Iż-​Żgħażagħ Jistaqsu

Kif Nistaʼ Nikkontrolla t-​Tempra?

Kemm-il darba titlef it-​tempra?

□ Qatt

□ Kull xahar

□ Kull ġimgħa

□ Kuljum

Min x’aktarx li jġiegħlek titlifha?

□ Ħadd

□ It-​tfal tal-​iskola

□ Il-​ġenituri

□ Ħuti

□ Oħrajn

Hawn taħt, iddeskrivi sitwazzjoni li s-​soltu tirrabjak.

□ ․․․․․

JEKK niżżilt ✔ ħdejn “Qatt” u “Ħadd” u ħallejt l-​aħħar waħda vojta, prosit—taf tikkontrolla t-​tempra!

Madankollu, kulħadd jirreaġixxi b’modi differenti għal sitwazzjonijiet diffiċli u għandu xi nuqqas jew ieħor. Il-​kittieb Bibliku Ġakbu qal: “Ilkoll nitfixklu ħafna drabi.” (Ġakbu 3:2) Fil-​fatt, forsi dwar it-​tempra tiegħek tħossok bħal Serena, a li għandha 17-il sena. Hi tgħid: “Ir-​rabja tinġemaʼ fija, u spiss nisfogaha mal-​ewwel persuna li tirritani. Jistgħu jkunu l-​ġenituri, oħti, jew saħansitra l-​kelb!”

Niddistingwu l-​Ideat Żbaljati mill-​Fatti

Issibha diffiċli biex tikkontrolla t-​tempra? Jekk inhu hekk tistaʼ ssib l-​għajnuna. Imma l-​ewwel nett, ejja neħilsu minn ftit ideat żbaljati.

◼ Idea żbaljata: “Ma nistax nikkontrolla t-​tempra—fil-​familja lkoll rasna sħuna!”

Fatt: Forsi veru li għandek ‘it-​tendenza li tinkorla’—jistaʼ jkun minħabba li tiġi influwenzat mill-​familja, mill-​ambjent, jew minn fatturi oħrajn. (Proverbji 29:22) Imma dak li tagħmel b’dik il-​korla huwa fil-​kontroll tiegħek. Il-​mistoqsija hi, Min trid tkun fejn jidħlu l-​emozzjonijiet tiegħek—is-​sewwieq jew il-​passiġġier? Oħrajn tgħallmu jikkontrollaw ir-​rabja tagħhom, u int tistaʼ titgħallem ukoll!—Kolossin 3:8-10.

Skrittura importanti: “Ħa jitwarrab minnkom kull imrar malizzjuż u rabja u korla u twerżiq u tgħajjir.”—Efesin 4:31.

◼ Idea żbaljata: “Jekk inħossni rrabjat, aħjar ngħid dak li għandi ngħid milli nżomm kollox fija.”

Fatt: Iż-​żewġ metodi jistgħu jagħmlu ħsara lil saħħtek. Veru, li ‘tisfoga’ t-​tħassib tiegħek għandu żmienu. (Ġob 10:1) Imma dan ma jfissirx li għandek tkun bħal bomba li se tisplodi minn mument għall-​ieħor. Tistaʼ titgħallem tesprimi emozzjonijiet qawwijin mingħajr ma tisplodi.

Skrittura importanti: “Ilsir tal-​Mulej m’għandux għalfejn jiġġieled, imma għandu  jkun ġentili maʼ kulħadd, . . . iżomm ruħu mrażżan.”—2 Timotju 2:24.

◼ Idea żbaljata: “Jekk inkun ‘ġentili maʼ kulħadd,’ kulħadd jagħmilni tapit.”

Fatt: In-​nies jifhmu li biex turi r-​rażan trid tkun verament b’saħħtek, u se jirrispettawk iktar jekk turih.

Skrittura importanti: “Jekk inhu possibbli, sakemm jiddependi minnkom, żommu l-​paċi mal-​bnedmin kollha.”—Rumani 12:18.

Kif Tikkontrolla t-​Tempra

Jekk għandek it-​tendenza li jitilgħulek, forsi s’issa kont tagħti t-​tort lil ħaddieħor meta tiżbroffa. Pereżempju, qatt għedt, “Mhux hi tellgħethomli?” jew “Hu qabbiżhieli”? Jekk inhu hekk, kliemek stess jissuġġerixxi li ħaddieħor qed jikkontrolla l-​emozzjonijiet tiegħek. Kif tistaʼ terġaʼ tieħu r-​riedni f’idejk? Ipprova dan li ġej.

Erfaʼ r-​responsabbiltà. L-​ewwel pass hu li tammetti li int—u int biss—tistaʼ “ġġiegħel” lilek innifsek tirrabja. Għalhekk, neħħi mill-​vokabolarju tiegħek kliem li jakkuża lil ħaddieħor. Minflok ma tgħid, “Mhux hi tellgħethomli?” ammetti miegħek innifsek, ‘Jien ħallejt in-​nervi jitilgħuli.’ Minflok ma tgħid, “Hu qabbiżhieli,” ammetti miegħek innifsek, ‘Jien għażilt li nirreaġixxi żżejjed.’ Meta taċċetta r-​responsabbiltà għall-​azzjonijiet tiegħek, tkun iktar kapaċi tikkontrollahom.—Galatin 6:5.

Il-problema ilqgħalha minn qabel. Il-​Bibbja tgħid: “Min hu prudenti jara l-​gwaj u jinħeba, imma dawk taʼ bla esperjenza jibqgħu sejrin u jkollhom iħallsu l-​piena.” (Proverbji 22:3) Mela hu importanti li l-​problema tilqgħalha minn qabel. Staqsi lilek innifsek, ‘Meta hemm l-​iktar ċans li jitilgħuli?’ Pereżempju, tfajla jisimha Megan qalet: “Jien naħdem bil-​lejl, u meta nispiċċa x-​xift, inkun għajjiena mejta. F’dawk il-​ħinijiet tistaʼ taqbiżli ċ-​ċinga kważi mix-​xejn.”

Mistoqsija: F’liema ċirkustanzi hemm l-​iktar ċans li jitilgħulek?

․․․․․

Ippjana li tirreaġixxi aħjar. Meta xi ħadd jirrabjak, ħu nifs qawwi, baxxi leħnek, u tkellem bil-​mod. Minflok ma takkuża lil dak li jkun (“Ja ħalliel! Ħadtli l-​flokk mingħajr m’għedtli!”) ipprova esprimi kif teffettwak l-​azzjoni. (“Veru niddejjaq  meta nkun irrid nilbes flokk u nsib li int ‘isselliftu’ mingħajr m’għedtli.”)

Taħriġ: Aħseb f’sitwazzjoni reċenti li fiha tlift it-​tempra.

1. X’kien li rrabjak?

․․․․․

2. Kif irreaġixxejt? (X’għedt u/jew x’għamilt?)

․․․․․

3. Kif stajt irreaġixxejt aħjar?

․․․․․

Qis il-​konsegwenzi. Diversi prinċipji Bibliċi jistgħu jgħinuk tagħmel dan. Pereżempju:

◼ Proverbji 12:18: “Hemm min jitkellem bla ma jaħsibha qisu b’daqqiet taʼ sejf.” Il-​kliem jistaʼ jweġġaʼ, u meta titlef it-​tempra, kważi tistaʼ tibqaʼ ċert li se tgħid xi ħaġa li iktar tard se jiddispjaċik li għedtha.

◼ Proverbji 29:11: “L-​istupidu jisfoga r-​rabja għalkollox, imma l-​għaref iżomm kalm sa l-​aħħar.” Fl-​aħħar mill-​aħħar, meta tirreaġixxi bi kliem mhux kontrollat, int se tidher stupidu.

◼ Proverbji 14:30: “Qalb kalma hija l-​ħajja tal-​ġisem.” Temperament ħażin mhux tajjeb għal saħħtek! Waħda tfajla jisimha Anita tgħid: “Ħafna fil-​familja tiegħi jbatu bil-​pressjoni għolja, u l-​fatt li faċli nħossni stressata jġegħelni naħsibha darbtejn qabel nitlef it-​tempra.”

It-tagħlima x’inhi? Aħseb dwar il-​konsegwenzi taʼ kliemek u l-​azzjonijiet tiegħek. Heather, li għandha 18-il sena, tgħid: “Jien nistaqsi lili nnifsi, ‘X’jiġri jekk nitlef it-​tempra maʼ din il-​persuna? X’se taħseb fuqi? Kif se tiġi effettwata r-​relazzjoni tagħna? Kif inħossni kieku xi ħadd kellu jaġixxi hekk miegħi?’” Tistaʼ tistaqsi mistoqsijiet simili qabel titkellem jew qabel tibgħat xi messaġġ—sew jekk bil-​posta, bit-​telefon, permezz taʼ messaġġ bil-​kompjuter, bil-​mobile, u sew jekk b’e-mail.

Mistoqsija: X’jistaʼ jiġri jekk xi ħadd jirritak u int twieġeb billi tibgħatlu messaġġ li jindika rabja?

․․․․․

Fittex l-​għajnuna. “Kif il-​ħadid isinn il-​ħadid, hekk bniedem jirfina lil sieħbu,” jgħid Proverbji 27:17. (Għaqda Biblika Maltija) Għala ma tistaqsix lil xi ġenitur jew ħabib matur kif jibqaʼ kalm?

Ħu nota tal-​progress tiegħek. Uża djarju biex tieħu nota tal-​progress tiegħek. Kull darba li titlef il-​kontroll, ikteb (1) x’ġara, (2) kif irreaġixxejt, u (3) kif stajt irreaġixxejt aħjar. Maż-​żmien issib li l-​aħjar reazzjoni ssir l-​ewwel waħda!

Iktar artikli mis-​serje “Iż-​Żgħażagħ Jistaqsu” jistgħu jinstabu fil-​Web site www.watchtower.org/ype

[Nota taʼ taħt]

AĦSEB DWAR DAN

Xi drabi, anki nies li ma naħsbuhomx li jitilfu t-​tempra għamlu dan għal ftit mumenti. X’lezzjonijiet nistgħu nitgħallmu minn dawn l-​eżempji?

◼ Mosè.—Numri 20:1-12; Salm 106:32, 33.

◼ Pawlu u Barnaba.—Atti 15:36-40.

[Kaxxa/Stampi f’paġna 20]

X’JGĦIDU DAWK TAʼ MPAREK

“Meta nesprimi dak li nħoss fid-​djarju tiegħi—jew lil ommi—inkun nistaʼ nibqaʼ kalma.”—Alexis, l-​Istati Uniti.

“Jekk inkun stressata għall-​aħħar noħroġ nimxi ngħaġġel biex naħli l-​enerġija, u l-​arja tgħinni naħseb aħjar.”—Elizabeth, l-​Irlanda.

“Mentalment noħroġ mis-​sitwazzjoni u nistaqsi, ‘X’jiġri jekk naqbad inwerżaq?’ Dejjem nispiċċa nirrealizza li dan ma jgħinx!”—Graeme, l-​Awstralja.

[Kaxxa f’paġna 20]

KONT TAF?

Kultant, Alla stess iħossu rrabjat. Madankollu, l-​emozzjonijiet tiegħu dejjem huma ġustifikati, u hu jżomm kontroll sħiħ. Qatt ma jirreaġixxi żżejjed!—Eżodu 34:6; Dewteronomju 32:4; u Isaija 48:9.

[Stampa f’paġna 21]

Int tiddetermina jekk tfurx jew le fit-​temperament tiegħek