liwat ginpatawag sang district attorney.

Malipayon nga Kabuhi!

Sang ulihi nagpayunir kami ni André sa Surabaya, sa isla sang Java, kag sa Bangka, nga isa ka isla malapit sa bagatnan-sidlangan sang Sumatra. Pero sang 1982, nagbalik kami sa Jakarta bangod nagbalatian si André. Diri napatay si André sang tuig 2000 sa edad nga 85, nga isa gihapon ka mapisan nga payunir. Mga isa ka tuig sa tapos sia napatay, gindula na ang pagdumili sa mga Saksi.

Malipayon gid ang akon kabuhi! Nobenta’y tres anyos na ako subong kag sobra na 70 ka tuig ako nga nagapayunir. Sang nabawtismuhan ako sang 1937, 25 lamang kami nga Saksi ni Jehova sa Indonesia. Subong, halos 22,000 na. Nalipay gid ako nga nakabulig ako sa sini nga pag-uswag! Pero panugod pa lang ini sang akon pag-alagad. Luyag ko alagaron sing matutom ang Dios tubtob sa walay katubtuban.

[Mga Nota]

[Blurb sa pahina 13]

“Soldado na ako sang Ginharian sang Dios, kag indi puede nga duha ka grupo ang dungan nga serbisyuhan sang isa ka soldado”

[Blurb sa pahina 14]

“Bisan kuhaon mo pa ang akon tagipusuon, indi ko gid pag-islan ang akon relihion”

[Mapa sa pahina 15]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

Mga lugar nga amon ginpuy-an kag ginbantalaan

INDONESIA

Sulawesi

Manado

Sumatra

Bangka

Java

JAKARTA

Sukabumi

Bandung

Semarang

Surabaya

Timor

Kupang

[Retrato sa pahina 15]

Kami ni André sang katuigan 1970

[Mga retrato sa pahina 15]

Sang 15 anyos ako, nakumbinse ako sang kamatuoran sa Biblia nga nabasa ko sa bukleta nga “Where Are the Dead?”