Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

Omunywani w’Amabehi

Omunywani w’Amabehi

Omunywani w’Amabehi

Wunawithe “omunywani” oyo wabana omwa bunyethu bwawu. Mwaleka iwayowa nga wamabirikulha kandi mwakuwathikya eriyowa buholho omwa b’emyaka yawu. Iwukabya wukabana ebikakulyambaya, mughulhu wosi iwukamusaba amenge nuku wubane “erihumulikana.” Ni kwenene, wabirimuyikethera omwa mibere mingyi.

Aliwe endambi muyahika, wamakiminya ngoku ni w’akabi. Anzire iwabya nayu obuli ndambi, nomukyangabya indi eki kikaleka iwuthalighirwa omwa yindi myanya. Kandi nomwakine indi mwanaleka iyowa nga wamabirikulha, abiritsandya amaghalha wawu. Eryongera okw’ebyo, abiribya iniane mwiba okwa syosente syawu.

Omwa buthuku bwa lino-lino, muwalengesirye erithwa obunywani, aliwe mwathethakulighira. Omwa nzira eyo, abiribya mukama wawu. Wukayikubayabwomo ekyaleka iwamunywana.

OBO bw’obunywani obo abanywi bangyi b’ethaba bawithe n’ethaba. Omukali oyukahulhawamo Earline oyuwaghunza emyaka 50 inianemunywa ethaba akabugha athi: “Ethaba iyikanyiwathikaya kwilhaba omundu wosi-wosi. Abya munywani waghe oyo nabya inamabirighunza nayu buthuku buuli, kandi okwa bundi buthuku abya iya na munywani musa ngwithe.” Aliwe ngoku Earline akiminya, ethaba ni munywani w’amabehi kandi ow’akabi. Omo kwenene, ebinywe ebiri okw’itsuka ly’omwatsi ono byangabya ibimuhambireko. Aliwe abere abiriminya ngoku erinywa ethaba ni kibi embere sya Nyamuhanga, kundi yikatsandaya omubiri ogho Nyamuhanga athuha, mwatsirayo.—2 Abanya Korinto 7:1.

Omulhume oyukahulhawamo Frank nayu mwathwamu eritsira erinywa ethaba nuku athoke eritsemesya Nyamuhanga. Aliwe habere habirilhaba kiro kighuma enyuma w’erithwamu eritsirayo, mwayisanga inianemuyikura omwa nyumba yiwe akasondya ehisakirya hy’ethaba ehyabya hikathoghongera ahisi. Frank akabugha athi “Ekyo mukyaleka ingayira eky’erithwamu. Eriyisanga inganemughenda omwa marwe ingasondya omwa buforu mw’ehisakirya hy’ethaba, mukyanyiponesya kutsibu. Neryo munalekeraho ighuma erinywa ethaba.”

Busana naki kikalire kutsibu eritsira ethaba? Abakasekulhaya babiribana esyonzumwa nga sirebe: (1) Erinywa ethaba anganabya mutse owakalire erileka ng’ebindi bibatsi ebikathamiraya. (2) Erihulhulira ethaba eya nicotine yangana hika okwa bwongo omwa sekendi musanju nyisa. (3) Mughulhu mungyi ethaba kikabya kitsweka ky’okwa ngebe y’omundu, kundi yikasosikanibawa n’erirya, erinywa, erikanirania n’abandi, eriyighunzako amaghaniryo, n’ebindi-n’ebindi.

Aliwe ngoku eky’erileberyako kya Earline na Frank kyamakangania, kithokekene erileka omutse mubi owakalire oyu ow’erinywa ethaba. Wamabya iwukanywa ethaba kandi iwanzire eritsirayo, erisoma emyatsi eyikakwamako kyangana kuwathikya eryuwania engebe yawu.