Makaayo o Makadaot?

Ang drayber wala makapreno sa iyang sakyanan ug nabangga sa poste, nga tungod niini grabeng naangol ang iyang pasahero. Nanawag dayon siya diha sa iyang cellphone sa pagpangayog tabang. Apan nganong wala man siya makapreno? Kay iyang gitubag ang tawag sa iyang cellphone.

SAMA sa gipakita niini nga ilustrasyon, ang mga produkto sa modernong teknolohiya mahimong makaayo o makadaot—depende sa atong paggamit niini. Hinunoa, kadaghanan dili na gustong mogamit ug karaan nang mga gamit. Pananglitan, tungod sa kompiyuter dili na kita mahago kay kita makapalit ug makahimog mga transaksiyon sa bangko pinaagig Internet, ug makontak nato ang uban pinaagig e-mail, voice mail, o video diha sa Internet.

Dili pa dugay, ang mga membro sa pamilya mag-iyahay ug lakaw inigkabuntag ug dili magkaestorya sa usag usa hangtod makapauli sa gabii. Apan karon, “70% sa magtiayon diin ang duha dunay mga cellphone magkasultihanay adlaw-adlaw sa pagpangomosta lang, 64% magkontakay sa pagpahibalo sa ilang mga lakaw, ug 42% sa mga ginikanan manawag sa ilang mga anak adlaw-adlaw pinaagig cellphone,” nag-ingon ang report sa USA Today.

Palandonga ang Dili Maayong Epekto sa Teknolohiya

Ang sobra ba o dili timbang nga paggamit sa teknolohiya makadaot sa hunahuna ug lawas?  Tagda ang pananglitan sa duha ka bag-ong kinasal sa usa ka nasod sa Kasadpan. Sumala sa taho sa balita, sila “nagsigeg tawag sa cellphone—sa awto man, sa gym, ug bisag anaa lang sila sa ilang balay.” Usahay makagugol silag 4,000 ka minutos—kapin sa 66 ka oras—sa usa ka bulan, ug sila miingon nga dili sila mabuhi kon walay cellphone. Makita kanila ang “mga simtoma sa pagkaadik,” miingon si Dr. Harris Stratyner, usa ka espesyalista utok. “Ilang gihimong babag sa ilang relasyon ang usa ka butang.”

Kana nga pananglitan tingali paghingapin ra, apan nagpadayag kinig makapabalaka nga kiling. Ang kadaghanan maglisod kon dili makakontak bisag usa ka oras. “Mosusi gayod kita kon may e-mail ba kita, kinahanglang mag-Internet gayod kita, ug mo-text sa atong mga higala,” miingon ang usa ka babaye nga nag-edad ug 20 kapin.

Kon ang paggamit ug cellphone o Internet “makakaon ug dakong panahon ug mao na hinuon kini ang imong palabihon sa imong kinabuhi, klarong simtoma kana nga duna kay diperensiya,” nag-ingon si Dr. Brian Yeo sa The Business Times of Singapore. Dugang pa, ang mga tawo nga magyampungad na lang atubangan sa ilang elektronikong mga gamit wala nay ehersisyo ug delikadong makabaton ug sakit sa kasingkasing, diabetes, o uban pang grabeng mga sakit.

Ang ubang kapeligrohan moepekto dayon. Pananglitan, kon bahin sa mga cellphone, nag-ingon ang usa ka dili pa dugayng pagtuon nga ang mga drayber nga mogamit ug cellphone samtang nagdrayb maoy sama ka peligroso sa mga drayber nga hubog! Ang pag-text samtang nagdrayb makamatay usab, ug nakita sa usa ka surbi nga duolag 40 porsiyento sa mga drayber nga nag-edad ug 27 paubos nag-text samtang nagdrayb. Dugang pa, kon matental ka sa paggamit ug cellphone o pag-text samtang nagdrayb, hinumdomi nga kon maaksidente ka, susihon sa kapolisan ug sa imong kompaniya sa insyurans kon naggamit ka bag cellphone sa panahon nga ikaw nabangga. Makamatay gayod ang usa lang ka tawag o pag-text! a Gipakita sa imbestigasyon sa pagkabangga sa usa ka tren niadtong 2008 nga nakapatay ug 25 ka tawo didto sa California, U.S.A., nga ang inhenyero nag-text pipila lang ka segundos sa wala pa mabangga. Wala gayod siya makapreno.

Kay nagkadaghan man ang kabataan nga naggamit ug mga cellphone ug kompiyuter, ug uban pang elektronikong mga gamit, kinahanglang mahibalo sila sa paggamit niining mga butanga sa maalamon ug responsableng paagi. Sa unsang paagi sila matabangan? Palihog basaha ang sunod nga artikulo.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 5]

Ang paggamit ug cellphone o Internet nakakaon bag daghan kaayo nimong panahon?